ТІРЕК КОНСПЕКТ
ФИЗИКА
Пән: Физика
|
Сынып: 8
|
Тоқсан: I
|
Сабақ №14
|
Сабақтың тақырыбы
|
Булану және конденсация. Қаныққан және қанықпаған булар
|
Бөлім
|
Агрегаттық күйлер
|
Ресурстар
|
https://www.youtube.com/watch?v=NzgXFq8UF8U&list=PLCZ6Ox1-6l5I8Tc26YZH3S9TZxGX2ch4D&index=9
|
Сабақтың мақсаты
|
Булану және конденсация процесін сипаттай алады.
Қайнау және кебу процесінің бір-бірінен айырмашылығын біледі.
Қайнау және кебу процестерінің қандай факторларға байланысты екендігін зертейді.
Қаныққан бу және қанықпаған бу ұғымдарының физикалық мағынасын түсінеді.
|
Қысқаша тірек конспект
|
Булану – сұйықтың газ күйге ауысуы.
Сұйықтың бетінде жүретін булану кебу деп аталады.
Сұйықтың молекулалары кез келген бағытта бейберекет және еркін қозғалады. Сұйықтың бетіне кинетикалық энергиясы жоғары молекула шықса, ол басқа молекулалардың тартылысын жеңеді де сұйық бетіне ұшып шығады. Булану процесінде сұйықтың бетінен ұшып шыққан молекулалардан бу түзіледі. Осы бу булану немесе кебу болып табылады. Жаңбырдан кейін шалшық су кез келген температурада: 100С болса да, 200С болса да кебеді. Тек бір жағдайда тезірек кебеді, ал екіншісінде баяу. Кебу процесі кез келген температурада жүреді.
Булану және конденсация процессінде жылу мөлшері
r- меншікті булану жылуы (Дж/кг).
Меншікті булану жылуы - массасы 1кг сұйықты тұрақты температурада буға айналдыру үшін қажетті жылу мөлшері.
Булану процессінде энергия жұтылады. Конденсация процессінде энергия бөлінеді.
Белгілі массадағы бу конденсация болғанда бөлінетін энергия, осы масса буға ауысқанда жұтылған энергиямен бірдей болады. Яғни булану жылу мөлшері конденсация жылу мөлшеріне тең.
Булану кезінде сұйықтан жылдам молекулалар шығып кетеді, нәтижеде қалған молекулалардың энергиясы кемиді де сұйықтың температурасы төмендейді. Булану процессінде сұйық салқындайды, яғни ішкі энергиясы кемиді. Булану кез келген температурада жүзеге келеді. Булану сұйықтың тегіне, температураға, оның еркін бетінің ауданына, сыртқы қысымға, атмосфера қозғалысына (жел) тәуелді. Тұрақты температурадағы булану процессінде будың ішкі энергиясы артады, конденсация процессінде ішкі энергия кемиді.
Будың сұйыққа айналу құбылысы конденсация деп аталады.
Кебу кезінде қанша жылу жұтылса, будың конденсациясы кезінде бірлік массаға сай сонша жылу бөлінеді.
Мәселен, жазға кеште ауа салқындағанда шықтың түсуін будың конденсациясымен түсіндіруге болады. ауадағы су буы салқындағанда конденсацияланып, шөп бастарына, жапырақ беттеріне ұсақ тамшылар түрінде қонады.
Сонымен қатар, кей жағдайларда булану құбылысы сублимация – заттың қатты күйден газ күйіне өту процесі – деп те аталады.
(Мысалы, мұз, сондықтан аязда далаға жайған дымқыл киім кебеді; нафталин, сондықтан біз оның иісін сеземіз.)
Егер сұйық жабық ыдысқа жартылай құйылса, процестің басында сұйықтан ұшып кеткен молекулалардың саны, оған қайтып оралған молекулалардың санынан көп болады. судың бетінде су молекулаларының концентрациясы артады. Ақырында, уақыт бірлігінде сұйықтан ұшып шыққан молекулалардың саны сол уақыт ішінде оған қайта оралған молекулалардың санына тең болатын сәт туады. Бұл күй бу мен сұйықтың динамикалық тепе-теңдігі деп аталады.
Өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын буды қаныққан бу деп атайды.
Өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болмайтын, яғни қанығуға жетпеген буды қанықпаған бу деп атайды.
|
Тапсырма
|
1. Графикте үш сұйықтың қыздырылыуы көрсетілген.
а) Екінші сұйықтың қайнау температурасы қандай?
b) Бұл қандай сұйық?
с) Қыздырылу басталғаннан кейін бірінші сұйық неше минутта қайнады?
|
Кері байланыс
|
(whatsapp мобильді қосымшасы арқылы немесе электронды почтаға):
Мен не білдім?
Мен үшін бұл жаңалық болды.
Бұл менің білгендеріме қарама қарсы болды.
Бұл туралы көбірек білгім келеді.
|
Әзірлеуші: Дабылова Тоқжан Мамыралықызы №200 МГ физика пәні мұғалімі. Алматы қаласы Білім басқармасының ҚББЖТҒӘО қолдауымен ұсынылып отыр.
Достарыңызбен бөлісу: |
