Сабақтың мақсаты: Білімділік: шығарманы өмірмен байланыстыра отырып, мазмұнын ашу; адамның адам болып қалыптасуына басты рөл атқаратын адамгершілік құндылықтар туралы әңгімелесу; Сәйф Сараи еңбегінің рухани нәрін оқушы бойына сіңіру. Дамытушылық: әңгімелерді оқи отырып, баяндауда сөйлеу дағдыларын арттыру, байланыстыру, ойлау жүйесін жетілдіру. Тәрбиелік: адамгершілік, ізгілікке тәрбиелеу.
Табыстылық критерийлері: оқушылар тақырыптың мазмұынын түсініп, салыстырмалы талдау жасайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды, өзіндік пікірін ортаға салады, сөздік қоры, сөздерді талдай білу дағдысы дамиды.
Сабақтың әдісі: диалогтік оқыту, оқулықпен жұмыс, жұптық жұмыс, сөздікпен жұмыс, тест-интервью, бестік диктант, кері байланыс
Оқушылар өз топтарында әңгімені талдап, бір оқушы түйінді ойды айтады. Басқа оқушылар да өз пікірлерін айтып, толықтырып отырады. Оқушылар жауабы бағаланады.
ІІІ
Қызғушылықты ояту
6 мин.
Жұмысқа уақыт табыңыздар, бұл – табыс шарты.
Ойлануға уақыт табыңыздар, бұл – күштің қайнар көзі.
Ойынға уақыт табыңыздар, бұл – жастықтың құпиясы.
Оқуға уақыт табыңыздар, бұл - білімнің негізі.
Достыққа уақыт табыңыздар, бұл - бақыттың шарты.
Арманға уақыт табыңыздар, бұл - жұлдыздарға жол көрсетеді.
«Даналық әңгіме» деп нені айтамыз?
Ата-ана
Дәріс
Мәдениет
Күтім
4 оқушы тақтаға шығып, берілген тақырып бойынша және өз бастарынан өткен даналық әңгімелер туралы айтуы тиіс.
Жаңа сабақ
6 мин.
- Бүгінгі тақырыбымыз Алтын Орда әдебиетінің негізін салушы Сәйф Сараи туралы болмақ. Сәйф Сараи Алтын Орданың Сарай қаласында туып, Египетті қыпшақ нәсілді Бейбарыс сұлтан билеп тұрған кезде, білім іздеп, сонда барады. Өзі: «Қамысты»деген жұрт менің туған елім еді, - дейді. Қамысты аталатын мекендер қазақ жерінде өте көп, сон- дықтан дәл қайда туғаны әзір анықталған жоқ.
Сәйф Сараи «Түркіше Гүлстан» (арабша аталуы: «Гүлстан би-т-түрки»атты кітап жазған. Бұл парсы ақыны Сағдидің «Гүлстан кітабынан» (1258ж) түркі тіліндегі аударма нұсқасы. Кітап сегіз тарау, кіріспе, қорытындыдан тұрады. Алғашқы жеті тарауы бөлек-бөлек қысқа әңгімелерден құралған. Сегізінші тарауы нақыл, мақал-мәтелдерді жинақтаған. Ежелгі әдебиет дәстүріне сай, қара сөзбен жазылып (проза), арасына өлеңдер кірістіріліп отырған. Тарулары: «Патшалардың өмірі туралы», «Азға қанағат етудің артықшылығы», «Махаббат пен жастық», «Кәрілік пен әлсіздік», «Тәрбиенің ықпалы», «Қарым-қатынас ережелері», т. б деп аталады.
Сәйф Сараидің өз ойынан жазған төл туындысы - «Суһаил мен Күлдірсін». Бұл дастанда Ақсақ Темір шапқыншылығында қаза болған жігіт пен қыздың оқиғасын баяндау арқылы өз дәуірінің өзекті мәселелерін көтереді. Соғыс зардаптарын, оның қарапайым халыққа әкелетін қиыншылығын суреттейді. Бұл, әсіресе, өсиет-өнеге бағытында жазылған, адамгершілік, жақсы қасиеттерге үндейтін шығарма.
Өздеріне берілген тақырып туралы түсінік қалыптасады.
ІҮ
Жаңа сабақты меңгерту
6 мин.
Жұптық жұмыс
1-қатар «Бірінші, екінші, үшінші әңгіме»
2-қатар «Төртінші, бесінші, алтыншы әңгіме»
3-қатар «Жетінші, сегізінші әңгіме»
Әңгімелерді жұпта талқылайды. Кейін басқалармен ой бөліседі.
Ү
Жинақтау
3 мин.
Сөздікпен жұмыс
Әңгімелер бойынша сұрақтар 1. Кемедегі құлды суға тастағаннан кейін ол неге жылауын тоқтатты? 2. «Ұзын бойлы ақымақтан, қысқа бойлы ақылды артық»дегеннің мәнісі не? 3. Наушаруаның «Әуелде зұлымдық аз еді, кейін әркім аз-аздап қосқанда, көбейіп кетті» деген сөзі қазіргі өмірге сай келе ме? 4. Ақымақ адам шыныменен жөнделмей ме? 5. Өлген кісінің басына зәулім күмбездер салған дұрыс па? Тәж Махал, Айша бибі, Арыстан баб ескерткіштері ше? 6. Әдептілік деген не? 7. Тәрбиенің берілуі бірдей болғанымен қабылдауы әр түрлі болуы неге байланысты? 8. Дәулетті адам дегенді қалай түсінесіңдер?
Тақырыптағы түсініксіз сөздерді сөздіктен табады. Дәптерге жазады.
Әңгіме бойынша берілген сұрақтарға жауап береді.
ҮІ
Сабақты бекіту
5 мин.
Әңгімені толық талдап болған соң, жаңа тақырыпты бекіту мақсатында «тест-интервью» жүргізіледі. Бестік диктант «Түркіше Гүлстан» тақырыбына жазып жіберейікші,балалар.
Мысалы: Сөз – Ақылды
Сөйлем – Ақылды адам өмірде өз орнын таба біледі.
Сұрақ – Ақылды адам, сенің ойыңша, қандай адам?
Жауап – Ақылды адам саналы, тәрбиелі, ақылына көркі сай адам.
Мәтін – Ақылды адам өмірде өз орнын таба біледі. Ақылды адам саналы, тәрбиелі, ақылына көркі сай адам.
2. Пәнаралық байланыс қазақ тілі болғандықтан, диктантта жазған сөйлемді сөйлем мүшелеріне талдау жасайды.( Ақылды адам өмірде өз орнын таба біледі.)
Сәйф Сараидің «Түркіше Гүлстан»шығармасынан қандай қасиеттерді бойыңа сіңірдің? Жауабы а).....ә).....б).....в)....г)....ғ)..... Осы қасиеттердің қайсысы қазіргі жастар бойында кездеспейді? Жауабы а).....ә).....б).....в)....г)....ғ)..... Екі-үш оқушының жазғаны тыңдалады. Басқа оқушылардікі жиналып алынады. Бұл тақырып ежелгі дәуір әдебиеті бойынша соңғы тақырып болғандықтан өткен тақырыптарды қысқаша қайталап өтеміз. ( Бір-екі оқушыға оқытып, талдау жасаймыз. Бұл Қ.О. Бітібаеваның әдісі оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін арттырады )
ҮІІ
Үйге тапсырма:
2 мин.
Тақырыпқа байланысты шағын әңгіме жазу.
Оқушылар тапсырманы түсініп, белгілеп алады.
ҮІІІ
Кері байланыс
"Екі жұлдыз, бір тілек"
3 мин.
Оқушыларға сабақтағы әрекеттерге баға беруді сұрайды.
