Сабақтың тақырыбы : Ы. Алтынсарин тағылымы. Сабақтың мақсаты

Ы. Алтынсарин әңгімелерінің тақырыптарын, идеясын, қоғамдық мәнін түсіндіру. Ыбырай әңгімелерін оқушыларға қысқашы мазмұндата отырып, оның шынайы өмірден алынғандығына назар аударту.

-Қайырлы күн, қадірлі ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі әдеби,танымдық кешіміз ағартушы-педагог, балалар жазушысы, этнограф,фольклоршы, қоғам қайраткері қайраткері Ы.Алтынсариннің 175 жылдығына арналған.

Өнеге сағатымыз мынадай кезеңдерден тұрады:

1. 
   «Ы.Алтынсарин кім?»
   
2. 
   «Ыбырай –қазақ балалар әдебиетінің атасы».Сахналық көрініс
   
3. 
   Зияткерлік тест. «Адасқан сөздер»
   
4. 
   Сәйкестендіру «Шығарма аты мен үзіндісі»
   
5. 
   Мақал-мәтелдер
   
6. 
   «Қазіргі заманауи заман мен Ыбырай»
   
7. 
   Викториналық сұрақтар
   

Ыбырай ата-қазақ балалар әдебиетінің атасы, қазақ мәдениетінің зор қайраткері, жазушы, тұңғыш қазақ мектебін ашушы, кемеңгер ақын, өнер-білімнің жалынды жаршысы, ғалым,халық қомқоршысы, қазақ балалар әдебиетінің негізін салушы, өнегелі ұстаз, ұлы педагог, халық мақтанышы, аудармашы, энограф, фольклоршы, ағартушы-ұстаз, озық ойлы, ұшқыр қиялды, шешен тілді өнерпаз.«Ыбырай-қазақ балалар әдебиетінің атасы» дейміз, ендеше сынып оқушылары дайындаған көріністерге кезек берейік.

Осы ойымыздың дұрыстығын таныту үшін сіздерге отбасы тәрбиесі шын мәнісінде көрініс беретін мына шығармаларынан көрініс көрейік.

6 «А» сынып- «Бақша ағаштары»

«Бір уыс мақта»

Әке мен ана –баланы өмірге әкелетін, асырап сақтайтын қамқоршысы, баланы жақсы мінез-құлыққа тәрбиелейтін бас ұстазы екен.

«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің»

Ыбырай шығармаларының басты тақырыбы –еңбек. Ол еңбек адамның өмірі үшін ерекше маңызды рөл атқарады, еңбексіз өнер де, білім де қолға келмейді деп еңбекті бірінші орынға қойып, тәрбие негізі адал еңбекте деп тұжырым жасайды. Оның бұл тақырыпта жазған көптеген әңгімелері бар. Мысалы Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш, Бай баласы мен жарлы баласы, Қыпшақ Сейтқұл, т.б.

8 «ә» сынып «Әке мен бала»

9 «А» сынып «Бай баласы мен жарлы баласы»

Жазушының бір топ әңгімелері адамгершілік тәрбие мәселесіне жазылған. Адамзат баласы шыр етіп жерге түскеннен бастап ата-ананың аялы алақаны мен ыстық ықыласына бөленіп өсетіні белгілі. Ата-ана баласына небір асыл қасиеттерді үйретіп, жақсы азамат болуын тілейді және үміттенеді. Бұл тақырыпта да жазған Ыбырай  шығармалары бар. Мысалы Асыл шөп, Бақша ағаштары, Таза бұлақ т.б. Әр әңгімесінде тәрбиенің ізі жатыр. Оны түсініп оқыған, көрген адам ғана ұлы ұстаздың шебер тәрбиеші екеніне көзі жетеді.

8 «А» сынып «Асыл шөп», «Талаптың пайдасы»

Зияткерлік тест

Шашылған сөздерден сөйлем құра.Қай шығармадан алынған?

А) ауырды,жәшігім,салдым, мен, ішіне, жеңілдететін,бір, шөп. (Мен жәшігім ішіне ауырды жеңілдететін бір шөп салдым.)

Ә) барында, жоқ, бағу-қағуда, шек, көп, шырағым, мағына. (Бағу-қағуда көп мағына барында шек жоқ, шырағым.)

Б) тап,көп, жұмысты, аз, қиынсынсаң, боласың, жұмысқа. (Аз жұмысты қиынсынсаң, көп жұмысқа тап боласың.)

В) Жанды-жансыздардың болмайды керексізі жаратылған дүниедегі ешқайсысының (Дүниедегі жаратылған жанды-жансыздардың ешқайсысының керексізі болмайды)

Шығарма аты мен шығармадан алынған үзіндіні сәйкестендір.

Өзен	Мына сүрлеу, бүгін жүрген көштің сүрлеуі екен-малдың жас тезегі бар.
Бір уыс мақта	Мынау ағаш неліктен тіп-тік, ана біреуі неге қисық біткен?
Асыл шөп	Таулардан өзен ағар сарқыраған, Айнадай сәуле беріп жарқыраған...
Бай баласы мен жарлы баласы	Әже, осы қиқымның ешнәрсеге керегі бола қалмас;
Бақша ағаштары	-Әй, ондай болса шөбіңнің атын айытшы, мен де ауырымды жеңілдетейін.

Мақал-мәтел сайысы.Ыбырай атамыздың мақалдарынан жарыс ұйымдастырайын. Бірінші бөлігін мен бастаймын, сіздер жалғасын тауып айтыңыздар.

Бірініші бөлігін мен бастаймын, сіздер жалғасын тауып айтыңыздар.

1. 
   Талапты ерге /нұр жауар./
   
2. 
   Сөйлей-сөйлей шешен болар, /көре-көре көсем болар/
   
3. 
   Қоянды қамыс өлтіреді,/ерді намыс өлтіреді/
   
4. 
   Көп жасаған білмес,/көпті көрген білер/
   
5. 
   Сабыр түбі-/сары алтын/
   
6. 
   Басқа пәле-/тілден/
   
7. 
   Жақсымен жолдас болсаң-жетерсің мұратқа, / жаманмен жолдас болсаң қаларсың ұятқа/
   
8. 
   Тауды, тасты жел бұзар,/азаматты сөз бұзар/
   
9. 
   Жақсы кісі-текшіл,/жаман кісі-кекшіл/
   
10. 
    Ұрлықтың түбі-/қорлық/
    
11. 
    Байлық мұрат емес,/жоқтық ұят емес/
    

Теңізде жүзді балықтай

Дүниені кезді жалықпай-
Айшылық алыс жерлерден

Көзіңді ашып жұмғанша

Жылдам хабар алғызды-
Аты жоқ құр арбаны

Мың шақырым жерлерге

Күн жарымда барғызды-
Мал істейтін жұмысты

От пен суға түсірді-

Бұл қай өлеңінен үзінді, балалар? /«Өнер білім бар жұрттар»/

Сабақты бекіту: Викториналық сұрақтар

1. 
   Ыбырайдың болашағынан үміт күтіп, оны оқуға жетелеген кім?/атасы-Балғожа/
   
2. 
   Ыбырай қай жылы, қай жерде дүниеге келді?/1841 жылы20 қазанда қазіргі Қостанай облысы, Затобол ауданыныда дүниеге келген/
   
3. 
   Ыбырай қандай оқуды бітірді?/Орынбордағы орыс-қазақ мектебін 1857 жылы «өте жақсы» бағамен бітірді/
   
4. 
   Ыбырайдың арман еткен мектебі қашан,қай жерде ашылды? /Торғайда,1864 жылы/
   
5. 
   Кімге жолдаған хатында 14 қазақ баласын оқытуға аш қасқырдай кіріскенін баяндайды? (Н.И.Ильминский)
   
6. 
   Оқулық жасау жұмысы арқылы Ыбырай нені көздеді?/білім мен тәрбие берумен қатар,шағын көркем шығармалар арқылы жақсы мінез-құлыққа баулу, ана тілін таза ,ұқыптылықпен үйрету болды/
   
7. 
   «Қазақ хрестоматиясы» атты тұңғыш оқулығы қай жылы шықты және қандай өлеңмен ашылды? 1879ж Орынборда,»Кел,балалар, оқылық!»/
   
8. 
   «Кел, балалар ,оқылық!» өлеңі қандай мақсатта жазылған? /Жастарды оқу,білім алуға шақыру/
   
9. 
   «Талаптан,да, өмірден де керегіңді таңдап ал» қандай әңгімеде айтылған?/ «Талаптың пайдасы»/
   
10. 
    Ыбырайды «балалар әдебиетінің атасы» деуіміздің мәнісі неде?
    
11. 
    «Дала қоңырауы» поэмасының авторы кім? Поэма кім туралы жазылған?/ Ғ.Қайырбеков1974ж, Ыбырай туралы./
    

Талпынған табиғатты өзгертем деп

Жан болып кетпеймін деп өмірден тек.

Білімін қараңғы елге шырақ еткен,