Сабақ Қосымшалардың жалғануы Присоединение аффиксов Қазақ тілінде қосымшалар сөздің соңғы буынына қарай жалғанады. Сөздің

жүктеу/скачать 6,19 Mb.

бет	2/3
Дата	13.10.2022
өлшемі	6,19 Mb.
	#152870
түрі	Сабақ

1 2 3

Байланысты:
3-сабак Қаз тілі

Ә
Б

	жазу.^ш....^ы...	Б

аударма.......
балық.......

жүргізу.......
домбыра.......
cату.......

бокс.......
теннис.......
теңіз.......
тіл.......

А
Е В

З _Г
Ж _Ғ

26
Д

Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жазыңыз.

Вместо многоточий впишите нужные слова.
Қажетті сөздер: ~~футболшы,~~ домбырашы, боксшы, жүргізуші, даяшы, шаңғышы Бұл – Асхат. Ол 10 жасында ..^ф....^у..^т...^б..^о...^л..^ш...^ы.... болғысы келді.
13 жасында ........................... болғысы келді. Қазір Асхат 20 жаста.
Ол университетте оқиды. Университетте достары көп.

Универсиадада Асхат .................................. ретінде алтын медаль алды.

Сенбі, жексенбі күндері ............................... ағасына қонаққа барады.

..
Ал досы Бақыт болып істейді.

Әр суретке жалқы есімді және жалпы есімді сөйлем құраңыз.

По каждому рисунку составьте жалқы есім и жалпы есім.

1	.............^Е...^к.^і......^к.^о...^м...^а..^н...^д..^а..^н..^ы...^ң......^х..^о...^к..^к.^е...^й..^ш...^і.^л..^е..^р...^і.....^д..^е.......^о..^с..^а..^л........... ...^е..^м....^е..^с..^...^Б....^ұ..^л....^о..^й..^ы...^н..^д...^а..^,....^ә..^с..^і.^р..^е..^с..^е...^,.^Ж.....^а..^й..^л...^а..^у..^о..^в....^Т....^а...^л..^ғ..^а..^т............ ...^е..^р...^е..^к..^ш...^е....^к..^ө..^з..^г..^е....^т....^ү.^с...^т...^і.^..
2	......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ....................................................................................................... .
3	......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ....................................................................................................... .
4	......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ....................................................................................................... .

4-САБАҚ

Зат есімнің грамматикалық категориялары. Көптік жалғау

Грамматические категории имен существительных. Аффиксы множественного числа

Зат есім көптеледі, септеледі, тәуелденеді, жіктеледі. Көптік жалғау заттың біреу емес, бірнеше екенін білдіреді. Көптік жалғаулары: -лар/-лер, -дар/-дер, -тар/-тер.

Зат есім (имена существительные) могут спрягаться во всех грамматических формах. Көптік жалғаулары (окончания множественного числа) обозначают, что предмет не один, а несколько. Көптік жалғаулары (окончания множественного числа): -лар/-лер, -дар/-дер, -тар/
-тер.


алма	алмалар	қаз	қаздар	доп	доптар

кеме	кемелер	гүл	гүлдер	өрік	өріктер

Қазақ тілінде көптік жалғауы жалғанбай-ақ көптік мәнді білдіретін сөздер бар.
Мысалы: құм, күріш, сүт, мейіз, жүк, зиян, ауа райы, жұмыс, тәртіп және т.б.
В казахском языке есть слова, которые являются неисчисляемыми. Например: құм (песок), күріш (рис), сүт (молоко), мейіз (изюм), жүк (груз), зиян (вред), ауа райы (погода), жұмыс (работа) и т.д.
Жағаға құм үйілген. Күріштен тамақ істедім.
Сөзге көптік жалғауы жалғанбай-ақ, түбір күйінде көптік мағынаны беретін сөздерді саналмайтын зат есімдер дейміз.
Слова, которые выражают множественное значение без присоединения окончаний
множественного числа, называются неисчисляемыми именами существительными.
Теңіздің суы салқын екен.
Айнаға қарап, шашымды тарадым.

28

Сөздің алдында сан есімдер (1,2, ..., 100, ...) және көп, біраз, бірнеше, әлденеше, әлдебір, кейбір сөздері келсе, көптік жалғауы жалғанбайды.
Если перед словом стоит имя числительное (1,2, ..., 100, ...) и слова көп, біраз, бірнеше, әлденеше, әлдебір, кейбір, то окончание множественного числа не присоединяется.

Біз бірнеше ән орындадық.	Мы исполнили несколько песен.
Біраз студент жүлделі орындарға ұсынылды.	Несколько студентов номинированы на призовые места.


үш кітаптар үш кітап	6 үйлер 6 үй	2000 теңгелер 2000 теңге	миллион адамдар миллион адам

Зат есімге тәуелдік, жіктік немесе септік жалғаулары көптік жалғаудан кейін жалғанады.
Притяжательные, личные и падежные окончания к именам существительным
присоединяются после окончаний множественного числа.

Мысалы: әріптес-тер-іміз-ден


Университетте менің достарым көп.	Біз – тыңдаушылармыз.	Ағаштарда жапырақ жоқ.

Көптік жалғаулы сөздерді табыңыз.

Найдите слова с окончаниями множественного числа.

Мына кітапта жаңа өлеңдер бар.
~~Қазір сағат алты~~ ~~болды.~~
Кітапта суреттер жоқ.
Сіздер ертең не істейсіздер?
Сен Асқар туралы не білесің?
Жастар саябақта қыдырып жүр.
Бұл қалада үлкен дүкендер көп.
Кенгурудің артқы аяқтары ұзын.
Бұл жарысқа студенттер қатысты.
Мен дүйсенбіде жұмысқа бармаймын.

Сөздерге көптік жалғауын қосыңыз.

Присоедините к словам окончания множественного числа.

Кітап.^т...^а...^р. үстелде жатыр. (-тар/-тер)
Қыз. дүкенге кірді. (-дар/-дер)
Тау. алыстан көрінеді. (-лар/-лер)
Басшы. тапсырма берді. (-лар/-лер)
Бұл сөздік. кімдікі? (-тар/-тер)
Жер-жерден сарапшы. келді. (-лар/-лер)
Күзде жапырақ. сарғаяды. (-тар/-тер)
Жас дәрігер. ауруханаға ерте келді. (-лар/-лер)
Жексенбіде банк. жұмыс істей ме? (-тар/-тер)
Мен газетке спортшы. туралы мақала жаздым. (-лар/-лер)
Кинотеатрда қызықты кинофильм. көрсетіліп жатыр. (-дар/-дер)

Cөйлемдердегі сөздерді ретімен қойыңыз.

Поставьте слова в нужном порядке.

1. ілулі тұр/көйлектер/шкафта ..........^К...^ө..^й..^л..^е..^к..^т...^е..^р....^ш...^к.^а...^ф...^т...^а...^і.^л..^у..^л..^і...^т...^ұ..^р............ .

2. компьютерлердің/қымбат/бағасы ...................................................................
..................................................................................................................................... . 3. гүлдер/өсіп тұр/гүлзарда ..................................................................................
..................................................................................................................................... . 4. тексеріңдер/кітаптың/беттерін ........................................................................
..................................................................................................................................... .
5. Қазақстан/мен/туралы/оқыдым/мақалалар .................................................

30
..................................................................................................................................... .

Суретке сәйкес сөйлемдерді толықтырыңыз.

Дополните предложения в соответствии с картинками.

мәшине гүл	шаңғышы ~~екі мысы~~қ	төрт алма акула	екі ғимарат екі ұялы телефон
1	2	3	4

5	6	7	8

1. Қорапта .^е..^к..^і...^м...^ы...^с..^ы...^қ... отыр.

Әкем маған сатып алды.
Менің бар.
Табақта бар.
Құмырада. тұр.
Сайысқа Өскеменнен қатысты.
Океанариумда бар.
Банкінің артында тұр.

жүктеу/скачать 6,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3

Сабақ Қосымшалардың жалғануы Присоединение аффиксов Қазақ тілінде қосымшалар сөздің соңғы буынына қарай жалғанады. Сөздің

Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жазыңыз.

4-САБАҚ

Грамматические категории имен существительных. Аффиксы множественного числа

Көптік жалғаулы сөздерді табыңыз.

Сөздерге көптік жалғауын қосыңыз.

Cөйлемдердегі сөздерді ретімен қойыңыз.

Суретке сәйкес сөйлемдерді толықтырыңыз.