Химиялық элемент атомдарының ядро зарядтарының сандық мөлшері сол элементтердің периодтық кестедегі реттік нөмірлеріне тең болатындығы анықталған.
(11р, 12n) 11 е (17р, 18n) 17 е
Атомның ядро заряды химиялық элементтің қасиеттерін сипаттайтын физикалық шама.
Аргонның оң заряды +18,калийдікі +19, сондықтан калий аргоннан кейін тұр.
Қазіргі уақытта периодтық заңның тұжырымдамасы былай оқылады: химиялық элементтер, олар түзетін жай және күрделі заттардың қасиеттері сол элементтердің атом ядроларының зарядтарына периодты түрде тәуелді болады.
Ядро зарядтары бірдей, бірақ салыстырмалы атомдық массалары әр түрлі болатын элементтер де бар.
Оқушылар изотоптарды оңай түсіну үшін төмендегі мысалмен айтуға болады.
Бір химиктің отбасында үш егіздер туылады.
Егіздер Изотоптар
жасы → 1 1 1 → ядро заряды (реттік нөмірі)
Н
Н
Н
салмағы → 1 2 3 → атомдық масса
аты: протий дейтрий тритий р = 1 р = 1 р = 1
n = 1 – 1 = 0 n = 2 – 1 = 1 n = 3 – 1 = 2
e = 1 e = 1 e = 1
Ядроларында протондар саны бірдей, бірақ массалары әр түрлі, белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрін - изотоптар деп атайды.
(Изотоп грекше «бір орынға орналасушы» деген мағынаны білдіреді.)
(17р 18n) (17р 20n)
Изотоптар ядрозарядтары бірдей болғандықтан, оның электрондар саны да өзгермейді, сондықтан химиялық қасиеттері де бірдей.
Яғни, химиялық элемент дегеніміз – ядро зарядтары бірдей атомдардың белгілі бір түрі.
Табиғатта кездесетін хлордың 75,53 % - і 35Cl изотоптан және 24,47 % - і 37Cl изотоптан тұрады. Олай болса хлордың орташа атомдық массасы:
Аr (Cl) = 35 0.7553 + 37 0.2447 = 35.453 35.5
Иодтың бір ғана изотопы бар , ал теллурдың 6 изотопы бар, оның ішінде массасы үлкендеу – 128Те және 130Те изотоптары басым болып келеді. Сондықтан реттік нөмірі бойынша Теллур иодтан бұрын тұрса да, оның иодтан салыстырмалы атомдық массасы үлкен болып шығады.
Ой толғаныс
Бұл кезеңде жұптық жұмыс жасауға болады, жұптаржды зерттеуге қолайлы болу үшін А мен в, В мен С немесе А мен С, т.б бөлуге болады:
І деңгей 1) Металдар қай қатарда орналасқан?
а) Na, Ca, K ; ә) Na, C, Mg; б) C, Cl, N; в)В, Са, Аl; г) Р, О, Рв
2) Бейметалдардың орналасу ретін көрсетіңіз.
а) Al, Na, Ca; ә) S, P, Si; б) Li, C, F; в) Na, Ca, K; г) Na, C, Mg;
3) Периодтық заң қай жылы тұжырымдалды?
а) 1969 жыл; ә) 1869 жыл; б) 1911 жыл; в) 1776 жыл; г) 1748 жыл
ІІ деңгей 1) Негіздік оксидтер қайсы? а) Al2O3, SO3, Na2O; ә) Li2O, NO2, MgO;
б) Na2O, CaO, K2O; в) Al2O3, MgO, CO2; г) SO2, CO2, NO2 2) Галогендер тобын анықтаңыз. а) Na, Li, K; ә) Cl, Br, F; б) O, S, Se; в) I, Cl, O; г) Be, Mg, Ca
3) Металдар қасиеттерінің арту қатары (негізгі топша бойынша)
а) Be, Mg, Ca; ә) K, Na, Li; б) Na, Mg, Al; в) Na, C,Al; г) Ca, Al, Be
ІІІ деңгей 1) Алюминийдің атом құрылысы: а) (13р, 13е ) 14n; ә) (13р, 14n ) 13е‾;
б) (13р, 14n) 14 е‾; в) (11р, 12n) 11е‾ ; г) (14р, 14n) 14е‾
2) Табиғатта 12С(98,892 %) және 13С(1,108 %) изотоптар қоспасы түрінде кездесетін көміртек атомының орташа салыстырмалы атомдық массасы:
а) 13 ә) 6 б) 12 в) 5; г) 11
