Қолдану (6)
ІІІ. Сынып жұмысы. Қазіргі кезде көптеген заттардың сындыру көрсеткіштері тәжірибеде анықталып жазыған кестеге жазылған.
Заттар
|
Ауаға хатысты сындыру көрсеткіші
|
Су
глицерин
Алмас
Мұз
Тұз
Кварц
Лағыл
Қант
Шыны сорттары
|
1.33
1,47
2,42
1,31
1,54
1.54
1,76
1,56
1,47 до 2.04
|
Екі қабатты линза тәжірибесі.
Әртүрлі мөлдір заттар жарық сәулесін түрліше сындырады. Стакандағы судың бетіне кастор майын (ол жоқ болса басқаша мөлдір май) қалыңдығы 1 см болатындай етіп құямыз. Стаканға жақсылап жарықтандыру керек
Ине алып оны стаканның дәл ортасынан майға батырамыз. Май қабатынан өткен соң ине суға да 1 см –дей еніп тұруы керек. Еегер стаканның бүйірінен қарасақ жуандығы әртүрлі бір бүтін инені көреміз: иненің суға батып тұрған астынғы бөлігі қолымызға ұстап тұрған үстінгі бөлігінен жуандау, ал, майда тұрған ортанғы бөлігі бәрінен жуан болып көріненді
Инені аздап оңға – солға стакан шетіне қарай қозғап көреміз, сонда ол күтпеген жерден үш бөлікке «кесіліп» кетеді; иненің жоғарғы бөлігі мен астынғы бөлігі шетке қарай аздап ығысса, ортанғы бөлігі тіптен ығысып кетеді...
Инені жылжытуды жалғастырамыз. Сонда мынаны байқаймыз: ортаңғы бөлік бәрінен де тез ығысады, одан соң астынғы бөлік, ал үстінгі (ауадағы) бөлік ең баяу жылжиды. Ине үшке бөлініп кетті. (Әрине оптикалық тұрғыдан ғана)?
 
|
Кестені талдайды:
Суда дененің геометриялық өлшемдері 1,33 есе өзгеріп (үлкейіп) көрінеді.
***
Себебі; ауада инеден шыққан сәуле сынбайды, май мен суда ол заттардағы жарықтың сынуы себепті біз иненің бөліктерін шын орнынан басқа жерден көреміз. Судың сындыру көрсеткіші 1,33 майдан 1,55 аз.
|
Анализ (8)
|
Параллель шыны пластинадан өткен жарықтың сыну құбылысы
Үшбұрышты шыны призмаға бүйірінен түскен жарықтың сыну құбылысы. 
|
Пластинадағы әріптерді пайдаланып жарық жолын түсіндіреді.
Призмадағы жарық жолын талдау.
|
Синтез (10-12)
|
№1033(1096)
Берілгені:
D = 40см = 0,4м
 = 450
n = 1.33
|
шешуі:
Сурет б/ша  =және
= +
Сонда:  осыдан
 =0.4•tg45=0.4•1=0.4м=40см, 
Сындыру көрсеткішінің формуласы б/ша:
 осыдан 
arcsin0.53 ≈ 320
тағы да сурет бойынша:
 осыдан 
y = 40 – x = 40 – 25 = 15см
ж/бы: таяқ тастан 15см арырақ түседі.  Оқуышылар жаңа сабақ бойынша топтарға
|
