Сабақтың тақырыбы : Оралхан Бөкей "Тортай мінген ақ боз ат" Сабақтың мақсаты

Махамбет ауданы

О.Шонаев атындағы орта

мектептің I-санатты

қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі

Ибрашева Толқын Қарасқызы

7-сынып Әдебиет

Сабақтың тақырыбы: Оралхан Бөкей "Тортай мінген ақ боз ат"

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Жазушы өмірінен мәлімет беру, әңгіменің мазмұнын ашу, тақырыбы мен идеясын анықтай отырып, кейіпкер бейнесіне талдау жасау;

ә) Тәрбиелік : Оқушыларды кейіпкер тағдырына ортақтастыра отырып, адамның жан дүниесін түсіне білуге, қайырымдылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу;

б) Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу мәдениетін жетілдіру, өзгенің пікірін тыңдай білуге, дәлелді пікір айтуға баулу;

а/сыныпта психологиялық ахуал қалыптастыру: қол шапалақтап сынып пен аралықта байланыс орнату;

ә/сыныпты алты топқа бөлу. /бірден мотивация кезінде бөліну әдісі: тізбектеле тұрып алтыға дейін санап, алтыға топқа бөліну; балаларға сәттілік тілеу, аты мен сыртында топ реті жазылады: 1, 2, 3, 4, 5, 6/

II Қызығушылықты ояту /Тақырыпқа кіріспе/

Мұғалім: «Әдебиет - тек асыл мұратпен, таза ар - намыспен кіруге болатын зәулім сарай» деген екен ұлыларымыз. Ендеше осы асқар тауға жетелейтін қасиетті әдебиет сабағын бастайық.

Оқушылардың кіріспе сөзі:

-Оралхан Бөкей 1943 жылы 28 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысының Қатонқарағай ауданындағы кішкентай ауыл Шыңғыстай да қарапайым шаруа адамы Бөкейдің отбасында дүниеге келген. Бөкей көп сөйлемейтін, сөйлесе сөзі "алтын жалатқан қорғасындай" тауып айтатын адам болған. 1943 жылы Ұлы Отан соғысы кезінде майданның қара жұмысына алынып, Орал тауы маңында еңбек еткен.

Анасы Күлия қызыл тілдің майын тамыза сөйлейтін, әнді де алқынбай шырқайтын өнері болған.

-Жиырма жасында қолына қалам алып, ширек ғасыр боларлық уақыт арасында бірнеше әңгіме, повесть, драма, романдар жазып, қазақ проза жанрын байытты.

О. Бөкей - өз дәуірінің қарапайым тұлғасын сомдай білген, сол арқылы қоғамның келеңсіз тұстарын аша білген жазушы.

- жазушының «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесінде Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдардағы ауыл еңбеккерлерінің қиындығы мен жетімдік тауқыметін тартқан балалардың өмірі туралы баяндалған.
Жалпы сабақ үдерісі бойынша білімді бағалау критерийлері/шектері/
Оқушының аты-жөні______________________________________________

Оралхан Бөкей "Тортай мінген ақ боз ат" (мәтін бойынша әңгімелеп береді)

Оралхан Бөкей "Тортай мінген ақ боз ат" әңгімесіне байланысты ұқсас қандай әңгіме өттік?

С Мұратбеков Жусан иісі шығармасындағы Аян бейнесі (видео көрсету)

/Венн диаграммасы бойынша салыстыру екі шығарманы, екі бейнені/

Жоғарыдағы талданған шығармадағы ұқсастық бүгінгі өмірде бар ма?

(«Жетімнің көз жасы» видео) /бүгінгі проблема және қамқорлықтар туралы/

4-топ. Бейнелеуші

Мәтіннен Тортай бейнесін табу, мәтін бойынша сурет салу

/Біздің ішімізде менен екі - үш жас үлкендігі бар бір бала болушы еді. Әке - шешеден ерте айырылып, алыстан қосылатын аталастарының есігінде жүретін. Қой аузынан шөп алмас жуас, құлағының сәл мүкісі бар, бала болып көп ойнамайтын жасқаншақ еді. Бәрімізден гөрі ерекшелігі - таңертеңнен кешке дейін бас алмай кітап оқи беретін./
5-топ. Сөз тапқыш

Шығарма бойынша жұмыс (мәтіннен теңеу, эпитет, мақал-мәтел, тұрақты тіркестерді табу) /міндетті түрде анықтамасын айтып кету.

Эпитеттер - жаймашуақ сәт, төңкеріліп тұрар аспан, бейбіт күннің шуағы, тас үңгір, көк мұнар дүние.

Теңеулер - табанға кілемдей жұмсақ тию, ұлардай шулап, ұядай қылып жинау, Алтайдың шолпысындай жарқыраған Бұқтырма.

Мақал - мәтел - Аш бала тоқ баламен ойнамайды. Ораза - намаз тоқтықта ғана.

Фразеологизмдер - Қой аузынан шөп алмас, ит басына іркіт төгу.

Сұрақтар ашық сұрақ түрінде болады.

1. 
   Тортайдың «Бұл дүниеде мен пір тұтар, сырласар жалғыз-ақ нәрсем бар, ол-кітап, әкем де, шешем де сол-кітап» деген сөзін қалай түсінесіздер?
   
2. 
   Адал дос деген кім?
   

Сатылай кешенді талдау

1. Авторы – Оралхан Бөкей-сан қырлы талант, көркем сөздің зергері.

2. Тақырып – Соғыстан кейінгі жетімдік тауқыметін тартқан балалардың өмірі мен тағдыры.

3. Әдеби жанры – Әңгіме

4. Идеясы - Автордың Тортайдың « ақ боз ат мінер» арман-мүддесінің символдық бейнесін шынайы жеткізуі

5. Шығарманың композициялық құрылысы

Сюжеттің басталуы- Салықсалған ауылының көрінісі

Сюжеттің байланысы- Тортай мен Ораштың достығы

Сюжеттің шиеленісуі- Тортайдың үйінен кетуі

Сюжеттің шегі- Тортайдың түсі

Сюжеттің шешімі- Тортай мінер ақ боз ат... Менің тақымымда кеткендей еді...

6. Шығармадағы кейіпкерлер бейнесі – жағымды кейіпкер – Тортай, Ораш жағымсыз кейіпкерлер – Тортайдың туыстары

7. Әдеби теориялық ұғымдар:

Теңеу - кілемдей, ұлардай, бақсыдай, ұядай, қыздың шолпысындай, найзадай.

Эпитет - (жаймашуақ сәт, көкпеңбек болып көмкеріліп тұрар аспан, бейбіт күннің шуағы, тас үңгір, жұмақты өмір, көк мұнар дүние, қоңыр үн)

Тұрақты тіркестер- қой аузынан шоп алмас, бас алмай, ит басына іркіт төгілді, көз байлана бастады ( идиома), міз бақпай, қыздың жиған жүгіндей, тақымы қотыр тайға тимеу – ештеңеге қол жеткізбеу, келді-кетті деп сөге жамандамаңыз – тез келді де кетті деп ойламаңыз, сәл мүкісі бар- құлағы аздап естімейді, ұядай қылып жинау – тап-таза, сәнді қылып жинау)

Мақал-мәтелдер: Ораза-намаз тоқтықта, Тоқ бала аш баламен ойнамайды.

8. Тәрбиелік мәні: Оқушыларды адамгершілікке, достық қарым-қатынасқа, өз арманына жетуге тәрбиелеу.

Барлық топ сөйлеп болса, мына бір сұрақ төңірегінде ойланып көрейікші. Егер сіз жазушы болсаңыз шығарманы қалай аяқтар едіңіз?

«Ең бастысы-адам факторы: Оның еркі, күш-жүгері, табандылығы мен білімі» Н.Назарбаев

Тәуелсіз елдің тірегі де өзіңсің.

Мен сенемін, білімді бол, жас ұлан!

Өзіңді өзің бағала.

Сабаққа жақсы қатысқандарыңыз үшін бәріңізге қошемет!

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе адам суретін салып), тақтада ілінген терекке жабыстырады. Теректе жылдың төрт мезгілі бейнеленген. Көктем - «Керемет!», жаз - «Өзіме сенімдімін!», күз -«Жақсы!», қыс - «Маған көмек керек!» деп аталады.  

1. 
   Әңгіменің мазмұнын түгел оқып келу.
   
2. 
   «Баяғыда бір жетім бала болыпты...» тақырыбында ертегі құрастыру
   

Атырау қаласы №6 мектептің 7-сынып оқушыларымен өткізген сабағымның тақырыбы: Оралхан Бөкей "Тортай мінген ақ боз ат". Оқушыларды бірінші рет көріп тұрмын, менде бүгінгі күннің қалай өтетіні, сабақтың сәтті шығуы туралы толғаныс басым болды.