Сабақтың тақырыбы: Бөкей ордасының құрылуы. Сабақтың мақсаты

Алматы 2007ж. 120-122 бет.

2. Мусин Чапай « Қазақстан тарихы» Алматы 2008ж.

200-204 бет.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

3. Жаңа сабақ түсіндіру.

4. Жаңа сабақты бекіту.

5. Кері байланыс.

6. Бағалау.

7. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

I .Ұйымдастыру кезеңі :

- Оқушылармен амандасып, журналға белгі соғу.

- Сынып тазалығына мән беру(тексеру).

- Оқушылар назарын сабаққа аудару.

Кезіндегі ұлт-азаттық күрес» конспектіні тексеру, мазмұнын сұрау.

Жоспары: 1. Бөкей ордасының құрылуы.

2. Ішкі (Бөкей) ордасындағы шаруалар көтерілісі.

1. 
   1801 жылы Ресей патшасы І Павелдің жарлығы бойынша Еділ мен Жайық өзендерінің төменгі аралындағы Ішкі Орда құрылды. Орданың алғашқы ханы Бөкейдің атымен ол кейіннен Бөкей хандығы деп аталды. Алғашқы кезде бұл аймаққа 5мың шаңырақ көшіп келді. Бұдан кейінгі жылдарда хандықтың халқы Жайық сыртынан көшіп келушілердің есебінен көбейіп, ол 1828 жылы Орынбор шекаралық комиссияның есебі бойынша 10235 үі, 1845 жылы 30 мыңнан астам үй болған. Бастапқыда жер мәселесін шешу үшін құрылған Ішкі орда хандығында жер дағдарысы бұрынғыдан шиеленісе түсті. Жер мен мал жайылымдары дұрыс бөлінбеді, мұндағы жер мәселесінің күрделілігі Кіші жүздегідей де кем болған жоқ.
   

Отарлау саясатының тереңдеуі, Кіші жүзбен Орта Жүздегі хандық биліктің жойылуы, жер дағдарысының күшеюі, салықтың көбнюі, жерді әртүрлі сылтаумен кесіп алу және тыйым салу Бөкей Ордасындағы қазақ шаруаларының көтерілісінің басталуына негізгі себеп болды. Көтерілісті беріш руының старшындары Исатай батыр мен ақын Махамбет Өтемісұлы басқарды. 1836 жылы ақпанда Бөкей Ордасындағы қазақ шаруаларының көтерілісі бастарды. Көтерілісбасшысы Исатайды бұқараны басқару тәжірибесі, батырлық пен өжеттілік және әскери басшылық қасиеттер бұрыннан да бар еді. Исатай ауылдарды аралап қазақтар мен Жәңгір хан туыстарының жерлерін тартып алуға шақырды. Осындай жағдайда Исатай хан Ордасына шақырылды, бірақ ол оған барудан бас тартып көтерісшілер отрядын жинақтады.

Карточкамен жұмыс. Оқушыларға көтерілістің негізгі кезеңдері жазылған карточкалар беріледі. Тірек сызба мен оқулықты пайдалана отырып оқиғаларды карточкадағы әр кезеңге бөліп жазу тапсырылады.

Көтерілітің басталу кезеңі.

Көтерілістің шешуші кезеңі.

Көтерілістің аяқталу кезеңі.

Топпен жұмыс. Венн диограммасын толықтыру. Оқушылар 3 топқа бөлініп әр топқа Венн диограммасын толтыру тапсырылады.

Көтеріліс кезеңдері бойынша викториналық сұрақтар. Көтерілістің негізгі себептері қандай. Махамбер Өтемісұлы қай жылдары өмір сүрді? Көтерілістің себептері қандай? Махамбеттің қай өлеңін көтерілістің бағдарламасы деп айтуға болады? Көтерілістің тарихи маңызы неде? т.б.

1. Ішкі Ордадағы шаруалар көтерілісі туралы тарихи зерттеулер. Бұл кезеңде оқушылар мұғалімнің алдын – ала берген әдебиеттер тізімі бойынша зерттеулердің негізгі мазмұны туралы айтады. Г. Сербариневтың «Исатай Тайманов» атты тарихи очеркі: Халел Досмұхамедұлы шығармаларындағы көтерілісіне сипаттама: А.Ф. Рязановтың «40 лет борьбы за независимостьказахского народа», «Восстание Исатая Тайманова» монографиялары; С. Асфендияровтың «Қазақстанның өткендегі тарихы жайындағы деректер мен материалдар» еңбегі: Исатай Махамбет көтерілісі әдебиет саласының зерттеулері м. Әуезов, І. Жансүгіров еңбектерінде.

2. Махамбеттің түр – тұлғасы. Қазақ ғалымы НоғалыШаяхметовтың еңбегіне сүйене отырып м. Өтемісұлының портіретіне сипаттама беру.

Қазақстан мемлекеттік телеарнас жариялаған жүлденің жеңімпазы Әбубәкір Қайрамның «Қоржындағы бас» өлеңі оқылады.

3.Махамбет өлеңдері және көтеріліс. Махамбет өлеңдері көтерілістің Себептері мен мақсаттарын көрсететін азаттық жолындағы күрестің жаршысы екендігін оқушылар айтады.

4. Пікірсайыс. Оқушылар екі топқа бөлінеді, жақтау не даттау тобы жеребе арқылы анықталады.