Сабақ Ортақ тақырып: Жанды табиғат Бөлімше: 2 Климат және ауа райы

• 
  Көрген материалдан спорттың қандай түрлері жайында білдіңдер?
  
• 
  Балалар неліктен спортпен айналысады?
  
• 
  Спортпен айналысудың арқасында балалардың бойында қандай жақсы қасиеттер қалыптасады?
  
• 
  Сен қандай спорт түрімен айналыссам болады деп ойланып жүрсің?
  

Пікірді таңдауға және оған дәлел табуға 1 минут беріледі.

Ниет білдірген оқушылар ортаға шығып, кімнің пікірін қолдағандарына қарай тақтаның екі жағына тұра бастайды. Алдымен бірінші топ сөйлейді (мысалы, Айжанның пікірін қолдағандар), сосын екінші топ сөйлейді.

Мұғалім пікірталасты қорытындылайды.

ҚБ Сөзбен бағалау. Жақсы пікір айтқан балаларды мұғалім «Жарайсың!»,

«Бәрекелді!» деген сөздермен көтермелейді.

Сөйлемдегі бос орындарды толтыр

Мен (спорт түрі ) айналысқым келеді, себебі

Дәптер

Ал егер спорттық секцияларға мүлдем жазылғың келмесе ше? Мүмкін сен сурет салу немесе музыкамен, математика немесе гербарий жинаумен әуестеніп жүрген шығарсың. Әлде денсаулық жағдайыңа байланысты саған спортпен айналысу зиян шығар. Осындай жағдайларда не істеу керек?

Кім салауатты өмір салтын қолдайды, қолдарыңды көтеріңдер! Деніміз сау болу үшін, не істеуіміз керек? Кім біледі?

Оқушылар сабақта қойылған мақсаттардың кейбіріне ғана жеттік, әлі де жұмыс жасауымыз керек деп есептесе, үш саусағын жоғары көтереді;

Егер оқушылар сабақта қойылған мақсаттарға жетпедік деп есептесе, онда жұдырықпен

білдіреді.

Оқушылар үш музыкалық шығармадан үзінді тыңдайды (шығарманың композиторын көрсеткен жөн). Үрейлі әуен, тыныш әуен және көңілді әуен тыңдалады. Оқушылар өзінің көңіл күйіне сәйкес келетін музыкалық үзіндіні таңдайды.

1. 
   Оқулықтағы «Өзім жасаймын» айдарындағы тапсырма.
   
2. 
   Әртүрлі дереккөздерден (ғаламтор ресурстары, қосымша әдебиеттер, үлкендерден сұрау) белгілі бір спорт түрімен айналысу үшін (өзің таңдаған спорт түрін жаз) қандай қабілеттер болу керек екенін анықта.
   

Мұғалімнің аты-жөні: Сынып:

Бөлімше: Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер

Қатыспағандар саны:

• 
  адамдардың шаруашылығы мен өмір салты қандай факторларға тәуелді болғанын түсіндіреді;
  
• 
  маусымдық жайылымдардың түрлерін атайды;
  
• 
  көшпелілер мен егіншілердің өнімдерін атайды.
  

• 
  көшпелілер мен егіншілер арасындағы айырмашылықтарды бөліп көрсетеді;
  
• 
  көшпелілердің маусымдық жайылымдар үшін қандай жерлерді таңдағанын түсіндіреді.
  

• 
  өз пікірін дәлелдейді;
  
• 
  суретке сипаттама береді.
  

Көшпелілер, егіншілер, маусымдық жайылымдар (қыстау, көктеу, жайлау, күзеу).

Көшпелілердің малдары жыл бойына жайылымдағы шөппен қоректенді. Сырдария өзені – егіншілердің асыраушысы.

• 
  маусымдық жайылымдар қалай аталды?
  
• 
  олар жылдың қай мезгілдеріне сәйкес келеді?
  
• 
  жайлау мен қыстау көкжиектің қай тұстарында орналасты?
  

• 
  көшпелілер малдың қай түрін өсірді, ал егіншілер ше?
  
• 
  неліктен Сырдария өзенін егіншілердің асыраушысы деп атады?
  
• 
  егіншілер қандай өнімдерді өсірді?
  

– ...»

«Қазақ халқы далалар мен ғасырларда тыным таппай көшіп жүрген трагедиялық кезбе іспеттес»

Тау несімен сәнді? Жадыратып жанды, Қарсы алып таңды, Бұлақ салып әнді, Жап-жасыл боп мәңгі. Шырша тұрса сәнді.

– Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай болмақ, қалай ойлайсыңдар? Сабақтың соңында біз нені білуіміз керек, нені үйренуіміз керек?

• 
  көшпелілердің маусымдық жайылымдары жайлы және отырықшылар өмірінің ерекшеліктері туралы білетін болады;
  
• 
  көшпелілер мен отырықшылардың өмір салтын салыстыруды үйренеді.
  

Суреттер (тау, бұлақ, шырша)

Жаңа сабақ

Сызбаны қарап шығыңдар. Мына сұрақтарға жауап беріңдер: Маусымдық жайылымдар қалай аталды?

Олар жылдың қай мезгілдеріне сәйкес келді? Жайлау қайда орналасты, ал қыстау ше?
Егіншілер өзен аңғарларының маңында өмір сүрді.

Оқулықтағы мәтінді 33 беттегі бояулы түсте берілген мәтінді оқимыз. Жанында берілген суретке мән береміз.

Мәселені шешеміз.

Ағылшын ғалымы Арнольд Тойнбидің мынадай сөзі бар: «Егіншіге қарағанда қойшы асқан шебер».

Ғалымның сөзі дұрыс па? Оның сөзінің дұрыстығын немесе бұрыстығын көрсету үшін өткенге кері шегінеміз. Топта жұмыс істей отырып, сендер сыныпқа көшпелілер мен егіншілердің шаруашылығын және өмір салтын көрсетулерің керек.

Мұғалім оқушыларды «Көшпелілер» деген 3 топқа, «Егіншілер» деген 2 топқа бөледі.

(Г) 1-топ «Көшпелілерге» тапсырма:

Оқулықтағы иллюстрацияларды қарап шығыңдар. Елестетіңдер, сендер – көшпелісіңдер. Жайлау мен қыстауды таңдаған кезде не нәрсеге көңіл бөлесіңдер?

Плакатта:

Қыстау Жайлау

Оқулық

Оқулық Маркерлер, дайын

шаблондары бар ватман парақтары, 5 топқа арналған тапсырмалары бар парақшалар

Жайлауға немесе қыстауға сәйкес келетін сөздерді таңдаңдар. Не үшін ол сөздерді таңдадыңдар, түсіндіріңдер.

Жылдың қай мезгілі көшпелілер үшін ауырға соқты, қалай ойлайсыңдар? Неліктен? Достың көмегі: Жылдың қай мезгілінде көктайғақ, боран, үскірік аяз, қалың қар секілді ауа райының құбылыстары болады? Осы құбылыстардың көшпелі шаруашылыққа тигізген әсері қандай?

Атақты қазақ ғалымы Шоқан Уәлиханов: «Көшпелі елдің тұрмысында азығы да, сусыны да, киімі де малдан деп жазды. Ғалымның сөзін растау үшін мысалдар келтіріңдерші.

Көшпелінің азығы – ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Көшпелінің сусыны ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Көшпелінің киімі ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Көшпелілердің өндірген өнімдерін суретке салыңдар.

Елестетіңдер, сендер – егіншісіңдер. Егінші нені білу керек және қандай қабілеті болу керек?

Егіншілер қандай дақылдарды өсірді.

Егіншаруашылығының өнімдерін атаңдар немесе суретін салыңдар.

Топтардың тапсырмаларды көрсетуі

ҚБ «Екі жұлдыз, бір тілек» бірін-бірі бағалау стратегиясы. Оқушылар топтағы

сыныптастарының жұмысын «екі жұлдызбен» бағалайды, яғни жұмыс барысындағы екі жағымды сәтті атайды және «бір тілекпен» жұмысты одан ары жақсарта түсуге арналған тілек айтады.

Оқушылар ғалымның айтқан сөзі рас деген қорытындыға келеді. Аман-есен қалу үшін көшпелілер жайылым жерлерін дұрыс таңдап, көштің жүретін уақытын дәл есептеу керек болған. Көшпелі шаруашылық табиғат жағдайларына қатты тәуелді болды. Ауа райының аса қолайсыз құбылыстары (қуаңшылық, жерді көк мұз басуы) жұтқа әкеліп соқтырды.

Адам бір нәрсені өзгертуге дәрменсіз болды.

Мұғалім: «Көшпелілер мен егіншілер арасындағы тауар алмасу» сахнасын ойнап көрсетіңдер. Афишаларды қолданыңдар. Тауарыңды сатып алсын десең, оны жақсылап мақта.

ҚБ «Сенесіңдер ме?» стратегиясы:

• 
  адамдар бағзы замандарда егіншаруашылығымен айналысатын отырықшылар деп және малшаруашылығымен айналысатын көшпелілер деп бөлінді ме? (иә);
  
• 
  көшпелілердің үш маусымдық жайылымдары болды ма? (жоқ, төртеу);
  
• 
  көшпелілер отырықшыларға қарағанда виртуоз ба, яғни асқан шебер ме? (иә);
  
• 
  отырықшылар бидай, тары, жеміс ағаштарын өсірген бе? (иә);
  
• 
  жайлау оңтүстікте орналасты ма? (жоқ, солтүстікте).
  

Өзіңді-өзің тексеру үшін электронды қосымшадан тапсырманы орында.

Сабақта атқарған жұмысыңды үш бағыт бойынша бағала. Әр тармақта бір сөздің астын сыз:

көмектестім.

Электронды қосымша Дәптер

Мұғалімнің аты-жөні: Сынып:

Бөлімше: Менің атамекенім

• 
  «қала», «ауыл» түсініктерінің мағынасын түсіндіреді;
  
• 
  көлемі мен қызметі бойынша қалалардың түрлерін атайды, мысалдар келтіреді.
  

• 
  қала мен ауылды салыстырып, ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табады;
  
• 
  туған ауылында (қаласында) не өндірілетінін түсіндіреді.
  

қатысты дәлелдер келтіреді.

– әртүрлі белгілері бойынша (түрі, көлемі, қызметі) елді мекендердің ерекшеліктерін түсіндіреді.

Қала, ауыл.

Көлеміне қарай қалалардың әртүрлілігі: миллионер қала, ірі қала, үлкен қала, орташа қала, шағын қала.

Диалогке/жазылымға қажетті тіркестер:

Облыс орталықтары: Атырау, Орал және т.б.

Теміржол өтетін ірі қалалар: Ембі, Қандыағаш және т.б. Курортты қалалар: Сарыағаш және т.б.

Талқыланатын мәселелер:

• 
  елді мекендердің қандай түрлері болады?
  
• 
  көлемі бойынша қалалар бір-бірінен қалай ерекшеленеді?
  
• 
  қалалық және ауылдық елді мекендерді не байланыстырады және бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?
  

Дәптерге қала мен ауылдағы өмірдің 3 артықшылығын және 3 кемшілігін жазу.

Қазақстанның қалалары жайындағы бейнебаянды көру. Бейнебаянда еліміздің қандай қалалары туралы айтылады?

Оқулықтағы картаны қараңдар. Қазақстанда республикалық маңызы бар 2 қала – Астана мен Алматы және 14 облыс орталығы бар. Оларды картадан табыңдар.

Қазақстанда қалалардан бөлек жеті мыңға жуық елді мекендер бар. Бүгінгі сабағымызда не жайында айтатын боламыз, қалай ойлайсыңдар?

• 
  елді мекеннің қандай түрлері бар екенін біледі;
  
• 
  қала мен ауыл өмірін салыстыруды үйренеді.
  

Электронды қосымша Оқулық

Жаңа сабақ

Электронды қосымшадан «Елді мекендер қандай болады?» бейнематериалын көру.

Бүгін сендерге зерттеушілердің рөлінде болуды ұсынамын. Сыныбымызда зерттеушілердің 4 тобы жұмыс істейтін болады (рөлдерді бөлу).

(Т) Топтар тапсырмалары бар конверттерді таңдайды.

Тапсырманы оқып шығыңдар, сызбаларды толтырыңдар, ауызша жауапты дайындаңдар. 1-топ. Ауылдың сипаттамасы. Кестені толтырыңдар.

2-топ. Қаланың сипаттамасы. Кестені толтырыңдар.

Электронды қосымша

Ватман, маркерлер, тапсырмалары бар конверттер