Бүгінгі сабақта оқушылар бүтін мен оның бөлік тері арасындағы заңдылыққа сүйене отырып, белгісіз қосылғышы, азайғыш пен азайтқышы бар теңдеулерді шешуге арналған алғашқы сабақпен танысады. Осы сабақта оқушылар белгісіз компоненті бар тепетеңдікті теңдеу деп атайтынын және қосуға берілген теңдеуді шешуді түбірді таңдау әдісімен орындауға болатынын біледі. Кіріспе тапсырма. Сабақты көрсетіліммен бас таңыз. Табақты таразының бір жағына 1 кг-дық кір тасын және екінші жағына массасы 2 кг затты қоясыз. Мысалы: қорап, ойыншықтар салынған дорба, оқу шының жолдорбасы және т.б. Екінші жағына 3 кг-дық кіртасын қоясыз. Таразының теңескеніне баланың назарын баса аударасыз. Нені құра алатынымызды сұраңыз: теңдікті ме, әлде теңсіздікті ме? (Теңдік.)
1 + х = 3 теңдігін құруды сұраңыз. Белгісіз компоненті бар теңдікті теңдеу деп атайтынымызды айтыңыз. Осы теңдікте бөліктің белгісіз, ал бүтіннің белгілі
екеніне назар аудартыңыз. Белгісіз компоненттің мәнін табу — теңдеуді шешу деген сөз. Теңдеу
түрлері және оларды шешу тәсілдері болатынын айтыңыз.
Сурет бойынша белгісіз бөліктің мәнін тап.
Жұмысты жалпы сыныппен ұйымдастырыңыз.
3 + х = 9 түріндегі теңдеу жазбасына көңіл бөлуді ескертіңіз. Теңдеуді оқытыңыз. Оның белгілі және белгісіз компонентін атаңыз. Белгісіз шама теңдеудің бүтіні ме, әлде бөлігі ме? Теңдіктен дұрыс теңдік алу
үшін теңдеудегі х-тің орнына мүмкін болатын қандай санды таңдау керектігін тапқызыңыз. Түсініктеме беруді өтініңіз. Мысалы, екінші бөлігі — белгісіз. Бірінші бөлігі — 3, бүтіні — 9. Бізге қоршаудағы тақтайлар саны 9 болатындай тақтайдың суретін салуымыз керек. Барлығы 6 тақтайдың суретін салдық. Ендеше х = 6. Осылайша, ондықтармен берілген 10 + у = 50 түріндегі екінші теңдеумен жұмыс жаса тыңыз. Ол суретте ондықтармен буылған санақ таяқ шалары түрінде берілген.
Жауабы:
а) х = 6; ә) у = 40.
Сурет бойынша теңдеу құрастыр және оны шеш. Оқушыларға берілген тапсырманы өз еркімен шешкізіңіз. Оларда бөлікті бүтінге дейін толықтыру тәсілімен қосуға берілген теңдеуді қалай шешуді ойластыру және теңдеу түсінігін бекіту мүмкіндігі болады. Тапсырманы орындау кезінде қиындық кез дессе, мына сұрақтарды қойыңыз:
— Таразының сол жақ табақшасындағы заттың массасы қандай?
— Оң жақ табақшасындағы заттың массасы қандай?
— Массалары тең бе? Оны қалай білдің?
— Қандай теңдік құрастыруға болады?
— Белгісіз бөлігі бар теңдікті қалай атайды?
— Алынған теңдеуді оқы.
— Сен қалай ойлайсың, ананастың массасы қан дай? Теңдіктің белгісіз бөлігі неге тең?
Жауабы:х = 1 кг.
|
Шығарып көр. Жұмысты жұппен ұйымдастыры ңыз. Оқулықтағы иллюстрацияны мұқият қарастыруды өтініңіз және мына сұрақтарды қойыңыз:
— Қалай ойлайсыңдар, не істеу қажет? (Дұрыс теңдік шығатындай қосылғыштарды таңдап алу ке рек.)
— Мұндай теңдік қалай аталады? (Теңдеу.)
Теңдеу шешуді сұраңыз. Шешкеннен кейін жалпы сыныппен бірге тексеріңіз. Төмендегі сұрақтарға жауап беруін сұраңыз:
— Не белгілі? (Екінші қосылғыш.)
— Ол бөлік пе немесе бүтін бе? (Бөлік.)
— Екінші бөлік неге тең? (Қызыл шаршы, жасыл үшбұрыш, сары жұлдыз және көк жұлдыз.)
— Бүтін неге тең? (Үш қызыл шаршыға, жасыл үшбұрышқа, сары жұлдыз бен көк жұлдызға.)
— Белгісіз неге тең? (Екі қызыл шаршы.)
— Неге?
Жауабы:
х = екі қызыл шаршы.
Орындап көр. Оқушыларға жұмысты жұпта орындауды ұсыныңыз. Оқушылар кезекпен текшені
лақтырады және түскен санды + х = 10 теңдігіндегі
бос орынға қояды. Осылайша, 6 теңдеу алуға болады:
1 + х = 10;
2 + х = 10;
3 + х = 10;
4 + х = 10;
5 + х = 10;
6 + х = 10.
Теңдеуді шешу таңдау тәсілі бойынша орында лады.
Жауабы:
9, 8, 7, 6, 5, 4.
|
