Өтегенова Б.М. ҚМПИ педагогика кафедрасының меңгерушісі, педагогика ғылымының кандидаты, доцент
Оқушылардың белсенділігі – бұл оқу барысында белсенді оқу-танымдық іс-әрекет жасауда олардың білім, іскерлік және дағды жүйесін жедел қолдану. Белсенді оқу – саналы түрде білім, іскерлік, дағдыны игеру.
Танымдық белсенділік – бұл өз бетімен ойлау, өз мәселерін дербес шешу, өздік танымдық әрекетін ұйымдастыру, сын көзбен қарауға дағдылану, еркін сөйлеу, өз ойын дәлелдей балу, өз пікірін қорғай алу
Белсенді оқыту әдістері дегеніміз оқушыларды жүйелі түрде оқу-танымдық іс-әрекетке қатыстыру, өз бетімен оқу әрекетін жасауға үйрету, олардың шығармашылық ұстанымдарын қалыптастыру
Белсенді оқыту әдістері:
Проблемалық баяндау, дәріс, сабақ-конференция, эвристикалық әңгіме, іздену-лаборатория, оқу пікір-талас, әдебиетпен өздік жұмысы, семинар сабағы, дебат, іскерлік ойын, оқу жағдаяттарды талдау, оқу жағдаяттарды шешу, сюжеттік-рөлдік ойындар, сабақ-көрініс, ұжымдық-шығармашылық әрекет жасау, шығармашылық жұмыс т.б.
1 кезен – білімнің алғашқы рет қалыптасуы. (проблемалық дәріс, эвристикалық әңгімелесу, оқу дискуссиясы т.б.
2 кезен – білімді бақылау (бекіту) – ұжымдық ойлау әрекеті, тест бақылау және т.б.
3 кезен – қалыптасқан білім, іскерлік және дағды жүйесінің негізінде олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, моделдеп оқыту, ойын технологиясын пайдалану
Белсенді оқыту әдістерін оқу үрдісінің кезеңдерінде пайдалану:
«сабақ» ұғымының өзгеруі, жеке тұлғаға бағыт-бағдар берудің талаптарын сабақта қолдану,
сабақ типологиясы жаңа сапалы өзгерісте болуы (сабақ-жоба, сабақ-модель, сабақ- ой толғанысы),
сабақтың әдіснамалық негіздері: мәні, мақсаты, білім беру саласындағы рөлі,
сабақтың әдістемелік құрылымын сақтау: міндеттері, мазмұны, құралдары, формалары мен әдістері, бақылау жүйесі, бағалау, рефлексиялық қызмет
Мұғалімнің сабаққа дайындау формасы (жаңа ресурстары мен Интернет технологиялары
Сабақ жүйесінің инновациялық өзгерістері:
Қазіргі сабақтың бес ұстанымы:
Пәндік білімді нақтылаудан бас тартып, “табиғат-қоғам-адам” саласында әмбебап дүниетанымның іргетасын қалауға ұмтылу;
Жалаң білімді меңгеру жүйесінен бас тартып, білім рухынмеңгеру жүйесін басшылыққа алу;
Білімді “шайнап” бермей, оқушыға білімді өз қажеттіліктерінің шегінде өзі алуға мүмкіндік беру;
Тұлғаның өмірлік маңызды қасиеттерін қалыптастыру;
Сабақта білімді жинақтаууға емес, әлеуметтік даналыққа әкелу керек.
Қазіргі сабақ сипаты:
Бәрін үйренуге болады
Белсенді қызмет орталығы – оқушы
Оқушы белсенді қадағалаушы
Оқушы әрекеті - сабақ негізі
Мұғалім пәнді өзіндік заттан оқушыға арналған затқа айналдырады;
Мұғалім әрекеті- ұйымдастырушы, менеджер, жоспаралушы, режиссер, бірге қатысушы
Сабақ мақсаты – оқышының құзырлығы нәтижесінде болу тиіс
Блум бойынша сабақта оқушы қызметінің 6 деңгейі:
1. “БІЛІМ” мақсаты ақпаратты мұғалім сөзінен, оқулық беттері мен басқа көздерден жадының қоймасына аудару – ақпаратты білімге айналдыру,
2. “ТҮСІНУ” –мақсаты жадыға түскен білімдерді іске қосуды үйрету,
3. “ҚОЛДАНУ” мақсаты білімдерді үлгі бойынша немесе алгоритмдік ұсынымдар бойынша, үлгісі мен ұқсастығы бойынша қолдануды үйрету,
Блум бойынша сабақта оқушы қызметінің 6 деңгейі:
4. “ТАЛДАУ” мақсаты талдау (қарапайым ойлау әрекеттері) алгоритмінің көмегімен бұрын алынған білімдер негізінде өзі үшін жаңа білімдер ашуды үйрету,
5. “ТОПТАУ” мақсаты пайымдаулар жасаууды –нақты өмірлік жағдаятты бейнелейтін проблеманы шешу негізінде ақыл-ой қызметін құру,
6. “БАҒАЛАУ” мақсаты оқушыға оқу жағдаятты бағалап, өзінің оқытылатын материариалдан, пәнаралық байланыстан, ойлау қызметінен, логикалық және шығармашылық ойлаудан алған білімі, өмірлік ұстанымға айналдыруы.
Сабақтың мақсатын өзгерту – білім беруден білім арқылы өз-өзін қамтамасыз ету:
Оқу материалын қайталау арқылы ұғыну емес – білімді шығармашылықпен, жемістікпен игеру. Мұғалімге – сабақ барысында қандай білім нәтижесін шығаруға болады.
Жаппай барлықтарын оқытудан - әр оқушының жеке дара білімділік траекториясын жасау. Бұл үшін : оқушының жеке мақсатын белгілеу, жеке тұлғаға бағыттауда жеке бағдарламаларын жасау, әр тұлғаның өзіндік жетістіктерін айқындау, мониторинг жасау, әр оқушының білімділік нәтижесін диагностикалау, білімділік дәрежесін белгілеу.
Білім, іскерлік, дағды жүйесінен құзырлық деңгейге көшу. Сабақтың жоспарына тұлғалық- әлеуметтік маңызы бар материалдарды қосу және оқушының тәжірибелік іскерлік пен дағдыларын қалыптастыру
Мұғалімге ұсыныс - ережелері
Сабақтың логикалық құрылымынан жағдаяттық құрылымына көшу.
Оқушының ішкі қатынасы, іштей қабылдауы іске асады.
Эвристикалық – ашық тапсырмалар ұсынылып, оқушылардан дәл, нақты жауап беру талабы емес, өз бетімен ойланып, жауап беруі талап етіледі.
Оқушының әр жауабы оның жеке тұлғалық қасиеттерін көрсететіндей етіледі.
