Сабақ тақырыбы:Ілмекпен гүл, жапырақ тоқу Сабақ мақсаты
жүктеу/скачать 1,34 Mb.
|
|
Қорытындылау. Тоқылған гүл, жапырақтардан оқушылар ДОСТЫҚ ағашын жасайды. Оқушылардың сарамандық жұмыстарын тексеру, бағалау. Рефлексия. Француздар, испандықтар қалампыр гүлі мен бақытгүлін бақытсыздық белгісі деп санаса, ал бұл гүлдерді күншығыс елінің халықтары және италияндықтар, гректер, ағылшындар бақытгүлі деп қадірлеп, қастерлеген. Германияда қызыл раушан махаббат белгісі болып саналса, Латын Америкасында гүл қан түстес болғандықтан өлім гүлі деп санап, ақ раушанды қадірлеп, қастерлейді екен. Жақсылыққа гүл сыйлағанда гүл так санды болу керек, ал қабір басына апарған гүл жұп санды болуы қажет деп санайды халық. Сауалнама. (Тәрбие сағатына қатысып отырған сынып ата-аналарымен, ұстаздармен сауалнама жүргізілді). Гүлдің қандай түсті болғанын қалайсыз? Қызыл — белсеңділік пен өмірлік күш қуаттың белгісі. Бұл түсті батыл, табанды, ерік-жігерлі адамдар ұнатады. Олар қызба, әсершіл, қызуқанды келеді. Негізінен олар жетекшілер. Қызғылт — жалынның түсі, негізінен ол адамдар ыстық қанды келеді. Олар жарқын, айырықша адамдар. Көптің ішіңде ерекшеленіп тұрады. Жұрттың назарын өзіне аударып алады. Алға қойған мақсаттарына жету жолында өмірлерін қиюға әзір. Сары - жылу мен жарықтың түсі. Бұл адамдар көпшіл, достыкқа берік, еркіңдікке талпынғыш. Ол бәрінен де өз еркіңдігін биік қойып, әр түрлі шектеулерді жек көреді. Көңіл күйі тез өзгергіш, оптимист адам. Алқызыл — нәзік жанды ұяң жандардың түсі. Осындай адамдар туралы жұрт өмірдің тек жақсы, жарқын жақтарын ғана елеп ескеріп, қараңғы тұстарын ескергісі келмейді. Аузын ашса жүрегі көрінетін, кіршіксіз, табиғи болмысты биязы және әдемі заттармен жайлылықты сүйетін адам. Оған сезімталдық, нық сенімділік қасиеттері де тән. Ақ — шаттықтың түсі. Ақ түсті ұнататындар өте әсершіл, қызба келеді, тез еліктегіш. Мұндай адамдар кейде өзінің ықпалында қалады, кейде ол өзгенің ықпалында да кетеді. Оларға өздерін демеп, бағыттап отыратын сенімді достар ауадай қажет. Көк — адамдар арасындағы жақсы қарым-қатынасты ең жоғары бағалайтын адамдар. Олар достықты бағалап, ал махаббатты бәрінен жоғары қояды. Олар зұлымдықты, салқындықты, араздықты ұнатпайтын ақ тілекті жандар. Сонымен балалар, біздер бүгін гүлдер әлеміне саяхат жасадық. Табиғатта гүлдердің түрі ете кеп, олар сан алуан. Олар туралы бір ғана тәрбие сағатында айтып жеткізу мүмкін емес. Гүлдер бізді әсемдікке, ізгілікке тәрбиелейді. Елбасының халыққа жолдаған «Жасыл ел» бағдарламасын орындау жолында өз үлесімізді қосуымыз қажет. Сергіту сәті Қолымызды жаяйық, Әдемі гүлге ұқсайық Бір жабылып, ашылып, Орнымызға қонайық. «Адасқан әріптер» Ретсіз орналасқан әріптерден термин, мағыналы сөз құрау Оригами -------------- имирога Дизайн ------------------ йаздин Флористика ----- фаткалроис Апликация -------- аялкипаца Коллаж ----------------- олжакл квиллинг ------------ нигклвли Сабақтың тақырыбы: Жапырақ. Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік. Өсімдік және олардың түрлері туралы білім негіздерін кеңейту, тиянақтау. Өсімдік мүшелері олардың атқаратын қызметтерін, өсіп – өнуі үшін жасалатын жағдайлар туралы түсініктерін кеңейту, дамыту. Өсімдік мүшелері ішінде жапырақтың атқаратын қызметі туралы түсіндіру. Жапырақ түрлерімен танычстыру, олардың пішінін ажырата білуге жаттығу. 2. Тәрбиелік. Туған өлке табиғатындағы өсімдік дүниесін қадірлеу, қастрелеу. Туған жер экологиясын қорғауға үлес қосу. Табиғатты аялауға, қасиетті туған жетір сүйе білуге баулу. 3.Дамытушылық. Ауылда өсетін өсімдіктер, оның ішінде дәрілік өсімдіктер туралы іздену, білу, зерттеу. Сабақтың көрнекілігі: Өсімдік мүшелері, өсімдіктің өсіп – өнуі, жапырақ түрлері. Сөзжұмбақ: «Жапырақ», «Сабақ», «Тамыр», бөлме өсімдіктері жапырақ түрлері, өлең шумағы. Сабақты өткізу тәсілі: Сұрақ – жауап, түсіндіру, оқу, ойландыру, ойнату. Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың жүрісі: 1. Ұйымдастыру бөлімі. Сабаққа байланысты беташар өлең оқу. (Отан туралы өлеңді бір оқушы жатқа айтады) Отан дейміз от жаққан жерімізді, Отан дейміз өсірген елімізді. Отан дейміз туған жер, атамекен, Биік тау, орман, тоғай, көлімізді. 2. Үй тапсырмасын тексеру. Сабақ. 9 – тапсырма. 1) – Сабақтың өсімдік үшін қандай маңызы бар? 2) – Сабақтың ұандай қызмет атқаратынын білесің? 3) – Сабақты кесіп алып қарасақ оның бойында не барын байқаймыз? 4) – Сабақтың түрлерін ата? 9 – тапсырманы тексеру, сабақтың қай түрі екенін атату. Шөп өсімдіктері мен ағашты салыстыру, айырмашылығын айту. 3. Жаңа сабақ. - Балалар! Өсімдік тамырланды, сабақ шықты, енді әрі қарай не болады деп ойлайсыңдар? Не болуы мүмкін? - Жапырақ. - Жапырақ сөзі қай әріптен басталады? - Жж - Қандай дыбыс? - Дауыссыз, ұяң дыбыс. Сергіту сәті: «Өсіп тұрған гүл». 1. Сабақты түсіндіру. Жапырақ өсімдіккке сән беріп тұрады. Жапырақ өсімдік сағақ арқылы бекиді. Жапырақ су мен еріген тұздар тамыр арқылы келеді. Жапырақ арқылы өсімдік тыныс алып тұрады. Өсімдіктің бойында крахмал болады, яғни жапырақ күн сәулесі арқылы, жарық пен жылу арқылы, ауа мен судан крахмал түзіледі, крахмал – қант, яғни ауадан қорек алады. Жапырақ газ алмастыру қызметін атқарады, яғни оттегіні шығарып, көмісқышқыл газын сіңіреді. Жапырақ су буландыру қызметін атқарады. Суды буландыру арқылы ауаны ылғылдандырып, өсімдікті салқындатып тұрады. Жасыл бояу – хлорофилл. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді жекелеп оқыту арқылы қиын сөздерге түсініктеме беру. Сурет арқылы жапырақтың пішінін көрсету. Пішіндері әр түрлі жапырақтарды көрсету. (жебе, сүйрек, ромб, жүрек тәрізді). Сол сияқты жапырақтың жиектері әр түрлі болады (ойыс, дөңес, ара тісті). 3. Дәптермен жұмыс. Сағақ, крахмал, көмір қышқыл газы, хлорофилл. 4. Қорытынды: Сөзжұмбақ шешу. «Жапырақ» 1. Ауыл маңында өсетін шөп? 2. Көктемде аулаға не егеміз? 3. Дәнді дақыл? 4. Өсімдіктің негізгі мүшесі? 5. Қысы – жазы көктеп тұратын ағаш? 6. Өсімдіктің тамырдан кейінгі мүшесі? 7. Өсімдікті дүниеге әелетін мүше? Оқушылардың жапырақ туралы түсініктерін қорыту. - Жапырақтың пайдасы бар ма? - Жапырақ қоректі заттарды қайдан алады? - Жапырақтың адам өміріндегі пайдасы туралы не білесің? Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың 2030 жолдамасында туған жер табиғаиын қорғай отырып, салауатты өмір салтын қалыптастыру, ауылымызды көркейтуге, гүлдендіруге, табиғатты қорғауға қатысуымыз керек. 5. Үйге тапсырма беру. Мәтінді оқып, түсінігін айтуға дайындалып келу. 4 – тапсырма Адыраспан өсімдігінің дәрілік қасиетін үлкен кісілерден сұрап біліп келу. 6. Бағалау. Табиғаттың бізге берген сыйы қаншама. Мөлдір аспан, таза ауа, құнарлы жер, жасыл желек, алуан түрлі аң-құстар, нулы орман, жазық дала, асқақ тау, тұп-тұнық көл, асау өзен, терең теңіз бен ұшы қиырсыз мұхит, сыңғырлаған бұлақ, барлығын тарқатып айта берсең сөз жетпестей. Не деген сый десеңізші. Осыншама сыйлық алған біздер, адамдар, жер бетіндегі ең бақытты жаратылыспыз. Табиғатқа қарап тұрып шаттана аламыз. Бізді ең көп шабыттандырып, жақындық сыйлайтын, жүрегіңдегі сөзді жеткізе алатын табиғаттың тағы бір сыйы бар, ол- әдемі де әсем гүл. Гүлге бей-жай қарау мүмкін емес, көзің түскеннен ішкі әлеміңді сазға бөленіп, жүзіңе еріксіз күлкі үйірілгенін байқамай да қаласыз. Рас, рас, гүл қуаныштың күлкісін шақыра алады. Өзіңіз гүлге қарап жылаған жанды көріп пе едіңіз, әрине, ол тек бір кездері жақын жаныңыз сыйлап сақтап жүрген гүліңіз болмаса тек. Соның өзінде жылаудан соң әдемі, жүректі жайлы қылатындай күлкі келері анық. Жүрекке жайлылық сыйлайтындай гүлдің қандай қасиеті бар сонда? Бұл сұраққа адамзат баласы сан ғасырлар бұрын жауап іздей бастаған. Олар әр гүл адамға сыйлануы арқылы сан қилы мағынаны, түрлі ойды жеткізе алады деп ойлаған. Гүлдер туралы сөз қозғап, аппақ гүлдер, ақ гүлдер туралы, әдемі гүлдер туралы, гүлдердің түрлері мен гүлдердің аттары туралы қызықты мәліметтер беріп кетейік. Гүлдер сыры туралы, гүлдер әлемі туралы, қысқасы гүлдер туралы зор мағлұмат аласыз деген ойдамын. Ал, ендеше, әлемнің әр түкпірінен сыр тартып көрейік: Әр гүл әр елде түсі мен түріне қарай әр түрлі мағынаны береді. Мысалы: шығыс халықтары мен гректер алқызыл түсті раушан гүлін махаббаттың белгісі деп санаса, испандықтар махаббаттың символын қызыл қалампыр гүлі деп санайды. Ресейде махаббаттың символы ретінде қызыл қызғалдақ бекітілген де, ал қызыл раушан гүлі келісім мен ымыраның белгісі, ал қызыл қалампыр гүлі болса айырылысу белгісін білдірген. Жапон елінде тіптен бөлектеу, олар да сары түсті гүлдер күн мен жақсы тілектің, сарғыш түсті гүлдер басшылық пен күштің, көк және көгілдір түстер сенім мен сағыныштың, күлгін түстер адал достық пен түсіністіктің, жасыл түсті гүлдер бейбітшілік пен тыныштықтың, ал ақ түс азалы күннің мағынасын бейнелеген. Бұған кереғар пікірде Ресйде сары түс азғындаушылық пен айырылысудың, қызыл түс адал махаббаттың, жасыл сенімнің, көк түс сенімділіктің, ақ түс адалдықтың, қара түс азалы күннің, қоңыр түс қауіптің, сары түс абзалдықтың көрінісін береді. Біздің қазақ халқының қазіргі махаббаттың символы деп қызыл раушан гүлін, қызыл қызғалдақты сыйға беріп, ақ түсті адалдықтың, кіршіксіз тазалықтың белгісі ретінде сыйға тартатынына қарап, біздің гүл түсіне деген көзқарасымыз көршілес мемлекетке жақын екенін аңғарамыз. Және бір ескере жүретініміз, мексикалық тұрғындар қызыл түсті гүлді өлімнің белгісі ретінде қабылдайды, ал неміс халықтары болса, ақ түс пен сары түстен құралған буманы азалы күннің белгісі деп санайды. Ежелгі Рим мен Франция лала гүлін құрмет тұтып байлық пен барлықтың белгісі ретінде қабылдап өздерінің теңгелері мен елтаңбаларына суреттесе, Германияда бұл гүлді өздеріне қол салып өлгендер мен қинап өлтірілгендердің бейітінің басында ерекше күшпен жақсы өсетін гүл есебінде қабылдаса, Египеттіктер де бұл гүлмен өлген жас қыздардың денесін көмкерген. Бразилия мен Мексикада да лала гүлін сыйға алудан бас тартады. Ал, африкалық Кенияда жағдай мүлде басқа, мұнда гүл тек қайғылы қазаға көңіл айтудың белгісі ретінде беріледі. Гүл дегеніміз не өзі? Гүл- табиғаттың сыйы. әр түрлі түстер топтасқан жиынтық. Түс- қуат көзі секілді гүлдер де біздің өмірімізге әсер етеді. Түс адамға күшті әсер етеді, тіпті ол- емдеу қасиетіне ие. Біздер тұрмыстық заттар мен киімдерді таңдағанда сол кездегі көңіл-күйімізге қарап түстерді таңдаймыз. Түстердің де беретін мағынасы ір елде әр түрлі, қатып қалған қағида жоқ. Ендігі кезек қандай түсті гүлдерді қандай топтағы адамдарға сыйға тартуға болады деген сұраққа келеді. Бірінші; Ақ түс-ақ түсті гүлдер көбінесе жастарға сыйланады. Бұл түстегі гүлдер тазалықтың, шыншылдықтың, жаны таза қыздарға деген құрмет белгісін білдіреді. Сонымен бірге ақ түс отбасын құру туралы ұсынысты білдіреді деген де түсінік бар. Егер жас келіннің қолындағы гүлдестені ақ түстен шоғырландырса, онда жас жұбайлардың өмірлері ұзақ, бір-біріне деген сезім, құрметтері де ұзақ болады. Қызыл түс- тек қана махаббатың белгісі ретінде қолданылмайды, қызыл раушаннан басқа қызыл қалампыр, қызыл лала, қызыл хризантема гүлдері бар. Қызыл түсті гүлдер мықтылықты, билікті, бұла күшті сипаттайды, сондықтан да бұл түстегі гүлдер мықты мінезді, билік құмар, күш-жігері жоғары адамдарға сыйланады. Ал қызыл гүлдер сыры. Ер адам сізге ал қызыл гүлдер сыйласа, бұл- жағымды белгі. Бұл түстегі гүлдер нәзіктік пен бүршік жарып келе жатырған махаббатты сипаттайды. Сары түсті гүлдер сыры. Сүйіктісінен сары түсті гүл алған кейбір бойжеткендер мұны келіспеушілік пен айырылысудың, қайғы-мұңның белгісі деп түсінеді. Шындығында, бұрынғы замандарда ер-азаматтар қыз-келіншектерге жақын арада сезімдерінің сөнетінін білдіру мақсатында сары түсті гүлдерді сыйға тартқан. Қазіргі заманда сары түсті гүлдердің бұрынғы мағынасы жойылған. Сары түс қазір адамға байлық пен бақыт тілегенде ұсынылады. Сары гүлді қуаныш пен жарқын көңілдің, батылдық пен мейірімділіктің негізінде кез-келген адамға сыйға тарта аласыз. Сары лала гүлі мен сары каллы гүлін дос құрбыларыңызға сыйға тартуға әбден болады. Көк түсті гүлдерді құпиялылықтың мағынасы ретінде пайланады. Мұндай түсті гүлдерді сырын білмейтін, жұмбақ дүниелі жандарға сыйға тартады. Егер сіз сүйіктіңізге көк түсті гүлдер жиынтығын сыйласаңыз адал махаббатыңыз бен таза пейіліңізді білдіре аласыз. Сарғыш түсті гүлдер мағынасы. Сарғыш түсті гүлді өзіңіздің жұмыс бабындағы бастығыңызға құрмет белгісі ретінде сыйлай аласыз. Бұл түс адамның тәкаппарлығы мен күш-жігерін мойындауды, ой-қабілеті мен қарымының биіктігін білдіреді. Күлгін түс- байланыстырушы түс. Қайғы-мұңды бейнелейді. Сонымен бірге басымдық пен барлықты да бейнелейтін мағынасы бар. Көгілдір түсті гүлдер тазалық, ұзақтық, шынайлықты білдіреді. Бұл түсті гүлдерді жаны таза, пәк, сұлу мінезді адамдарға сыйға тартады. Жасыл түс-бейбітшілік, тыныштық. Жасыл түсті гүлдер көңілге тыныштық алып келетін сезім сыйлайды. Кей кезде туған күн немесе мереке- мейрамдарда жақындарымызды құттықтауға гүл апарғымыз келеді да, бірақ таңдауға келгенде қиналып қалатын кездеріміз болып жатады. әр гүл- өзінше бір әлем, сан қилы мағына мен сан қиылы қуанышты күлкі сыйлайды. Сонымен, қандай гүл қандай мағынаға ие, тоқталып көрсек: Гүл – ғажайып дүние» Сынып оқушыларына гүл түрлері, сәндік және үй өсімдіктерін өсіру, баптау, күту, гүл ерекшеліктері, мекен ету ортасы туралы мағлұмат беру мақсатында «Гүл — ғажайып дүние» тақырыбында тәрбие сағатын өткіздім. Тәрбие сағаты сынып жетекшісінің кіріспе сөзімен басталды.Табиғаттың бөлінбес болшегінің бірі — өсімдік. Өсімдік адам баласы үшін, ішсе тамақ, кисе киім, жақса отын, малына өріс, езіне қоныс болған. Сондықтан «Бір тал кессең, он тал ек», «Атаңнан мал қалғанша тал қалсын», «Көкті жұлма көктей соларсың» деген даналық сөздері осы өсімдікті қадірлеп, қастерлеуден туған.«Гүл — дүние көркі» десек қателеспейміз. Гүлдердің де біздер сияқты жаны бар. Олар адамға үлкен пайда келтіреді. Кейбір гүлдер қоршаған ортаға жағымды энергия бөледі. Әр адамның өзінің сүйікті гүлі болады. Мерекелерде, туған күндерде, жақсылықта гүл сыйлау - үлкен құрметтің белгісі. Сондықтан бүгінгі тәрбие сағатымыз осы гүлдер әлеміне арналады. (Сынып жетекшінің сөзінен кейін «Гүл — табиғат байлығы» атты теледидардан бейне материал тамашаланады). 1-оқушы. Табиғат бүкіл тіршілік атаулының құтты қоныс мекені, алтын ұя бесігі. Ал, адам үшін табиғат ең қасиетті де қастерлі ұғым. Қазақ халқының бар өмірі табиғат пен тікелей байланысты өтіп келеді. Сұлу табиғатты көзбен көріп, жаныңмен сезіп, сол қалпында сүйе білу қандай ләззат!2-оқушы. Ай, жұлдызға жылы жел хабар беріп, Жан-жануар қуанар тойға еліріп. Азалы аң көрпесін сілке тастап, Жер күлімдер, өзіне шырай беріп — деп данышпан Абай бабамыз айтқандай көктем келсе қар ериді, табиғат түрленеді, тіршілік жанданады.3-оқушы. Халқымыздың табиғат жөніндегі ой-пікірлері табиғат құбылыстарымен үндесіп жатады. Бұл құбылыстарды Шәкәрім бабамыздың өлеңдерінен де көруге болады. Шымды жерде көресіз қара топырақ, Шіріген шоп, тозаңнан болған құрақ. Егер оған дым тиіп, күн жылынса, Жан кіріп, шөп шығады гүл жапырақ.4-оқушы. Гүлдер, гүлдер, көп гүлдер, Қызыл гүлдер, көк гүлдер Жайнар кезім келді деп. Қанаттарың желбіреп, Таңмен бірге оянып Күн нұрына боянып Көрік бердің далаға. Т. Молдағалиев. 5-оқушы. Гүлдер, гүлдер не түрлі, Құлпырды да жетілді. Барлық дала өртеніп, Бара жатқан секілді. Өрт дегенім — гүл екен, Отқа ұқсап тұр екен. Лүпіл қағып жүрегім Үзіп алдым біреуін Сыйлайын деп анама. Т.Молдағалиев. (Сыныптағы қыз балалар гүл бейнесінде киінеді де, гүл бейнесінде киінген қыздарды ұл балалар көпшілікке таныстырады). 6-оқушы. Көктемнің көрікті гүлдерінің бірі — бәйшешек. Кейде оны қарғалдақ деп те атайды. Биіктігі 15см, ерте көктемде наурыз айының бас кезінде көктеп, бүршік жарады. 7-оқушы. Бәйшешек. Мен боламын қырларында текеметтің. Көктемге алғаш көрік әперетін. Бәйшешекпін, көктесем қар астында, Қыс ызғарын, қаймықпай көтеретін. Ыдырады мұз бен қар, Мен шыққан соң сыналып. Ала бұлттан жұлдыздар, Қарағандай сығалап. Аз өмірдің өзінде, От жалын боп лауладым. Соғылған дер кезінде, Күміс қоңырауларым. Елемедім ызғарды, Күнге күліп қарадым. Қызықтырып қыздарды, Гүлге негіз қаладым. Оразақын Асқар. 8-оқушы. Қызғалдақ — лалагүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік. «Тюльпан» негізінен түрік сөзі, бас киім деген ұғымды білдіреді. Түріктерде «Тюрбан» деп аталатын қызғалдаққа ұқсас бас киім бар екен. Осы уақытқа дейін қызғалдақтың отаны — Голландия болып саналатын. 2001 жылы Алматы қаласында «Қызғалдақ және адам» атты халықаралық фестиваль өткізілді. Осы фестивальда қызғалдақтың бірінші отаны — Қазақстан, ал екінші отаны - Голландия деп хабарланды. Нидерланд елінің ханшайымы Беатрис Елбасымызбен кездесуде: «Ұлы Жібек жолы Еуропа мен Азияны жалғастырса, қызғалдақ Қазақстан мен Голландияны және басқа да елдерді жалғастырды. Қызғалдақтың Сіздің елде кездеспейтін жері жоқ екеніне көзіміз жетті. Ұлы Жібек жолы кезінде, қызғалдақ әлем елдеріне таралғаны дәлелденіп отыр. Сондықтан қызғалдақтың отаны — Қазақстан екенін әлем мойындап отыр» — деген болатын. 9-оқушы. Қызғалдақ. Кім білмес қыр аруы қызғалдақты, Өң беріп көркейтеміз әрбір бақты. Сәні деп өмірінің, көңілінің, Сый етіп, мені жігіт қызға арнапты. Қызыл ғалдақ, ақ ғалдақ, Қолда бар не мақталмақ. Қазақстан ежелден, Алуан гүлдер жапқан бақ. Ұқсайды оған қоңырау, Әркімге тиіс ол ұнау. Құрта алмады сан таптап, Қазақпенен оны жау. Кең тесінен даланың, Сыйлар шаттық, маған мұң. Қорғап, тамған деп қалам, Қаны ма ата-бабамның? Жұмыртқа ма журек пе? Шам ба жанған түнекте, Ұрпақтарым, қастерле, Гүліңді де жүдетпе. Біздерде алуан бар ғалдақ, Шығады ерте қарсалдақ. Шетел алып байыпты, Қалмайық біздер тал қармап. Шетелге пайда пұл болып, Кұлпырды алуан түрге еніп. Қымбаттап ата мекенге, Оралман гүл боп жүр келіп. Оразақын Асқар. 10-оқушы. Інжугүл — бұл да лалагүлділер тұқымдасына жатады. Інжугүлдің хош иісі, көз қуантар әдемі гүлдері кез келген адамды толғандырмай қоймайды. Май айының алғашқы күндері бүкіл Париж інжугүлге малынып кететін көрінеді. Бұл күнді «Інжугүл күндері» деп мейрамға айналдырған. Уақытында атақты сазгер П.И. Чайковский «Мен інжугүлді гүлдер патшасы деп білем», - деген екен. Бір қызығы ол сүйікті гүліне арнап музыка емес, өлең шығарған. Ал, ол сөзге сазгер А.С. Аренский музыка жазған. Сонымен халық арасында «Дем беруші», «Шабыт беруші» аталған інжугүл, Қазақстанда тек Орал өңірінде өседі. 11-оқушы. Інжугүл. Көктемнің алғаш гүлінің, Інжугүл атты бірімін. Адамдықтың, достықтың, Куәсімін, жырымын. Жапырағым жайылған, Секілді қос алақан. Қоңыраудан жоқ, айырмам, Келбетіме қарасам. Оразақын Асқар. 12-оқушы. Тұңғиық — бұл су өсімдігі. Бір қасиеті бұл өсімдіктің тез өскіштігі, үш күн сайын жаңа жапырақ шығарады. Мынадай бір қызық-ты оқиға болыпты. Англияның Кью қаласының ботаника бағында тұңғиық гүлдейді деген хабар тек бақ қызметкерлерін ғана емес, суретшілер мен саққұлақ репортерлердің де құлағына жетеді. Гүл ашылады дегенде жылыхана адамға лық толады. Осы оқиғаның куәсі болған атақты ботаник Н.Ф. Золотницкий 1887 жылы былай деп жазыпты: «Гүлдің ірілігі мен әдемілігі көз алмайтындай. Гүл ашылысымен жылыхананы аралап кеткен жағымды хош иіс адамды рахатқа бөледі», - деген екен. Оның гүлі ақ, алқызыл, күлгін көк, қанқызыл болады. Қазақстанда аз мөлшерде Жайық өзені маңайында кездеседі. 13-оқушы. Тұңғиық. Ақ көйлекті бойжеткен, Қалқып жасыл қайықпен, Көлде жүзіп жүргендей, Қарайсың таң қалып сен. Суда малти білмейсің, Жетпейсің ол гүлге сен. Тақсаң оны кеудеңе, Көрінесің мүлде сен. Орның ерте кештегі, Өзгертер бұл көшпелі. Оған себеп толқынды, Су үстінде өскені. Оразақын Асқар. Қалампыр гүлі — Еуропа елінен тараған. Олардың бір, екі, үш жылдық түрлері болады. Гүлдері ақ, қызғылт, күлгін. Қалампыр гүлі — ерлік пен өрлікті уағыздайтын гүл. Сондықтан оны көбіне ер азаматтарға сыйлап жатады. 15-оқушы. Қалампыр. Жайлауда жел тербесе, Иісіңе дала аңқыр. Бақшадан да мен неше, Көрдім сені Қалампыр. Ежелден халық бұл гүлді, Жалқауларға қимайды. Қорғайтын елді, үлгілі, Батырларға сыйлайды. Қызыл, сары гүл көрдім, Ағы да бар не түрлі, Қалампыр гүл гүлдердің Ардагері секілді. Оразақын Асқар. 16-оқушы. Бақытгүл — ерекше гүлдейтін өсімдік. Негізінен ол Қытай, Жапон елдерінен тараған. Бұл гүлді қалыңдыққа сыйлайды. Адамдар кейде - оны ең жақын адамдарына да сыйлап жатады. Гүл түстері сан алуан. Халық арасында «Бақыттылық белгісі» есебінде танымал гүл. 17-оқушы. Бақытгүл. Күздің гүлі бақытгүл, Қарашада атып гүл. Үзсең де тұрар жиырма күн, Суда, ұзақ уақыт бұл. Баптап ексең бір рет, Әр жылы өзі өседі. Бақытыңа күлімдеп, Куә болар деседі. Оразақын Асқар. Раушан немесе Райхан гүлі — хош иісті, ең әдемі, көрікті гүлдердің бірі. Ол гүлдердің патшасы, раушангүлділер түқымдасына жатады. Римде бір күнді «Раушан күні» деп ерекше қадірлеп тойлаған. Сондықтан раушан нәзіктіктің символы, рухани күш беретін шабыт көзі деп ерекше бағаланған. Ақ раушан гүлін негізінен қалыңдыққа сыйлаған, ал, алқызыл, қызыл раушан гүлдерін аруларға, аналарға сыйға тартатын болған. 19-оқушы. Раушан. Қызыл, күлгін, ақ, сары, Шешек атқан шақтағы. Хош иісі сүйсінткен, Ең әсем гүл бақтағы жүктеу/скачать 1,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|