Сабақ типі: Аралас сабақ Сабақ түрі: Дәстүрлі сабақ Сабақта қолданылатын әдістер

химия пәнінің мұғалімі

Дарынды балаларға арналған мамандандырылған

С.Сейфуллин атындағы № 11 облыстық қазақ

мектеп-интернат кешені
Тұздар гидролизі
Сабақтың мақсаты: а) білімділік: Оқушыларға гидролиз туралы мағлұмат беру,тұз ерітіндісіндегі реакция ортасын анықтау тәсілдерін үйрету.

ә) дамытушылық: гидролиз реакция теңдеулерін жүйелі жазуларын, химиялық тілде сөйлеуін, тез ойлау қабілеттерін дамыту.

б) тәрбиелік: қауіпсіздік техникасының ережелерін ескеріп, оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.
Сабақ типі: Аралас сабақ

Сабақ түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақта қолданылатын әдістер

мен көрнекіліктер: Сөздік: сұрақ – жауап, түсіндіру.

Практикалық: Тәжірибелік жұмыс, интерактивті тақта,

GLХ құралы, рН метр т.б.

Сабақта қолданылатын реактивтер мен

құрал – жабдықтар: NaCI, Na₂CO₃, NH₄CI, K₂S, CuCI₂, NiCI₂, FeSO₄, CuSO₄ т.б. тұз ерітінділері, индикаторлар: фенолфталейн, лакмус, метилоранж, дист. су, пробиркалы штативтер,

лимон, қызанақ шырыны т.б.

2. 
   И.Нұғыманов Р.Жұмаділова Р.Қаржасбай Химия 9 сын
   

2. 
   М.Б. Усманова Қ.Н. Сақариянова «Химиядан анықтамалық құрал» «Атамұра»2008ж
   
3. 
   Я.Л. Гольдфарб Ю.В. Ходаков Ю.Б.Додонов «Химия
   

2. 
   К.А. Аханбаев Химия Жоғары оқу орындарының
   

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ

ІV. Бекіту Тест тапсырмалары

V. Үйге тапсырма

VI. Бағалау.

Сынып оқушыларын түгелдеу, сынып тазалығын қадағалау.

1. 
   Бейорганикалық қосылыстардың неше класы бар?
   

2. 
   Электролиттік диссоциация теориясы дегеніміз не?
   
3. 
   Электролиттік диссоциацияға қандай заттар түседі?
   
4. 
   Бейорганикалық қосылыстардың барлығы дерлік электролиттік диссоциацияға түсе ме? Жоқ, оксидтер ЭД – ға түспейді, себебі иондары жоқ.
   
5. 
   ЭДТ тұрғысынан қышқылдар дегеніміз не?
   

6. 
   Индикаторлар дегеніміз не?
   
7. 
   ЭДТ тұрғысынан негіздер дегеніміз не?
   

8. 
   ЭДТ тұрғысынан тұздар дегеніміз не? Реакция теңдеуі тақтаға
   

1. 
   Орта тұздарды табыңдар:
   
2. 
   Негіздік тұздарды:
   
3. 
   Қышқылдық тұздарды:
   
4. 
   Қос тұздарды:
   

Кез келген тұзды қышқыл мен негіздің әрекеттесу өнімі деп қарастырамыз. Тұздардың құрамы мен қасиетіне қарай күшті қышқыл мен күшті негізден тұратын тұздар NaCI, KNO₃, Li₂SO₄

Әлсіз негізбен күшті қышқылдан тұратын тұздар: FeCI₂, CuCI₂, NiCI₂

Күшті негізбен әлсіз қышқылдан түзілген тұздар: Na₂CO₃, K₂S, K₂SO₃

Әлсіз қышқыл мен әлсіз негізден түзілген тұздар: AI₂S₃, CH₃COONH₄

Енді осы тұздардың ортасын анықтап, гидролиз теңдеулерін жазамыз.

NH₄CI + HOH ↔ NH₄OH + HCI қайтымды процесс.

NH₄⁺ + CI^- + HOH ↔ NH₄OH + H⁺ + CI^-

NH₄⁺ + HOH ↔ NH₄OH + H⁺ орта қышқылдық

Na₂ CO₃ + HOH ↔ NaHCO₃ + NaOH

Орта сілтілік

Бұл жағдайда гидролиз реакциясы соңына дейін жүріп, қышқыл мен негіз түзіледі. Яғни гидролиз реакциясы қайтымсыз болады:

p әріпі дат тіліндегі potenz – математикалық дәреже

Н әріпі – сутегі символы

10^-1 10^-2 10^-3 10^-4 10^-5 10^-6 10^-7 10^-8 10^-9 10^-1010^-1110 ^-1210^-13

[H+]
_Моль/л Қышқылдың өсуі Сілтіліктің өсуі

_Ерт 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

қылдық қылдық

Нейтралды
рН арқылы ерітінділердің реакциясы былай сипатталады:

нейрал рн = 7, қышқыл рн < 7, сілті рН > 7
Кейбір ерітінділердің рН мәндері:
Асқазан шырыны рН = 1,7 (күшті қышқылдық реакция)

Шымтезек суы рН = 4 (әлсіз қышқылдық реакция)

Жаңбыр суы Рн = 6 (әлсіз қышқылдық реакция)

Құбыр суы рН = 7,5 (әлсіз сілтілік реакция)

Қан рН = 7,4 (әлсіз сілтілік)

Сілекей рН = 6,9 (әлсіз қышқылдық)

Көз жасы Рн = 7 (бейтарап реакция)
GLХ құралы арқылы ерітінділердің ортасын рН - метрмен анықтау.

Тәжірибелер :

№1. Na₂CO₃ - орта сілтілік рН > 7

№2. FeCI₃ - орта қышқылдық рН< 7

№3 NaCI - орта нейтрал рН = 7

Гидролиз өнеркәсібі: тағамдық емес шикізаттар (ағаш, мақта қалдығынан, күнбағар қауызынан, сабаннан, жүгерінің өзекшесінен бағалы өнімдер - этил спиртін, белоктық ашытқылар, глюкоза, фурфурол, метил спирті т.б. заттар өндіріледі.) Тірі организмдерде полисахаридтердің, белоктардың т.б. органикалық заттардың гидролизі жүреді.

а) қышқылдардың сумен реакциясы;

б) тұздардың сумен реакциясы;

с) негіздердің сумен реакциясы;

а) KNO₃ б) BaCI₂ с) K₂CO₃

а) Н⁺ б) Сa ²⁺ с) OH^-

а) 2H⁺ + S^2- = H₂S↑

б) Ba ²⁺ + SO₄^2- = BaSO₄ ↓

с) 2H⁺ + SO₃^2- = H₂O + SO₂↑

K₂S + HOH =

а) pH = 7 б) pH > 7 с) pH < 7
6. Қай тұздың ерітіндісінде қышқылдық орта болады?

а) Na₂SO₃ б) AI(NO₃)₃ с) AgCI

а) KCI, H₂S, FeCI₃ б) HCIO₄, H₂SO₄, HI c) HCN, HCI, K₂S

а) KCI, NaNO₃, H₂O б) H₂S, NaOH, NaCI с) Fe(OH)₂, H₂S, HCN

a) FeCI₂, NaNO₃ б) MgSO₄, K₂SO₄ с) FeCI₃, CrCI₃

а) Na⁺ + HSO₄^- б) H⁺ + CI^- с) Mg²⁺ + 2CI^-

а) темір ІІІ гидроксиді

б) барий гидроксиді

с) магний гидроксиді

12. 
    Электр тогын өткізетін ерітінді:
    

12. 
    Құрамында 49 г күкірт қышқылы бар ерітіндіге 6,5 г мырыш салғанда бөлінген сутектің көлемі қандай?
    

а) 13,6г б) 16 г с) 12,5 г

5. 
   Бағалау
   
6. 
   Үйге тапсырма Тұздар гидролизі