Сабақтың мақсаты: а Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін сөйлеу мәденеиетін арттыру

ә) Сабақты және салт етістіктің жасалу жолдарын меңгерту;

б) Сабақты және салт етістіктің жасалу жолдарының өздік етіс арқылы өзгеруін меңгнрту.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі : плакат,үлестірмелі кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : Әркімнің өзі шығар биігі бар.

Пәнаралық байланыс : әдебиет,география.

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру,оқушылардың зейінін сабаққа аудару
ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы тексеремін. 1.Болымсыз етістік қандай жалғаулар арқылы
жалғанады? 2.Болымды етістік қалай жасалады? 3.Дара етістік дегеніміз не? 4.Күрделі етістік қалай жасалады? 5.Етістік нені білдіреді ?
6.Етістік қандай сұрақтарға жауап береді?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Етістіктер мағынасына қарай сабақты етістік және салт етістік болып екіге бөлінеді.Мағынасы жағынан тура обьектіні, табыс септіктегі сөзді қажет етіп тұратын етістіктер сабақты етістіктер деп аталады.Сабақты етістіктер кімді? нені? деген сұрақтарға жауап беретін табыс септіктегі сөзбен байланысады Мысалы ; Сөзді сен баста.Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін.Баламды медресеге біл деп бердім.Бетті бастым.Бұл сөйлемдердегі баста,жазбаймын,бердім,бастым деген сөздердің табыс септікте тұруын талап етіп тұр.

Мағынасы жағынан тура обьектіні-табыс септікткегі сөзді қажет етпейтін етістіктер салт етістіктер деп аталады.Салт етістіктер барыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктегі сөздермен тіркесе беруі мүмкін,бірақ табыс септіктегі сөзбен байланыспайды

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

1. 
   Етістік нені білдіреді?
   
2. 
   Етістік тұлғасына қарай нешеге бөлінеді?
   
3. 
   Етістік құрамына қарай нешеге бөлінеді?
   
4. 
   Етістік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
   
5. 
   Сабақты етістік дегеніміз не?
   
6. 
   Салт етістік дегеніміз не?
   

Қимыл, іс-әрекет орындаушысына,іс иесіне бағытталып, тікелей соған қатыстылығын білдіріп,әдетте сабақты етістіктерге –ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістіктің түрі өздік етіс деп аталады.Мысалы : Таң атқанша тарандық

Үлгі: сабақты етістіктер: жұрнақтар: өздік етістер:

Ора -н оранды

. . . . . . . . .

Білімді бекіту : 1.Етіс дегеніміз не? 2. Етіс нешеге бөлінеді?

3.Өздік етіс дегеніміз не? 4. болымсыз етістік жұрнағы қай жұрнақтан кейін жалғанады? 5.Күрделі етістік дегеніміз не? 6.Туынды етістік қалай жасалады?
Бағалау : Оқушыларды ынтасына қарай бағалаймын.
Үйге тапсырма : 239-жаттығуКөшіріп жазып өздік етістің астын сызыңдар,қалай жасалғанын айтыңдар.

6-сынып.Қазақ тілі.

Сабақтың тақырыбы : Ырықсыз етістер

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге көңіл бөлуге үйрету

3.Етістік құрамына қарай нешеге бөлінеді? 4.Етістік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

5.Болымсыз етістік қалай жасалады? 6.Етістер дегеніміз не?

7.Өздік, етіс қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

2.Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады?

3.Өздік етіс дегеніміз не?

4.Өзгелік етіс қандай жұрнақтар арқылы жасалады

.

Үйге тапсырма : 245-жаттығу Төленді,салынды,отырғызылды,кешіктірілмеді,шақырылды,өсірілді деген ырықсыз етістерді қолданып сөйлем құраңдар.

Үлгі: Қазақстанның көптеген аудандарында жаңа мектептер мен балабақшалар салынды.

6 - сынып Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.
ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.
б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : қайталау
Сабақтың әдісі: баяндау
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.

элемен н қолдану ттері:
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.
Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.
Ана
Ана! Бұл сөз жер бетіндегі әр елде бар.Ол-көркем,сүйкімді де ұлы сөз.Бесікте жатқан бала соны айтып былдырайды Оны жасөспірім мен қартайған шал да,боранмен алысып жүрген эвенк пен кепесінде отырған үндіс те қайталап айтады.Байлығы шалқыған үйден де,кедейдің лашығынан даосы сөз құдіретті естіледі.

Даңққа бөленген әртіс әр уақытта анасын жадында сақтайды,ақын өлеңдері мен әндерінде жырлайды,суретші оның бейнесін мәңгі қалдырады.Мүсінші оны тастан қашайды.Ана-барлық адамның жәнебүкіл дүниенің символы спетті.

Ана баласын мейлі ол әйгілі немесе елеусіз болсын,мейлі олбілімсіз немесе білімді болсын, мейлі ол алжыған шал немесе жас болсын, патша немесе неесе қайыршы болсын – бәрібір сүйеді, ана үшін-бұл менің ұлым деген қарапайым да жоғары,қастерлі бір-ақ ұғым. Ана одан басқа ештеңені білмейді. Ол оны құрсағында өсіреді,оған өмір береді,өз өмірін де соған арнаған.Ол баласымен бірге күледі,сонымен бірге күреске шығады-бәрінде де,барлық істе де ол сонымен бірге. Ана махаббаты қандай ғажап еді! Ол көбімізді ерлікке жігерлендіреді ( 110 сөз )

Жазып болғаннан кейін мәтіннен етістіктерді тапқызып,құрамына қарай таладатамын.

Үйге тапсырма : Мына етістіктерге сөйлем құрап келуге беремін.
Өткіз.Төсе.Алмастыр.Жина.Бергіз.
6-сынып Қазақ тілі
6 - сынып Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы : Есімше
Сабақтың мақсаты :
а) Есімше,оның жасалу түрлері,ерекшеліктері,сөйлмдегі қызметі туралы түсінік беру;

ә) Оқушы бойында адамгершілік қасиеттерін қалыптастыра отырып,танымдық белсенділігін артыру;

3.Өздік етіс дегеніміз не? 4.Өзгелік етіс қандай жұрнақтар арқылы асалады?

5. Ырықсыз етіс дегеніміз не? 6. Ортақ етіс дегеніміз не?

7.Етістік құрамына қарай нешеге бөлінеді? 8.Етістік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

9.Болымсыз етістік қалай жасалады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Есімше етістіктің ерекше түрі.Себебі есімше сөйлемде екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте қолданылады.Бірде ешқандай қосымшасыз тұрып,қандай?қай? деген сұрақтарға жауап беріп анықтауыш қызметін ал кім? не? деген сұрақтарға жауап беріп бастауыш я баяндауыш қызметін де атқарады. Мысалы :Көрген көзде жазық жоқ. Ардақ бағана кетіп қалған.

Есімше етістіктің негізгі және туынды түбірлеріне,сондай-ақ етіс және болымсыз етістік тұлғаларына төмендегідей жұрнақтар қосылу арқылы жасалады.

1. 
   -қан,-кен,-ған,-ген жұрнақтары арқылы өткен шақ есімше жасалады : ал-ған,, көр-ген,-айт-қан
   
2. 
   -ар,-ер,-р және болымсыз етістіктен кейін –с жұрнақтары қосылу арқылы болжалды келер шақ есімше жасалады : бар-ар,көр-ер,сөйле-р
   
3. 
   –мақ-мек,-бақ,-бек,-пақ,-пек жұрнақтары арқылы мақсатты келер шақ есімше жасалады: бар-мақ
   
4. 
   –атын,-етін,-йтын,-йтін жұрнақтары арқылы ауыспалы өткен шақ есімше жасалады : бар-атын
   

1.Есімше дегеніміз не? 2.Етіс нешеге бөлінеді?

3.Етістік мағынасына қарай нешеге бөлінеді? 4.Етістік тұлғасына қарай нешеге бөлінеді? 5.Туынды етістік қалай жасалады? 6.Сабақты етістік дегеніміз не?

7.Болымды етістік дегеніміз не? 8.Болымсыз етістік қалай жасалады?

Бірде жіктеліп келіп немесе күрделі етістіктің негізгі етістік сыңары көсемше тұлғасында келіп,көмекші етістік жіктеліп,қимылды,іс-әрекетті белгілі бір шаққа байланысты білдіреді де, сөйлемнің баяндауышы қызметін атқарады.

Көсемше сонымен бірге кейде қимыл,іс-әрекеттің тура өзін білдірмей ,орың амалын,сынын,себебін,мезгілін,болу мақсатын білдіріп,үстеу мәнінде жұмсалады.Мысалы:Абай да,Жұмабай да,қызыға тыңдасты.Көсемше етістік түбірлеріне немесе етіс,болымсыз етістік тұлғаларына мына жұрнақтар жалғану арқылы жасалады :

1)-а,-е,-й

2)-ып,-іп,-п

3)-ғалы,-гелі,-қалы,-келі

Кітаппен жұмыс: 257-жаттығу. Көсемшелерді теріп жазып,тұлғалық талдау жасаңдар.Мәтініне ат қойыңдар.Қазақтың ұлттық ат ойындарын атаңдар.

Топпен жұмыс: Бір қатардағы оқушыларға етістіктің құрамында көсемшенің жұрнағы бар мақал айтқызамын екінші қатардағы оқушылар талдайды.

1.Ақылды кісі азбайды,

Алтын бұйым тозбайды

2. 
   Оқып сөйлеме
   

Тұйық етістік етістіктің негізгі және туынды түбіріне,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына –у жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: сұра-у, жүр-у, бар-у.

Тұйық етістіктердің кейбірі белгілі заттың,көбіне қимылдың атын білдіріп,зат есім болып кеткен. Тілімізде көскеу,( отты, шоқты көсейтін темір),сабау(жүнді сабайтын шыбық),егеу(темірді егейтін құрал)сияқты зат есімдер тұйық етістіктен жасалған.
Кітаппен жұмыс: 260-жаттығу Көшіріп жазып, тұйық етістіктердің астын сызыңдар.
Бүкіл оқушылармен жұмыс : Оқушыларға мақал-мәтелдер айтқызып,тұйық етістікті тапқызамын.
1.Отанды сүю от басынан басталады.

2. Аяққа кісен салуға болар,

Тілге кісен салынбас.

3. Жақсының қасиеті-жарастыру,

Жаманның қасиеті- таластыру
Білімді бекіту: 1.Тұйық етістік дегеніміз не? 2.Көсемше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?
3.Етіс нешеге бөлінеді? 4.Ортақ етіс дегеніміз не? 5.Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Жалғау,Көсеу,Құрсау,Оқу,Басу,Жабу етістіктеріне сөйлем құрап келуге беремін.


6 - сынып Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы : Тұйық етістіктің емлесі
Сабақтың мақсаты: . а) Тұйық етістіктің –д жұрнағының жалғану ерекшеліктері: бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағының түбірдегі дыбыстарды өзгертуін түсіндіру.

ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.
Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : тіл дамыту

Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар

Халықтық педагогика Орынсыз ашу – от шашу

элементтерін қолдану :

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару
ә) Үй тапсырмасын пысықтау.ты :

а) Тұйық етістіктің –д жұрнағының жалғану ерекшеліктері : бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағы

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.
1.Сабақты етістік пен салт етістіктің мағыналық ерекшеліктері неде?

2.Етіс нені білдіреді?

3. Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады?

5. Көсемшенің қай түрі жіктелмейді ?

4.Бір түбірге бірнеше етіс жұрнағы қалай жалғанады ?

6. Не себепті көсемше етістіктің еоекше түрі деп аталады ?

1. Дауыссыз дыбыстарға біткенетістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауысты болып жалғанады : бар-у, қайт-у, көр-у,кел-у.Дауысты дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауыссыз болып жалғанады : ойна-у, сөйле-у, барма-у, келме-у.

2. Дауысты ы,і, дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда,түбірдің соңындағы ы,і, дыбыстары жазылмай, у дыбысының құрамына еніп кетеді де,ол,(у) дауысты дыбыс болып есептеледі.

Мысалы : оқы+у=оқу, тасы+у=тасу, ері+у= еру.

3. Қатаң п,к,қ дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда, түбір соңындағы п дыбысы б-ға қ,к дыбыстары ғ,г дыбыстарына айналады.

Үлгі : ұнауымен – ұнау –тұйық етістік, -ы- тәуелдік жалғауы, -мен- көмектес септігінің жалғауы.

1. 
   Сөз-ұлы құдірет,ұлылығы - сөзбен адамдарды табыстыруға болады ?
   
2. 
   Тіл мен ойлау еңбектің жемісі
   
3. 
   Ана тілін құрметтемеу – анаңды да сыйламау деген сөз.
   

а) Етістікті қайталай отырып,сатылый кешкнді таладау арқылы етістіктің мағыналық түрлрімен жұмыс істеу.

ә) Сатылай кешенді талдаудың сызбасын негізге ла отырып,етістіктің құрамын,тұлғасын,құрылысын талдауға баулу ;шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің оқушы тілінде қолдныс аясын кеңейту.

б) Өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі өйлеуге баулу,адамгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.