Сабаққа дайындау керек: Дәріс және қосымша оқулық материалдарына дайындалу

жүктеу/скачать 0,81 Mb.

бет	2/2
Дата	06.02.2022
өлшемі	0,81 Mb.
	#81206
түрі	Сабақ

1 2

Байланысты:
Нурлыбаев Мади 1-2

Практикалық сабақ №2
Тақырып: Дәрілік формалар. Рецептура
Бақылау сұрақтарына жауап беріңіз:

Рецепт: анықтамасы, құрылымы.
Рұқсат етілген рецептурлық қысқартулар (дәрілік формалар және арнайы рецептурплық атаулар).
Әрбір дәрілік формаға анықтама беріңіз, құрамы, рецептерде жазылуы, қолдану әдісі:

Таблеткалар	Ерітінділер	Жақпалар
капсулалар	эмульсилар	Пасталар
драже	Суспензиялар	Линименттер
спасулалар	Микстуралар	суппозиторийлер
ұнтақтар	Тұнбалар
	қайнатпалар
	экстрактар

Замануи қатты дәрілік формалар, оларды қабылдау ережелері, оң сипаттамалары.
Стерильді дәрілік формалар, олардың сипаттамалары, ерекшеліктері, инъекциялық дәрілік формаларды дайындау түрлері, дайындау орны.
Стерильді дәрілік формаларды дайындауға арналған еріткіштер, олардың концентациясы, атаулары.
Қандай таблеткаларды бөлуге болмайды және неге?
Қандай таблеткаларды ұнтақтау қажет және неге?

Тапсырма № 1.
Кестені толтырыңыз:

Грамм үлесі	Граммов мөлшері
1 сг	0,01 г
1 мг	0,001 г
1смг	0,00001 г
1дг	0,1 г
1дмг	0,00001 г
1мкг	0,000001 г
Қасық	Миллилитр мөлшері
1 шай	5 мл
1 десерттік	10 мл
1 ас	15 мл
1 миллилитр	Тамшы мөлшері
спиртті-эфирлі ерітінді	30
Сулы ерітінді	20
Спирттік ерітінді	40

Тапсырма № 2.
Кестені толтырыңыз.
Тұндырмалар мен тұнбалар арасындағы негізгі айырмашылықтар.

Дәрілік формалардың сипаттамасы	Тұндырмалар	Тұнбалар
Алынуы	Дәрілік өсімдіктен спиртпен экстракциялау	Биоактивті заттардың судағы ерітіндісі
Дайындалуы	Өсімдік шикізатына алькоголь(20-70%) құйылады	Емдік қасиеті бар шөптерге қайнаған суды 1/10 мөлшерінде құяды
Сақтау мерзімі	Ұзақ мерзімді	1-2 тәулік
Ішке қабылдау мөлшерлемесі	Күніне 2-3 рет ½ стакан	Күніне 3 рет ½ стакан

Тапсырма№ 3.
Есепті шығарыңыз:
1. Пайыздық концентрациясын анықтаңыз:
а). фурацилин ерітіндісі 1 : 5000;
б). сынап оксицианиді ерітіндісі 1 : 10000
2. 0,1% қатынастағы калия перманганаты ерітіндісінің пайыздық концентрациясын анықтаңыз (1 : ?).
Екерту! Есептерді шығару үшін % концентрация дегеніміз не, соны білу керек
Пайыздық концентрация – дәрілік заттың (грамм) .......... еріткіште еріген мөлшері.
А. 0,02 пайыз
В. 0,01 пайыз
С. 1:1000
Жауаптар
1. Рецепт: анықтамасы, құрылымы.
Рецепт-дәрігердің фармацевтке немесе дәріханаға қағаз жүзіндегі дәрілерді белгілі бір түрде науқасқа дайындап берілуі,онда дәрінің мөлшері мен қабылдау тәсілдері көрсетілген,жазбаша нұсқауы мен жолдамасы. Рецепт өте маңызды арнайы медициналық және заңдық құжат.Рецепт арнайы бланкте жазылады.
3. Әрбір дәрілік формаға анықтама беріңіз, құрамы, рецептерде жазылуы, қолдану әдісі:
Таблетка-бұл негізінен ішкі қолдануға арналған қатты мөлшерленген официналды дәрілік түрі. Таблеткалардың кейбір түрлері Сыртқы, парентеральды (ерігеннен кейін) немесе интравагинальды қолдану үшін қолданылады. Парентеральді қолдануға арналған таблеткалар толығымен еруі тиіс. Сыртқы қолдануға арналған таблеткалар жақпа, ерітінді дайындау үшін немесе басқа нысандарда қолданылады. Ішкі қолдануға арналған таблеткаларды ауызша беруге немесе болус массасына орауға, сондай-ақ суда ерітуге болады. Инъекцияға арналған таблеткалар стерильді ерітінділер түрінде қолданылады.
Ұнтақ-бұл бір немесе бірнеше ұсақталған дәрілік заттардан тұратын қатты, борпылдақ дәрілік зат. Ұнтақ қатты дәрілік формаларды немесе өсімдік материалдарын механикалық ұсақтау арқылы алынады, содан кейін белгілі бір мөлшердегі тесіктері бар електен өткізіледі.
Драже-бұл ішкі қолдануға арналған қатты, дозаланған, ресми дәрілік зат. Драже фармацевтикалық зауыттарда түйіршіктеу әдісімен дайындалады, яғни дәрілік және көмекші (бейтарап) заттарды қант немесе дәрілік түйіршіктерге бірнеше рет қабаттайды.
Капсулалар-дозаланған дәрілік заттар (ұнтақтар, түйіршіктер, май және су ерітінділері, паста тәрізді заттар) салынған қабық болып табылатын қатты дәрілік түр. Капсула-ресми нысаны. Дәріхана жағдайында сіз зауыт шығарған қабықтарды дәрі-дәрмекпен толтыра аласыз, көбінесе капсулаларды фармацевтикалық кәсіпорындар қолдануға дайын. Капсулалар бірнеше жыл бойы сақталады.
Микрокапсулалар-бұл дәрілік заттың микроскопиялық қатты, сұйық немесе газ тәрізді бөлшектері болып табылатын дәрілік түрі. Бөлшектердің мөлшері 100-150 мкм.
Жақпа-бұл теріге, жараларға немесе шырышты қабықтарға, яғни сыртқы қолдануға арналған дәрілік заттар мен негіздерден тұратын жұмсақ дәрілік зат. Жақпа тұтқыр консистенцияға ие. Дәрілік заттар негізде біркелкі бөлінуі тиіс. Тері бетінде жақпа үздіксіз, созылмайтын пленка түзеді. Жақпа негізі майдың тиісті мөлшерін, қажетті физикалық-химиялық қасиеттерін, дәрілік заттардың концентрациясын және жақпа емдік белсенділігін қамтамасыз етеді.
Паста-құрамында ұнтақ тәрізді заттар кемінде 25 және 65% - дан аспайтын жақпа түрі, яғни паста-тығыз жақпа. Пасталар қалың консистенцияға ие болғандықтан, олар майлардан айырмашылығы, дене температурасында ерімейді, бірақ жұмсарады. Теріге қолданған кезде пасталар жақсырақ және ұзақ сақталады, сондықтан олар ұзақ уақытқа жергілікті әсерге тағайындалады.
Линимент-сыртқы қолдануға арналған дәрілік түрі, ол дене температурасында еритін қалың сұйықтық немесе желе тәрізді масса, басқаша айтқанда, линимент – сұйық жақпа. Физикалық-химиялық тұрғыдан линименттер-әртүрлі гомогенділік дәрежесі бар дисперсті жүйелер. Жақпа сияқты біртекті және гетерогенді линименттер ерекшеленеді; біртекті линименттерге ерітінділер, ал гетерогенді линименттерге суспензия, эмульсия және аралас линименттер жатады
Суппозиторий-дозаланған дәрілік түрі, бөлме жағдайында қатты табиғи және патологиялық саңылауларға және дене қуыстарына енгізуге арналған, жануардың немесе адамның дене температурасында еритін немесе еритін. Байланысты қуыстарын және тесіктерді суппозиториям мән береді әр түрлі нысаны мен мөлшері.
2 . Рұқсат етілген рецептурлық қысқартулар (дәрілік формалар және арнайы рецептурплық атаулар).

4. Замануи қатты дәрілік формалар, оларды қабылдау ережелері, оң сипаттамалары.
Қатты дәрілік қалыптар - қатты қасиетінің арқасында көлемі мен геометриялық формасы тұрақты болып табылатын дәрілік қалып түрі. Дәрілік қалыптардың қатты формасы қолданылуы мен сақтау ерекшелігі ыңғайлы, кең таралған дәрілік қалып.
Қатты дәрілік қалыптарға брикеттер, гранулалар, драже, капсулалар, қарындаштар, микрокапсулалар, ұнтақтар, пеллеттер, жинақтар, таблеткалар жатады
Қолдану аясы мен қолдану тәсіліне байланысты оромукозальді, буккальді,соруға арналған таблеткалар, шайнайтын, сублингвальді, вагинальді, импланттайтын, еритін, гомеопатиялық, тамшыға арналған таблеткалар, пастаға арналған таблеткалар, ерітіндіге арналған таблеткалар және балаларға қолдануға арналған таблеткалар деп бөлінеді.
Таблеткалардың медико-фармацевтикалық тұрғыдан, өндірістік және тасымалдау тұрғысынан артықшылығын қарастыруға болады. Медико-фармацевтикалық мақсатта қолдануға ыңғайлы болуы, дозалау дәлдігі, таблетканың еріген жерінде ағзаға сіңген мөлшерін реттеу мүмкіндігі, дәрілік заттарды үйлестіру мүмкіндігі, жағымсыз дәмін, иісін түзету мүмкіндігі, престелген түрінде дәрілік заттың тұрақтылығын жоғарылату мүмкіндігі жатады. Өндірістік артықшылықтарына өндірісті толық механизациялау және автоматтандыру мүмкіндігі, жоғары өнімділігі мен қауіпсіздігі, гигиеналық тазалығы, өндірістің сериялы және массалы түрде көптігін жатқызуға болады. Тасымалдау тұрғысынан артықшылықтарына таблеткалардың көлемінің кішкентай болуы, қолайсыз әсерлерге тұрақты болуы, тасымалдауға, сақтауға және босатуға ыңғайлы болуы, жарамдылық мерзімінің ұзақ болуы жатады.

5. Қандай таблеткаларды бөлуге болмайды және неге?
1) арнайы кертігі жоқ таблеткалар.
Жартысында бөлінген кезде зат молекулаларының саны әр түрлі болады, яғни емдеудің әсері өзгереді. Бұл әсіресе антибиотиктерді, антикоагулянттарды, антигипертензивті препараттарды қабылдау кезінде қауіпті.
2) дөңгелек дөңес таблеткалар.
Оларды бірдей бөлу мүмкін емес. Салдары арнайы ойықсыз таблеткалармен бірдей.
3) арнайы жабыны және дәрілік препараттың ұзақ уақыт босап шығуы бар таблеткалар.
Қабық асқазан-ішек жолымен еріген сайын зат молекулалары біртіндеп қанға енеді. Егер сіз қабықты бұзсаңыз, онда препарат асқазанда мерзімінен бұрын бұзылады, ал терапиялық әсер күтілетін нәтижеден айтарлықтай ерекшеленеді.
4) құрамында бірнеше белсенді заттар бар таблеткалар.
Себебі препараттардың молекулалары бір-бірімен кездейсоқ араласады, бөлу кезінде сіз қабылдаған бөлікте қанша және қандай зат болатыны белгісіз. Сондықтан, салдары күтпеген.
Бөлу үшін FDA мақұлдаған таблеткада ортасынан төмен белгі қойылады, бұл таблеткаларды кесудің ең жақсы жерін көрсетеді. Қосымша ақпарат алу үшін FDA жазбаша мақұлдауын алу үшін дәрі-дәрмек бөтелкесіне жапсырманың «Қалай жеткізілген» бөлімін қараңыз. Басып шығарылған жапсырмада немесе емделушіге арналған қаптамада осы ақпарат болуы керек.

6. Стерильді дәрілік формаларды дайындауға арналған еріткіштер, олардың концентациясы, атаулары.
Инъекциялық ерітінділерді дайындау кезінде дәрілік заттардың еріткіштері ретінде барлық талаптарға жауап беретін инъекцияға арналған су, кейбір дәрілік заттардың изотоникалық ерітінділері және табиғи, синтетикалық және жартылай синтетикалық сусыз еріткіштер қолданылады.
0,5-2,0% концентрациясы бар инъекцияға арналған новокаин гидрохлоридінің тұрақты ерітіндісін алу үшін рН 3,8-4,5 дейін Хлорсутекті қышқылдың 0,1 н ерітіндісін қосу қажет, бұл 1 литр ерітіндіге 3,4-9,0 мл 0,1 н қышқыл ерітіндісіне сәйкес келеді. Натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісінде новокаиннің тұрақты ерітіндісін (1-2%) дайындау үшін 1 литрге 5 мл 0,1 н Хлорсутекті қышқыл ерітіндісін қосу керек.

7. Қандай таблеткаларды бөлуге болмайды және неге?

Химиотерапияға арналған препараттар.
Құрысуға қарсы препараттар.
Ұрықтануға қарсы таблеткалар.
Антикоагулянттар (варфарин).
Қатты сыртқы жабыны бар таблеткалар.
Белсенді затты ұзақ уақыт босатуға арналған таблеткалар.
Асқазан сөлінің әсерінен қорғайтын таблеткалар.
Оңай ыдырайтын таблеткалар.
Ауыз қуысының шырышты қабығын тітіркендіретін таблеткалар ащы дәмге ие болады.
Құрамында екі немесе одан да көп түрлі әсер ететін заттар бар аралас дәрілік заттар.
Құрамында ұнтақтар немесе гельдер бар кез-келген капсула.
Дәрілік препараттардың дозасына байланысты бөлуге болады.

Егерде дәріні кішкентай балаларға бермекші болса, онда дәрінің жарты дозасы беріледі, ересектерге толық дозасы. Дегенімен, бөлуге болмайтын дәрілер де бар. Оған нақты себеп:
Бірінші мәселе-мөлшерлеу дәлдігі.
Таблеткаларды бөліктерге бөлу тәжірибесін қолдану мүмкіндігіне әсер ететін екінші мәселе – таблетканы химиялық қорғауды қамтамасыз ететін және белсенді заттың шығарылу жылдамдығын анықтайтын арнайы қабықшалардың болуы. Таблетканы бөліктерге бөлу кезінде мұндай қабықтың бұзылуы препараттың асқазан-ішек жолдарының ас қорыту шырындарымен жағымсыз химиялық реакцияларына немесе таблеткадан тым тез босатылуына және белсенді заттың қанға сіңуіне әкелуі мүмкін.
Үшінші маңызды мәселе-сыртқы ортаның (Жарық, ылғалдылық) бөліктерге бөлінген таблеткаға әсері, нәтижесінде препарат қажетті сапаны жоғалтады. Сондықтан таблеткаларды алдын-ала бөлуге болмайды. Таблеткалардың алынған бөліктерін алдымен қабылдау керек.
Таблетканы бөліктерге бөлуге немесе майдалауға (шайнауға) жатпайтыны туралы деректер дәрілік препаратты қолдану жөніндегі нұсқаулықта қамтылуға тиіс.
8. Қандай таблеткаларды ұнтақтау қажет
Қажет жағдайда, материал бөлшектерің өлшемін кішірейту үшін ұнтақтауға немесе ұсақтауға болады. Фармацевтикалық технологияда ұсақтау процесі ұнтақтар, жинақтар, себілгіштер және кейбір процестерде - экстракциялауда, ерітуде, грануляциялауда қолданылады.
Ұнтақтаудың қажеттілігі:

заттың құрылымдық элементтері арасындағы арақашықтықты жақындату;

заттың беттік көлемін ұлғайту;

бірқатар қасиеттерін, соның ішінде физика-химиялық қасиеттерін өзгерту.
ұнтақталған заттар тез ериді, ағзада биохимиялық процестерге тез түседі.

жүктеу/скачать 0,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2