Сабақтың мақсаты: Ауру алды және оның критерийлері туралы түсінікті зерттеу

Хаттаманың кестесі

Күкірт қышқылын құмырсқа қышқылымен бірге қыздырғанда иісті газ алынады. Газ иісі шығатын резіңке түтік арқылы қосылған воронканың астына тышқанды орнықтырамыз. Оның жағдайы мен мінез құлқына, терінің түсіне көңіл аударамыз. Өлген жануарлардың ішін ашамыз. Терінің түсі, ішкі ағзасы мен қанды салыстырамыз. Тәжірибелердің жалпы хаттамасын толтырамыз:

Хаттаманың жалпы кестесі

Жануарлар	Әсер етудің түрі	Тері түсі	Қан түсі	Байқалған өзгерістердің патогенезі
Тышқан 1	Натрий нитритімен улану
Тышқан 2	СО-мен улану

Таратылатын материал:

1. 
   Лабораториялық жануарлар: тышқандар
   
2. 
   жабдықтар: Комовский аспабы, корцанг, тығыз жабылатын қақпағы бар шыны ыдыс
   
3. 
   Ерітінділер: физиологиялық ерітінді, күкірт қышқылы, құмырсқа қышқылы, 10% азот- қышқылды натрий, қолды өңдеуге арналған этанол.
   
4. 
   Кестелер 10.1 гипоксияның жіктелуі
   

10.3 оттегілік көрсеткіштердің өзгеруі

5. 
   Бейнефильм «гипоксияны үлгілеу» Кассета № 1
   

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 537-548.
   
2. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 84-87
   
3. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. – С. 135-147.
   
4. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 278-290.
   
5. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 340-351
   

6. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 525-538.
   
7. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 478-514.
   

• 
  Тәжірибені орындау
  
• 
  Тәжірибенің нәтижелері бойынша қорытындыла
  
• 
  Тестілеу
  

1. 
   Кең тараған аллергиялық ауруларының этиологиясы мен патогенезін меңгеру (анафилаксиялық сілейме, есекжем, бронх демікпесі, сарысулық аурулар, Артюс феномені).
   
2. 
   Лабораториялық жануарлармен жұмыс дағдыларын жетілдіру
   
3. 
   Анафилаксиялық сілеймені үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану.
   

• 
  теңіз тышқанында анафилаксиялық сілеймені үлгілеудің анықтау негіздерінде патогенезін түсіндіре білу
  
• 
  тәжірибелік жануарлармен жұмыс істеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдана білу.
  

Тапсырмаларды орындау және оқу фильмдерін көру.

№ 1 тапсырма. Теңіз тышқандарында анафилаксиялық сілейменің үлгісін алу.

Әдісі: Жылқы сарысуына сезімталдығы жоғарылаған теңіз доңызының жүрек ішіне аллергеннің шешуші өлшемін енгізеді (1 мл жылқы сарысуы). Жануарда анафилаксиялық сілейменің көріністерін бақылайды. Теңіз шошқасы өлгеннен кейін оның ішін жарып, кеуде қуысын ашып, өкпесінің жағдайына назар аударады. Қорытынды жасалады.

Жүрек топографиясы: кеуде шетінің сол жағынан 2 және 3 қабырғааралық деңгейде, сол қолдың сұқ бармағымен жүрек тебінін табады. Дәріпіспектің инесін тігінен оң қолмен жүректің қуысына түскенше енгізеді. Мікбасты (поршень) тартканда, дәріпіспектің ішіне қан келуі, жүрек ішіне сарысу жіберудегі барлық іс- әрекеттердің дұрыстығын дәлелдейді.

1. 
   Лабораториялық жануарлар: теңіз тышқандары.
   
2. 
   Жабдықтар:теңіз тышқанын бекітетін тақтайшалар, теңіз тышқанының ішін ашуға қажетті саймандар жинағы, піспелер (2, 10 мл).
   
3. 
   Реактивтер:жылқы сары суы, қолды өңдеуге арналған спирт.
   

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 321 - 342.
   
2. 
   Патофизиология для внеаудиторной самостоятельной работы студентов. под/ред. Т.П. –Ударцевой, Алматы, 2006. С.- 93-103
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 111-135.
   
4. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 127-164.
   

5. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, 164-181.
   
6. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 557-577
   
7. 
   В.И.Пыцкий, И.Н.Андрианова, А.В.Артамосова. Аллергические заболевания. – М.: Медицина, 1991. – 336 с.
   
8. 
   Pathologic basis of disease. Environmental and nutritional pathology. V. Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 193-223.
   

• 
  Сабақ тақырыбы бойынша мына сұрақтарға жауап:
  

1. 
   Кең таралған аллергиялық аурулардың этиологиясы мен патогенезі
   
2. 
   Тәжірибелерді орындау
   
3. 
   Нәтижелерін қорытындылау
   
4. 
   Тестілеу
   

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 139 -163

Су, электролит және қышқылдық-сілтілік үйлесім бұзылыстарының өзара байланыстылығын және даму механизмдерін меңгеру

• 
  су-электролит алмасуы бұзылыстары мен ҚСҮ бұзылыстарының байланыстылығын зерттеу
  
• 
  ацидоздар мен алкалоздардың этиологиясы мен патогенезін зерттеу
  
• 
  ҚСҮ бұзылыстарының әртүріндегі зақымдану құбылыстары мен теңгерілу серпілістерін ажыратуды үйрену
  
• 
  Ацидоздар мен алкалоздарды диагноздау үшін ҚСҮ көрсеткіштерінің өзгерістерін сараптауды үйрену
  

№ 1 тапсырма. Ацидоздар мен алкалоздар патогенезінің сызбанұсқасын зерттеу

Түрі Теңгерілген Теңгерілмеген

жеткіліксіздігі ауамен демалу

Патогенезі

Организмде қөмірқышқылының жиналуы

Организмдегі артериялардың ми қан тамырларының кезбе нервтің

бұзылыстар тарылуы кеңеюі қозғыштығының

артуы
АҚ жоғарлауы бас сүйектің ішіндегі кеңірдек-

қысымның жоғарлауы шелердің тарылуы

несеп түзілуінің брадикардия

төмендеуі
Теңгерілу жолдары

Қышқылдар және сілтілердің арасындағы тепе-тендіктің қалпына келуі.

Буферлік жүйелер және қан мен Бүйректер арқылы протондар

тіндер арасында иондармен секрециясының күшеюі және

алмасу нәтижесінде протондар гидрокарбонаттың кері сорылуының

мөлшерінің азаюыжәне сілтілердің жоғарылауы

артуы

Газдық емес ацидоз

Түрі Теңгерілген Теңгерілмеген

Этиоло

кезінде қышқыл жеткіліксіз көп мөлшерде ганизмге артық

өнімдердің шығарылуы жоғалуы енгізілуі

артық түзілуі

Патогенезі

Деммен шығарылмайтын қышқылдардың организмде жиналуы

Организмдегі Қаның электролиттік Қанда рСО₂ азаюы

бұзылыстар құрамының бұзылуы (Na,K, Ca жоғарлауы),

иондардың зәрмен көп шығарылуы

жүрек ырғақсыз- жүйкелік бұлшық еттік үзілістік

дығы қозғыштықтың төмендеуі тыныс

сүйектердің де- қантамырларының

минерализациясы тонусы төмендеуі

Буферлік жүйелер және бүйректер арқылы өкпе гипер-

қан мен тіндердің арасында протондар секреция вентиляциясы

иондармен мөлшерінің және гидрокарбонат

азаюы және сілтілер кері сорылуының

мөлшерінің көбеюі күшеюі

Түрі Теңгерілген Теңгерілмеген

р СО₂ азаюы электролит тепе-теңдігінің бұзылуы

(қанда Са⁺⁺ азаюы, организмнің

Na,K, жоғалтуы)

қан тамырларының жүйкелік бұлшық еттік сусыздану жүрек қызметінің

тонусының төмендеуі қозғыштықтың бұзылуы

жоғарылауы

Теңгерілу жолдары

Буферлік жүйелер және бүйректерде бүйректерде гидро-

қан мен тіндердің арасында протондар карбонаттың кері

иондармен алмасу нәтижесі- секрециясы- сорылуының төмендеуі

нде негіздердің бейтараптан- ның шектелуі

уы және протондар мөлшері-

нің көбеюі

Газдық емес алкалоз

Түрі Теңгерілген Теңгерілмеген

Этиологиясы сілтілік заттар асқазан сөлін кортикостероидтар

организмге жоғалту (құсу) секрециясының күшеюі

көп енгізілуі немесе олардың

организмге енгізілуі

Патогенезі

бұзылыстар Са азаюы, организмнің Na, К жоғалтуы)

жүйкелік бұлшық еттік сусыздану жүрек қызметінің

қозғыштықтың бұзылуы

жоғарылауы

Буферлік жүйелер және бүйректерде бүйректерде гидро- Өкпе

қан мен тіндердің арасында протондар карбонаттың кері гиповен-

иондармен алмасу нәтижесі- секрециясы- сорылуының тиляциясы

нде негіздердің бейтараптан- ның шектелуі төмендеуі

уы және протондар мөлшері-

нің көбеюі

№ 2 тапсырма.	Ситуациялық есептер шығару
ҚСҮ көрсеткіштері, электролиттік құқрам ж.б. қан мен несептің биохимиялық көрсеткіштері		Қалыпты жағдай	Есептер
			№1	№2	№3	№4	№5	№6
Артериялық қанның рН		7,35-7,45	7,27	7,28	7,30	7,29	7,48	7,42
РСО2 (кПА)		4,8-6,2	3,9	4,1	7,5	3,9	3,2	6,8
Стандартты гидрокарбонат (ммоль/л)		21-25	18,0	18,5	26,0	17,0	20,0	28,0
Буферлік негіздердің ауытқуы (ммоль/л)		-2,4..2,3	-5	-5	1,3	-4	-3	6
Қан плазмасындағы натрий (ммоль/л)		134-169	160	140	168	125	130	140
Қан плазмасындағы калий (ммоль/л)		3,8-5,2	5,2	5,7	5,3	5,8	4,0	3,8
Қан плазмасындағы хлор (ммоль/л)		95-100	96	100	92	94	115	82
Қандағы зәрнәсіл (ммоль/л)		3,33-8,32	4,6	2,1	5,25	22,4	4,6	6,22
Қан плазмасындағы аммиак (ммоль/л)		7,14-21,42	16,5	24	14,1	25,5	15,3	16,8
Кетондық денелер (ммоль/л)		до 5,2	7,2	5,6	4,0	5,2	4,2	3,5
Қандағы глюкоза (ммоль/л)		4,44-6,66	8,8	4,45	4,3	6,1	5,8	5,24
Қандағы сүт қышқылы (ммоль/л)		0,33-0,78	0,8	3,0	0,85	0,62	0,42	0,34
Плазмадағы жалпы билирубин (ммоль/л)		1,7-20,5	1,9	10,0	16,3	1,29	12,7	16,5
Диурез (л/тәу)		0,6-1,6	2,6	1,6	1,5	0,3	1,8	1,8
Несептің рН		әлсіз қышқыл	4,6	5,2	5,4	7,4	7,9	8,0
Титрлік қышқылдық (мл 0,1 М NaOH/тәу)		70-100	584	547	285	20	44	50
Несептегі аммиак (г/тәу)		0,5-1,0	2,4	1,1	1,0	0,03	0,22	0,25
Несептегі ацетон		жоқ	бар	бар	жоқ	жоқ	жоқ	жоқ

Организм ҚСҮ жағдайлары бойынша есептер шығару АЛГОРИТМІ.

1. 
   артериялық қанның рН бағаланады.
   
2. 
   сатапталады: I. артериялық қанның рСО2; 2. Стандартты гидрокарбонат және буферлік негіздердің ауытқуы.
   
3. 
   ион алмасу реакциясы сипатталады (қандағы К, Na, CI¯ ж.б. катиондар мен аниондар).
   
4. 
   ҚСҮ көрсеткіштері және несептегі көрсеткіштер (бүйрек қызметі), оларды қандағы ҚСҮ көрсеткіштерімен салыстырады.
   
5. 
   организмдегі ҚСҮ жағдайының ауытқуымен қабаттасатын бұзылыстардың қан мен несептің басқа да биохимиялық көрсеткіштері сарапталады
   

№ 7 есеп. Науқас клиникаға «миокардтың жіті инфаркты» деген қосымша диагнозбен келіп түсті

№ 8 есеп. Науқас кома жағдайында.

рН 7,42

SB 28,0 ммоль/л

АВ 31,0 ммоль/л

ВЕ +6,5 ммоль/л

№ 10 есеп. Науқастың бас миы шайқалған, толастамайтын құсу мен ентік байқалды. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз.

рН 7,56

SB 24,0 ммоль/л

АВ 17,0 ммоль/л

ВЕ 4,0 ммоль/л

№ 11 есеп. Науқаста диффузды гломерулонефрит. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз.

рН 7,23

SB 16,0 ммоль/л

АВ 13,0 ммоль/л

ВЕ - 11,0 ммоль/л

Несептегі ТҚ: 8 мл сілті

Несептегі аммиак: 8 ммоль/л

№ 12 есеп. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз, мүмкіндік себептерін көрсетіңіз.

рН 7,42

SB 20,5 ммоль/л

АВ 18,0 ммоль/л

ВЕ -4,0 ммоль/л

рН 7,24

SB 18,5 ммоль/л

АВ 28,0 ммоль/л

ВЕ -8,0 ммоль/л

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 195-207.
   
2. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Клиникалық патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2010. – С. 146-172.
   
3. 
   Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 747-764
   
4. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 288-296
   
5. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 60-76.
   
6. 
   Патологиялық физиологиядан сынамалық тапсырмалар / Т.П. Ударцева мен Н.Н.Рыспекованың редакторлығымен шыққан, ауд. М.Б.Байбөрі. – Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007. - Б. 205 -214
   

7. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 176-187.
   

• 
  Есептер бойынша қорытынды
  

№ 4 тақырып ЗАТ АЛМАСУЛАРЫНЫҢ БІРТЕКТЕС ДЕРТТІК БҰЗЫЛЫСТАРЫН ҮЛГІЛЕУ. КӨМІРСУ АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫ. ГИПОГЛИКЕМИЯЛЫҚ КОМАНЫ ҮЛГІЛЕУ

• 
  Көмірсу алмасуының біртектес бұзылыстарының этиологиясы мен патогенезін меңгеру
  
• 
  Гипогликемиялық команы алу және одан шығаруды үлгілеуде кезінде жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын тәжірибеде қалыптастыру
  
• 
  Эксперимент жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қабылдау
  

• 
  Гипогликемияның үлгісі арқылы қауырт гипогликемияның негізгі көріністерін зерттеу және жануарды гипогликемиялық комадан шығаруды үйрену
  
• 
  Тәжірибелік жануарлармен жұмыс жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қабылдау
  

1. 
   Лабораториялық жануарлар: егеуқұйрықтар немесе тышқандар
   
2. 
   Жабдықтар: піспелер.
   
3. 
   Ерітінділер: жай инсулин, 5% глюкоза ерітіндісі, саймандар мен қол терісін өңдеуге қажетті этанол.
   

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 118-126.
   
2. 
   Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 568-592
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 251-269
   
4. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 52-60.
   
5. 
   Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой – Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 163 - 174
   

6. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 111-127.
   

• 
  Сабақ тақырыбы бойынша сұрақтар
  

2. 
   Бауырда гликогеннің түзілуі және ыдырауының бұзылуы. Гликогеноздар туралы түсінік.
   
3. 
   Көмірсудың аралық алмасуының бұзылуы (гиперлактацидемия, гиперпируватацидемия), патогенезі.
   
4. 
   Гипогликемия, себептері. Гипогликемиялық команың патогенезі.
   
5. 
   Гипергликемия, түрлері, даму тетіктері. Глюкозурия, түрлері, паитогенезі.
   
6. 
   Ұйқыбездік және ұйқыбезден тыс инсулиннің жеткіліксіздігі, даму тетіктері.
   
7. 
   І және ІІ түрлі қантты диабет туралы түсінік
   
8. 
   Диабеттік синдромның әрбір симптомдарының патогенезі. Диабеттік команың патогенезі.
   

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 163-174

Өспе өсуінің этиологиясын, патогенезін меңгеру

• 
  «Тін өсуі патологиясы» тақырыбы бойынша материалды бекіту
  

«Мылқау» құрылымды толтыру, сөзжұмбақты шешу

№ 1 Тапсырма. Канцерогенездің сызбанұсқасын жасаңыз. «Мылқау» сызбанұсқаны