Сабақтың мақсаты: Ауру алды және оның критерийлері туралы түсінікті зерттеу

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ			КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
	ПАТОФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ «ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ» МАМАНДЫҒЫ ҮШІН СИЛЛАБУС

№ 1 КРЕДИТ

• 
  Ауру алды және оның критерийлері туралы түсінікті зерттеу
  
• 
  Ауру алдын жүктемелік сынаулармен анықтау дағдысын қалыптастыру
  
• 
  Топтармен жұмыс дағдыларын қалыптастыру
  

• 
  Штанге, Мартине, Генче жүктемелік сынаулармен жүрек-қантамыр және тыныс алу жүйесін функцияларын зерттеу әдістерін меңгеру
  

• 
  ауру алды жағдайын анықтау бойынша тәжірибе нәтижелерін сраптап, бағалау
  

1 – зерттелуші (студент - сұранушы)

2 - артериялық қысымды өлшейтін студент

3 - зерттелушінің пульсін санаушы

4 – алынған мәліметтерді дәптерге тіркеуші студент

Зерттелушінің қан қысымын отырғызып өлшейді, екінші қолынан жүрек соғысының 10 секундтағы орташа санын есептейді. Бұл үшін 10 секундтағы жүрек соғу жиілігі 6 рет саналады, алынған нәтижелер қосылады және 6-ға бөлінеді, орташа мәнін алады.

Одан әрі зерттелуші манжетканы шешпей, 30 секунд ішінде 20 рет қатты отырып тұрады. Жүктемеден соң дереу АҚ және ЖСЖ 10 секундта есептеледі. Келесі АҚ мен тамыр соғысын санау әрбір минөт сайын бірнеше рет көрсеткіштердің бастапқы деңгейіне келгенінше жүргізіледі. Алынған мәліметтер кестеге толтырылады:

Зерттелетін көрсеткіштер	Жүктемеге дейін	Жүктемеден соң дереу	Жүктемеден соң әрбір минөтте
			1	2	3	4	5
1.Жүректің соғу жиілігі 2.АҚ: систолалық диастолалық пульстік

Сынауды бағалау критериі:

- жүректің соғу жиілігінің сараптамасы:

1. Жүктемеден соң тамыр соғысының қалпына келу уақыты 3 – 4 минөт.

2. Жүктемеден соң тамыр соғысының жиілігі 50 – 70%-ға өседі, мына формула бойынша есептеледі:

(жүктемеден кейінгі тамыр соғысы – бастапқы тамыр соғысы) х 100

Бастапқы тамыр соғысы

- АҚ өзгерістерінің сараптамасы

1. Физикалық жүктемеден соң систолалық қысым 10 –20 мм с.б. артады, диастолалық қысым 10 – 20 мм с.б. төмендейді, пульстік қысым 20 –40 мм с.б. артады.

2. АҚ жүктемеден соң 4 – 5 минөттен соң қалпына келеді.

Көрсетілген қалыптылық жүрек-тамыр жүйесінің дене жүктемесіне жауабының нормотониялық әсерленісі кезінде байкалады және ол жүрек және қан тамырлары жағдайы қалыпты дені сау шынықпаған адамдарға тән, бейімделу мүмкіншіліктері жеткілікті.

Жауаптың дерттік түрлері де кездеседі:

1. Гипертониялық әсерленіс.

Бұл кезде систолалық қысым қатты жоғарылайды - 180-200 мм с.б. дейін, диастолалық кысым - өзгермейді немесе жоғарылайды. Тамыр соғуы жиілігінің артуы жоғары, оның және АҚ бастапқы қалпына келуі, нормамен салыстырғанда, жүктемеден соң ұзаққа созылады.

Бұл әсерленіс (серпіліс) АҚ жоғары, қан тамырларының

атеросклероздық өзгерістері бар кісілерде, спортшыларда - шынығу жүктемесі жоғары кезеңінде байкалады.

Систолалық қысым жүктемеден соң өте қатты көтеріледі, кейде 225 мм с.б. және одан да жоғары, ал диастолалық қысым польге дейін төмендейді - "шексіз" дыбыс феномені.

ЖүректІң қызметтік жағдайы нашарлағанда байқалады. Бұл кезде систолалық қысым жүктемеден соң төмендейді. Тамыр соғуы жиілігінің артуы пайыз бойынша жоғары. Жүрек соғуының жиілігі және АҚ деңгейінің қалыпты жағдайға келуі кешігеді.

Алынған деректер бойынша қорытынды жасалады.

№ 2 тапсырма.

Зерттелушінің тыныс алу жүйесінің дене жүктемесіне серпілісін және организмнің бейімделу тетіктерін зерттеу.

Әдісі: "Тексерілетін адам түрегеліп тұрып демді ішке тартады, сыртқа шығарады, қайтадан демді ішке терең тартады, ол шынына жеткенде тыныс алуды тоқтатады (саусақпсн мүрыпды қысу арқылы). Секундомермен тынысты тоқтау мерзімі анықталады (Штанге сынауы).

Минуттық үзілістен соң отырған жағдайда тексерілетін адам терең тыныс алып, барынша тыныс шағарады да тынысты тоқтатады. Тыныс шығарғанан соң тынысты тоқтату мерзімі секөндомермен анықталады (Генче сынауы).

Ары қарай осындай сынаулар дене жүктемесінен соң 30 секунд ішінде 20 мәрте отырып-тұрудан соң дереу жүргізіледі. Алынған деректер кестеге енгізіледі.

Жүргізілген сынауларды бағалау алынған деректерді қалыптылықпен салыстыру арқылы жасалады.

Дені сау шынықпаған адамдарда:

Штанге сынауы -30- 40 сек.

Генче сынауы - 20-30 сек.

Дене жүктемесінен соң бұл көрсеткіштер 10-15 сек. қысқарады.

Алынған деректер бойынша қорытынды жасалады.
Таратылатын материал: тонометрлер, фонендоскоптар, секундомерлер
ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 12-23
   
2. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 24-30.
   
3. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 1-34.
   

1. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 10-31
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 29.
   
3. 
   Ударцева Т.П. Гипокинезия как предболезнь //Вестник КагГМУ, 2001. - № 12, с. 56-6
   

• 
  Сұрақтарға жауап беру:
  

1. 
   Ауру алды туралы түсінік. Ауру алдының критерилері.
   
2. 
   Ауру алдын анықтау әдістері
   
3. 
   Тәжірибені орындау
   
4. 
   Хаттамаларды рәсімдеу
   
5. 
   Тәжірибе нәтижелері бойынша қорытынды жасау
   

№ 2 тақырып: ФИЗИКАЛЫҚ ЖАЙТТАРДЫҢ ОРГАНИЗМГЕ АУРУТУДЫРУШЫ ӘСЕРІ

Организмге физикалық этиологиялық жайттардың әсерін мысалға ала отырып жалпы этиология мен патогенез туралы білімін негіздеу.

• 
  Организмге физикалық жайттардың патогенді әсерінің тетіктерін меңгеру
  
• 
  Патогенездің сызбанұсқасын құрастыруды үйрену
  

№ 1 тапсырма. Организмге электр ағымының ауру тудырушы әсерінің патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру.

№ 2 тапсырма. Организмге иондаушы сәуленің ауру тудырушы әсерінің патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру.
Таратылатын материал: материалдың электронды нұсқасы

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 22-31, 75-80
   
2. 
   Патофизиология для внеаудиторной самостоятельной работы студентов // Под ред. Ударцевой Т.П. – Алматы: КазНМУ им. С.Д.Асфендиярова, 2006. – С. 6 -28
   
3. 
   Патологическая физиология. П/р Н.Н. Зайко. – Киев: Вища школа, 2004, С. 38- 56.
   
4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 52-57
   

1. 
   Организмге жоғары барометрлік қысымның (гипербария) дерттуындататын әсері. Компрессия және сатурация туралы түсінік. Декомпрессия кезіндегі бұзылыстардың патогенезі. Гипербариялық оксигенация, организм үшін жағымды және жағымсыз жақтары.
   

3. 
   Организмге жоғары және төмен температураның дерттуындататын әсері.
   
4. 
   Организмге электр ағымының дерттуындататын әсері. Организмге электр ағымының жалпы және жергілікті әсерінің патогенезі.
   
5. 
   Организмге иондаушы сәуленің дерттуындататын әсері. Сәулесоққы ауруы, түрлері, сатылары, патогенезі. созылмалы сәулесоққы ауруы, сәуленің салдарлары
   

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 32 -50

Аурулар туындауы мен дамуында организм конституциясы мен тұқымқуалаушылығының рөлін меңгеру

• 
  организм конституциясы мен тұқымқуалаушылығының реактивтіліктегі рөлін зерттеу
  

№ 1 тапсырма. «Мылқау» кестені толтыру

№ 1. Конституциялық түрлердің жіктелуі.

Сиго бойынша конституция түрлерінің жіктелуі	1….2….3….4….
Кречмер бойынша конституция түрлерінің жіктелуі	1…2…3….;1…2….3….
И.П. Павлов бойынша конституция түрлерінің жіктелуі	1…2…3…4….
М.В. Черноруцкий бойынша конституция түрлерінің жіктелуі	1…2…3…
Богомолец бойынша конституция түрлерінің жіктелуі	1…2…..3……

№ 2. М.В. Черноруцкий бойынша конституция түрлерінің сипаттамасы

№ 4.

Астениялық түрі бейім аурулар

Гиперстениялық түрі бейім аурулар

№ 5. Бидл-Татума бойынша тұқымқуалайтын аурулардың жіктелуі (мысал келтір)

№ 1 есеп. Н атты әйел баласында орақ-тәрізді анемия даму қауіптігі туралы мазасызданып гендік кеңеске келді. Ол ағасының орақ тәрізді жасушалы анемияның ауыр түрімен ауыратындығын хабалады. өзі және оның жолдасы ауырмайды. Нв-ді зерттегенде әйелдің эритроциттерінде 65% HbА және 35% HbS бар, ал жолдасының эритроциттерінде 98% HbА және HbS жоқ..

1. Орақ тәрізді жасушалы анемияның тұқым қуалау түрі қандай?

2. Әйелдің балаларының орақ тәрізді жасушалы анемиямен ауру болып туатындығының мүмкіндігі қандай? Фенотиптік сау, ал геномында HbS аллелі бар бала туу мүмкіндігі қандай?

3. Әйелдің болашақ балаларында аурудың пайда болуы жынысына байланысты ма?
№ 2 есеп. Балалар бөлімшесіне 3 жастағы ер бала келіп түсті. Қарап тексергенде: бала қатарластарымен салыстырғанда бойы кіші, беті жалпақ, ауызы жартылай ашық, төменгі ерінінен сілекей ағып тұр, көз ойығы тар, бет сүйегі шығыңқы, алақанының ортасында терісі қыржымдалған. Кариотип: 46,XY, t(14, 21).

1. 
   Бала қандай аурумен ауырады?
   
2. 
   Кариотип формуласын шешіп, сипаттаңыз. Оның қалыптыдан айырмашылығы неде?
   
3. 
   Бұл аурудың мүмкіндік себептері қандай? Аталған ауруға тағы қандай белгілер тән?
   

№ 3 есеп. Әкесі гемофилия А ауруымен ауыратын, шешесі сау Н есімді сау әйел генетикке: бұл аурудың оның немерелерінде кездесу жиілігі жоғары ма? деген сұрақпен келді. Жолдасы және өзінің 3 баласы – ұлы және екі қызы - сау.

Сұрақтар:

1. 
   гемофилия А ауруы дамуының тұқымқуалау түрі қандай?
   
2. 
   Бұл аурудың ұлдарының балаларында кездесу мүмкіндігі қандай?
   

№ 4 есеп. Жүкті әйел С. генетиктің кеңесіне қаралды. Ол шешесі бір (әкесі бөлек) әпкесінің фенилкетонуриямен ауыратындығын айтты. Жолдасының тұқымында жақын туыстар арасында жанұя құру кездескен, бірақ олардың ешқайсысы фенилкетонуриямен ауырмаған. С-ны және оның жолдасын тексергенде олардың денсаулығында ауытқу болмады.

Сұрақтар:

1. 
   С-ның ер балаларының фенилкетонуриямен ауыру мүмкіндігі қандай?
   
2. 
   Туа пайда болған фенилкетонурия дамуының мүмкіндік тетігі қандай?
   
3. 
   Бұл аурудың көріністерінің патогенезі қандай? Жаңа туылғандарда бұл ауруды ерте анықтау қалайша жүргізіледі? (4-6 айлық кезеңінен қан плазмасында фенилаланин мөлшерін, несепте фенилпируватты анықтау арқылы).
   
4. 
   Балаларда фенилпирожүзімдік ессіздіктің дамуының алдын алу мүмкін бе?
   

№ 5 есеп. Тұрғындарды жаппай тексеру кезінде жыныстық хромосомаларында өзгерістері бар адамдар анықталды. Геномындағы ауытқуларына байланысты келесі топтар бөлінді: 1‑топ — XXY; 2‑топ — XXXY; 3‑топ — 0X; 4‑топ — XXX; 5‑топ — XXXX.

1. 
   Тексерілген адамдардың геномындағы өзгерістер қандай синдромдардың дамығандығын көрсетеді?
   
2. 
   Әрбір топ науқастарының жыныстық хроматинінде қанша денешіктер бар?
   
3. 
   Жыныстық хроматин нені көрсетеді, ол организмнің қай қасиетін анықтайды?
   
4. 
   Геномдағы бұндай өзгерістердің мүмкіндік себептері мен даму тетіктері қандай?
   

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 80-115.
   
2. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 26-33.
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 59-81.
   
4. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 73-89.
   

5. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 51--87.
   
6. 
   Ә. Нұрмұхамбетов. Ұрық даму мен балалық шақ ауруларының патофизиологиясы., Алматы, 2004. – 162б.
   
7. 
   Н.В. Жуйко. Особенности реактивности детского организма, Алматы, 2006.- 11-24с.
   

БАҚЫЛАУ:

1. 
   Организм конституциясы, анықтамасы, конституция түрлерінің жіктелуі (Сиго, Кречмер, М.В.Черноруцкий, И.П.Павлов). Организм конституциясының реактивтіліктегі рөлі.
   
2. 
   Балалардың диатезі, анықтамасы, жіктелуі, сипаттамасы.
   
3. 
   Тұқымқуалайтын және туа пайда болған аурулар, себептері. Тұқым қуалайтын дерттердің жіктелулері.
   
4. 
   Тұқым қуалайтын дерттердің туындауының жалпы механизмдері. Бидл-Татума тұқым қуалайтын ауруларының патогенезінің теорилары. Тұқым қуалайтын ауруларды диагноздау, алдын алу, емдеу ұстанымдары.
   

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 32 -50

Организмнің зақымдануға жалпы әсерленістерінің этиологиясы, патогенезін және организм ұшін маңызын меңгеру

• 
  стрес пен «жауаптың жедел кезеңі» жауабының этиологиясы, патогенезі, қорғану-бейімделулік және патогенді маңызын зерттеу
  
• 
  сілейменің түлерін және даму тетіктерін зерттеу
  
• 
  жіті қозғалтпаулық стресті үлгілеу және оның егеуқұйрықтардың дене қызуына әсерін зерттеу.
  

• 
  Жауптың жедел кезеңінің патогенездік сызбанұсқасын зерттеу
  
• 
  Егеуқұйрықтарда жіті қозғалтпаулық стресті үлгілеу
  

Жұқпа, ишемия, жарақаттар, өспелер, күйік, иммундық дерт ж.б.

↓

Қан моноциттерінің , тіндік макрофагтардың, нейтрофилдердің, лимфоциттердің, фибробластардың, эндотелийдің ж.б жасушалардың белсенденуі ↓

Жасушалардан «жауаптың жедел кезеңі» және қабыну дәнекерлерінің босап шығуы ↓ ЦИТОКИНДЕР ( ИЛ – 1, ИЛ -6, ӨТЖФ –а, интерферон –ү ж.б.) Жүйелік әсер жергілікті әсер ↓ ( қабыну)

Жүйкелік эндокриндік реттеудің, зат алмасудың, ағзалар мен жүйелер ( гипоталамустың, гипоталамус – гипофиз – бүйрек үсті бездер жүйесінің, иммундық жүйенің, қан түзу жүйесінің, қан плазмасы, бауыр ж.б) қызметінің қайтадан құрылуы

Ил-1 – интерлейкин-1, ИЛ-1 қабылдағыштары организмнің барлық жасушаларында бар.

ИЛ – 6 - интерлейкин - 6

ӨТЖФ –а - өспе тіршілігін жоятын фактор - әлфа

№ 2 тапсырма.	№2 сызбанұсқаны зерттеу. «Жауаптың жедел кезеңінің» негізгі әсерлері»
Гипоталамус		Дене қызуының жоғарылауы ( қызба)
Гипоталамус гипофиз – бүйрек үсті бездері жүйесі		Кортиколиберин сөлденісінің жоғарылауы – АКТГ ↑ → глюкокортикоидтардың ↑ ( стресс)
Зат алмасу		Катаболизмнің күшеюі, теріс азоттық тепе –теңдік, несеп арқылы фосфаттар, сульфаттар, калий және амин қышқылдарын, креатинин және несеп қышқылын жоғалту. Май, гликогеннің ыдырауы, глюконеогенездің күшеюі. Энергияның ішкі қайнар көзін пайдалану.
Иммундық жүйе		Т және В лимфоциттерінің белсенділенуі
Қан плазмасы		- Калликреин – кинин, комплемент, қан ұю, ұюға қарсы жүйелердің белсенділенуі - Диспротеинемия - Сиал қышқылдарының көбеюі ( гли-копротеидтердің құрамбөлшектері) - ЭТЖ –ң жоғарылауы
Қан түзу жүйесі ( сүйек кемігі)		Нейтрофилдік лейкоцитоз Ретикулоцитоз
Нейтрофилдер		Лактофериннің шығуы → қанда темірді байланыстыру ( трансферин-нен,бактериялардан) → гипосидеремия
Бауыр		«Жауаптың жедел кезеңі» глобулиндерінің түзілуінің күшеюі: фибриноген, С - әсерлі нәруыз ( қалыпты жағдайда болмайды), А және Р амилоидтар, гаптоглобин, церулоплазмин, орозо-мукоид, ферритин, антигемофилиялық глобулин, қан уюының Ү11, 1Х факторлары, қан уюына қарсы С және $ нәруыздарының, антитромбин 111, плазминоген, а 2 – макроглобулиннің ж.б.лығы 30 жуық). «Жауаптың жедел кезеңі» глобулиндерінің қызметі: . антиоксиданттық ( церулоплазмин, амилоид, гаптоглобин, С - әсерлі нәруыз, транскобаламин, а2 – макроглобулин) . микробтарға қарсы ( с - әсерлі нәруыз, лактоферрин, комплемент факторлары). Олар темір және цинктің тінге түсуін азайтады --- бактериялардың өсіп - өнуі ! . гемостазға қатысуы ( қан ұйытқыш және уюға қарсы факторлар).

№3 тапсырма. Организмге жауаптың жедел кезеңінің маңызын зерттеу

• 
  Тақырыптың мультимедиялық көрсетілімі, материалдың электрондық нұсқасы
  

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 80-89, 115-130.
   
2. 
   Патофизиология в таблицах и схемах под/ред. А.Н.Нурмухамбетова. Алматы: - 2004, С. 230 - 234.
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С.442-447, 564-568.
   
4. 
   Патологическая физиология под/ред. А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А. Владимирова. М.: Триада-Х.-2002, С.48- 70.
   
5. 
   Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой – Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 81 -96
   

6. 
   Патофизиология под/ред. П.Ф.Литвицкого. М.: «ГОЭТАР-мед». Т.1 , 2003, с.689 - 721.
   
7. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С.90 – 101, 444 – 446, 465 - 467
   
8. 
   Нурмухамбетов А.Н. Стресс и его роль в адаптации организма и развитии заболеваний. Учебно-методическое пособие. Алматы, 1998. – 23 с.
   
9. 
   Пшенникова М.Г. Феномен стресса. Эмоциональный стресс и его роль в патологии//Пат.физиол. и экспер. Терапия.-2000.-№ 2.-С.24-31; № 3.-С.20-26.
   
10. 
    Селье Г. Очерки об адаптационном синдроме. М.: Медгиз, 1960.- 254 с.
    
11. 
    Селье Г. Стресс без дистресса. М.: Прогресс, 1982.- 125 с.
    
12. 
    Останин А.А., Черных Е.Р. Эффективность цитокинотерапии Ронколейкином в комплексном лечении хирургических инфекций. СПб: издательство СПб университета, 2002, 28 с.
    
13. 
    http://www.rekicen.ru/php/content.php?group=1&id=400. 2000 г. Отчет о применении «Рекицена – РД» у пациентов с часто рецидивирующими воспалительными процессами различной локализации.
    

• 
  Сабақтың тақырыптары бойынша сұрақтар:
  

1. 
   Организмнің зақымдануға жалпы серпілістері, түсініктеме, мысалдар.
   
2. 
   «Жауаптың жедел кезеңі» жауаптары, себептері, олардың дәнекерлері. «Жауаптың жедел кезеңі» нәруыздары, олардың қызметі. Жүйелік қабынулық синдромның жауаптары.
   
3. 
   Қан сарысуындағы протеолиздік жүйенің белсенділенуі. Комплемент жүйелерінің және калликреин-кинин жүйесінің құрамбөлшектері.
   
4. 
   Жалпы адаптациялық синдром (стресс), себептері, сатылары, даму тетіктері. Қорғаныстық –бейімделістік және стресс әсерінің пааатогенезі. Адаптациялық аурулар туралы түсінік.
   
5. 
   Сілейме. Этиология және патогенезі бойынша жіктеліу. Жарақаттық сілейме, себептері, сатылары, қанайналым және микроциркуляция бұзылыстары.
   

• 
  Тест тапсырмалары
  

1. 
   Шеткері қанайналымы мен микроциркуляция бұзылыстарының этиологиясын, патогенезін, организмдегі маңызын меңгеру
   
2. 
   Лабораториялық жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру
   
3. 
   Шеткері қанайналымы бұзылыстарын үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану
   

• 
  артериялық, веналық гиперемияны, ишемияны, стаздың сыртқы көріністерін, қанайналым ерекшеліктерін меңгеру. тәжірибеде үлгілеу
  
• 
  артериялық, веналық гиперемияны, ишемияны тәжірибеде үлгілеу
  
• 
  тәжірибелік жануарлармен жұмыс жасау барысында ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану
  

Микроскоптың тубусын бұрынғы орнына түсіріп, бақа тілінің қан тамырларында қан ағымының өзгерістерін зерттейді. Артериялық гиперемияның микроскоптық көріністерін байқайды.

.

Таратылатын материал:

1. 
   Лабораториялық жануарлар: қояндар-альбиностар, бақалар.
   
2. 
   құрал-жабдықтар: бақаларды бекітетін тақтайшалар, инелер, түйреуіштер, көзге арналған қайшылар және анатомиялық пинцет, жіптер, жгут, мақта, дәкелер.
   
3. 
   Ерітіндіре: натрий хлоридінің 0,5% ерітіндісі, қолды өңдейтін этанол және саймандар
   
4. 
   көрсетілімдік материал. 6-ТЖ жинағы (оқу материалдарының сызбанұсқасы, қан ұю сызбанұсқасы, артериядағы тромб түзілуінің патогенезі, тромбоциттер агрегациясы, тромб түзілуіндегі тамыр қабырғасының рөлі, қорытынды бақылаудың сынамалық тапсырмалары)
   
5. 
   кесте 11.1 шеткері қанайналым бұзылыстарындағы микроциркуляцияның өзгерістері.
   

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 247 - 265.
   
2. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. С. 87-92, 195-197
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 162-194.
   
4. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. – С. 147- 152.
   
5. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 161-181.
   
6. 
   Патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмалар. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 96 -110
   

7. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 182-200.
   
8. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 195-214.
   

БАҚЫЛАУ

• 
  тәжірибелердің орындалуын тексеру
  
• 
  хаттамаларды рәсімдеу
  

№ 5 тақырып. Қабыну үрдісін үлгілеу

1. 
   Қауырт қабынудың этиологиясын, патогенезін меңгеру
   
2. 
   Лабораториялық жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру
   
3. 
   Қабынуды үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану
   

• 
  бақа шажырқайында жіті қабынудың үлгісін алу (Конгейм тәжірибесі) және қан айналымның өзгерістері мен лейкоциттердің эмиграциясын зерттеу
  
• 
  ірінді жалқықтың морфологиялық көрінісін бағалау
  
• 
  Тәжірибелік жануарлармен жұмыс істеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану
  

№ 1 тапсырма. Бақа шажырқайында қан айналымның өзгерістері мен лейкоциттердің

1. 
   Лабораториялық жануарлар: бақалар
   
2. 
   жабдықтар: микроскоптар, бақаны бекітетін тақтайшалар, инелер, түйреуіштер, көзге арналған пинцет, қайшылар, дәкелер
   
3. 
   Реактивтер: физиологиялық ерітінді, қолды өңдейтін этанол.
   
4. 
   көрсетілімдік материал. 6-ТЖ жинағы («Лейкоциттер эмиграциясы патогенезі», «Фагоцитоздың патогенезі», «Қабынудың аяқталуы», «Созылмалы қабынудың патогенезі», сабақты қорытынды бақылаудың сынамалық тапсырмалары).
   
5. 
   Кестелер: 12.3.- лейкоциттер эмиграциясы, 12.4–фагоцитоздың сaтылары, 12.6-Қабынудың жергілікті белгілері
   

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 209-235.
   
2. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 101-116
   
3. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. – С. 194-222.
   
4. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 181-200.
   
5. 
   Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой – Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 221 - 228
   

6. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 207-234.
   
7. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 142-200.
   
8. 
   Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. Общая патофизиология. СПб., 2001. – ЭЛБИ-СПб, С.-273-354
   
9. 
   Чернух А.М. Воспаление. М.: Медицина, 1979.-448с.
   
10. 
    Pathologic basis of disease. V.Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 47-87
    
11. 
    Basic Pathology. Kumar, Cotran, Robbins. 1997, с. 63-71.
    
12. 
    Textbook of Pathology. Harsh Mohan, 1998, с. 133-156.
    

БАҚЫЛАУ

• 
  Сабақ тақырыбы бойынша сұрақтарға жауаптар
  

1. 
   тәжірибелер орындалуын тексеру
   
2. 
   тәжірибе нәтижелерінің қорытындысын тексеру
   

Аудиториялық жұмыстың тақырыбы, СОӨЖ және СӨЖ

• 
  студенттердің аудиториялық және аудиториядан тыс өткен тақырыптары бойынша білімдерін тексеру
  
• 
  ситуациялық есептерді шешу барысында теориялық білімін қолдану дағдыларын бағалау
  

• 
  өтілген тақырыптар бойынша білімді бекіту
  
• 
  патофизиологиялық эксперименттің орындалуын және жоспарлау дағдыларын бекіту
  
• 
  ҚР ДС № 442 «Қазақстан Республикасының клиникалық тәжірибелерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді және клиникаға дейінгі зерттеулерді жүргізу Ережелерін бекіту туралы» бұйрығының білімін бекіту. Қазақстан Республикасының зертеуханалық тәжірибе Мемлекеттік стандарты. Негізгі қағидалары.
  
• 
  Ситуациялық есептерді шешу кезінде жазбаша түрінде және ауызша ойларын айқын дамытуды үйрену
  

1. 
   Патологиялық физиология, шешетін мәселелері, зерттеу тәсілдері. Патофизиологиядағы тәжірибенің маңызы (кемшілігі және артықшылығы).
   
2. 
   ҚР ДС № 442 «Қазақстан Республикасының клиникалық тәжірибелерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді және клиникаға дейінгі зерттеулерді жүргізу Ережелерін бекіту туралы» бұйрығының негізгі қағидалары және Қазақстан Республикасы сауда және индустрия Министрлігінің метрология және техникалық реттеу бойынша Комитетінің 29 желтоқсанындағы 2006 № 575 бұйрығы. Қазақстан Республикасының зертеуханалық тәжірибе Мемлекеттік стандарты. Негізгі қағидалары.
   
3. 
   Денсаулық пен аурудың анықтамасы. Аурудың негізгі нышандары. Аурулардың жіктелу ұстанымдары. Дерттік әсерленіс, дерттік үрдіс, дерттік жағдай туралы түсінік, мысалдар.Патологиялық үрдістер туралы түсінік, сипаттамасы.
   
4. 
   Аурудың сатылары, сипаттамасы. Жұқпалы аурулардың даму сатылары. Ауру алды туралы түсінік. Жүктемелік сынамалармен ауру алдын анықтау.
   
5. 
   Өлім. Өлу кезеңдері, сипаттамасы. Тірілтудің негізгі ұстанымдары. Тірілтілген организмнің ауруы туралы түсінік, патогенезі.
   
6. 
   Этиология, анықтамасы. Ауру пайда болуындағы себеп пен жағдайлардың маңызы. Ауруды алдын алу және емдеудің этиотроптық ұстанымдары.Жоғарғы және төменгі барометрлік қысымның организмге әсері. Биіктік ауруының этиология және патогенезі.
   
7. 
   Этиологиялық факторлардың (жайттардың) жіктелуі. Ауру пайда болуында сыртқы орта жайттары және организм ерекшеліктерінің маңызы.
   
8. 
   Организмге электр ағымының ауру тудырушы әсері, сипаттамасы.
   
9. 
   Организмге иондаушы сәлелердің ауру тудырушы әсері.
   
10. 
    Ультракүлгін, лазер сәулесі, шудың организмге ауру тудырушы әсері.
    
11. 
    Химиялық жайттар, гипокинезияның организмге ауру тудырушы әсері.
    
12. 
    Организмге механикалық факторлардың ауру тудырушы әсері, сипаттамасы (созылу, жаншылу, соққы).
    
13. 
    Нашақорлық, уыттану мен темекі шегудің, маскүнемдіктің патофизиологиялық аспектілері.
    
14. 
    Организмнің қартаю, қартаю теориялары.
    
15. 
    Аурудың пайда болуында тұқым қуалаушылықтың маңызы. Аурулардың этиологиясында тұқым қуалау және сыртқы орта жағдайларына байланысты аурулардың жіктелуі. Тұқым қуатын және туа пайда болған аурулар, себептері. Тұқым қуалайтын патология түрлерінің жіктелуі.Тұқым қуалайтын патологиялар туындауының жалпы механизмдері. Бидл-Татум және Жакоб-Мано-Львов тұқым қуатын аурулардың патогенезінің теориялары. Тұқым қуатын аурулардың алдын алу, диагноздау және емдеу ұстанымдары.
    
16. 
    Патогенез, анықтамасы. Бүліну – патогенездің бастапқы тізбегі ретінде. Патогенездегі себеп-салдарлық арақатынастар. Мысалдар.
    
17. 
    Бастапқы тізбек және кері айналып соғу шеңбері (биіктік ауруын мысалға келтір). Аурудың патогенздік емдеу ұстанымдары. Бала организмінің қызметтерінің қалпына келуі мен теңгерілу үрдістерінің ерекшеліктері.
    
18. 
    Организмнің реактивтілігі мен төзімділігі, анықтамасы. Тітіркендіргішке организмнің жауап беру серпілісінің түрлері, мысалдар. Реактивтіліктің түрлері, сипаттамасы.Организм реактивтілігінің аурулардың пайда болуындағы, өтуі және аяқталуындағы маңызы.
    
19. 
    Адамның жас мөлшері мен жынысының реактивтіліктегі маңызы. Организмнің қартаюы, картаю теориялары.
    
20. 
    Организмнің конституциясы, анықтамасы, конституция түрлерінің (Кречмер, Сиго, М.В. Черноруцкий, И.П. Павлов) жіктелуі. Организм реактивтілігінде конституцияның маңызы.
    
21. 
    Жасуша бүлінуі, этиологиясы. Жасушаның зақымдану түрлері. Жедел және созылмалы жасуша зақымдануының сатылары. Жасушаның қорғаныстық-бейімделулік жолдары.
    
22. 
    Жасуша зақымдануының арнайы және арнайы емес көріністері. Зақымданудағы жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуінің бұзылыстары, иондық құрамының өзгерістері, патогенезі, салдары.
    
23. 
    Жасуша мембраналары бүліністерінің негізгі даму жолдары, сипаттамасы. Жасуша мембранасы зақымдану салдарлары. Жасушалық құрылымдар зақымдануының және мембрана цитоплазмасының зақымдану салдары.
    
24. 
    Апоптоз туралы түсінік, патогенезі. Жасушаның зақымдану кезіндегі бейімделістік түрлері
    
25. 
    «Жауаптың жедел кезеңі» себептері, дәнекерлері, олардың әсерлері. «Жауаптың жедел кезеңінің» нәруыздары, олардың қызметтері. «Жауаптың жедел кезеңінің» организм үшін маңызы.
    
26. 
    Жалпы адаптациялық синдром (стресс), себептері, сатылары, даму тетіктері. Стрестің қорғану-бейімделу және патогенді маңызы. Адаптациялық аурулар туралы түсінік.
    
27. 
    Сілейме. Этиологиясы мен патогенезі бойынша жіктелуі. Жарақаттық сілейме, себептері, сатылары, гемодинамика мен микроциркуляцияның өзгерістері.Кома, түрлері, даму механизмдері.
    
28. 
    Артериялық гиперемия, анықтамасы, түрлері, себептері және даму жолдары. Микроциркуляцияның ерекшеліктері.Сыртқы көріністері және олардың патогенезі. Салдарлары.
    
29. 
    Веналық гиперемия, анықтамасы, себептері, қанағымының өзгерістері, микроциркуляцияның ерекшеліктері. Сыртқы көріністері және олардың патогенезі. Салдарлары.
    
30. 
    Ишемия, анықтамасы, түрлері, себептері, қанағымының өзгерістері. Микроциркуляцияның ерекшеліктері. Ишемияның белгілері және патогенезі. Ишемияның салдарлары. Реперфузия анықтамасы, түсінік, пайда болған өзгерістердің патогенезі, салдарлары.
    
31. 
    Стаз туралы түсінік, түрлері,сипаттамасы. Нағыз капиллярлық стаздың патогенезі. Стаздың салдарлары.
    
32. 
    Тромбоз анықтамасы. Тромбтың пайда болуына ықпал жасайтын факторлар. Артериялар мен веналардағы тромбоздың патогенезі, салдарлары. Тромбоздың салдарлары. Теңгерілулік үрдістер: шунттау, жанама қанайналымы. Алдын алу мен емдеу жолдары.
    
33. 
    Эмболия, анықтамасы. Эмболдардың түрлері үлкен және кіші қанайналым шеңберіндегі эмболияның салдарлары. Алдын алу мен емдеу жолдары.
    
34. 
    Қабыну, анықтамасы. Этиологиясы. Қабынудың компоненттері. Организм үшін қабынудың маңызы. Онтогенез де қабынудың дамуы.
    
35. 
    Қабыну кезіндегі альтерация. Біріншілік және екіншілік альтерация туралы түсінік. Қабыну ошағындағы зат алмасу және физикалық–химиялық өзгерістері.
    
36. 
    Қабыну дәнекерлері, түрлері, шығу тегі, қабыну үрдісі дамуындағы маңызы. Қабынуға қарсы және қабынуды тудыратын цитокиндер туралы түсінік.
    
37. 
    Қабыну ошағындағы қанайналымның өзгерістері, сатылары және патогенезі.
    
38. 
    Экссудация, анықтамасы, патогенезі.Экссудаттың түрлері, сипаттамасы. Экссудаттың құрамына ықпал жасайтын жайттар.Іріңді экссудаттың құрамы және қасиеттері.
    
39. 
    Қабыну кезіндегі лейкоциттердің эмиграциясы туралы түсінік, сатылары және даму механизмі. Фагоцитоздың жеткіліксіздігі және оның қабынудағы маңызы.
    
40. 
    Қабыну кезіндегі пролиферация туралы түсінік, даму жолдары. Созылмалы қабыну патогенезіндегі ерекшеліктері.
    
41. 
    Қабынудың жергілікті және жалпы белгілері, олардың патогенезі.
    

№ 2 Кредит

№ 1 тақырып. БІРТЕКТЕС ДЕРТТІК ҮРДІСТЕРДІ ҮЛГІЛЕУ. ГИПОКСИЯНЫ ҮЛГІЛЕУ.

Сабақтың мақсаты:

• 
  Гипоксияның әртүрінің этиологиясы мен патогенезін меңгеру
  
• 
  Гипоксияны үлгілеу кезінде жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын тәжірибеде қалыптастыруу
  
• 
  Тәжірибе жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану.
  

• 
  экзогенді және гемдік гипоксияның үлгісін алып, оның көріністерін зерттеу
  
• 
  Тәжірибелік жануарлармен жұмыс жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдана білу
  

Тәжірибелерді орындау және «Гипоксияны үлгілеу» (кассета № 1) бейнефильм көру.