Шығармадан бейнелеу, суреттеу құралдары кездесетін үзінділер табыңыз. Олардың қандай көркемдегіш құрал түрі екенін ажыратыңыз. Өз сөзіңізбен мағынасын түсіндіріңіз
Бейнелеу, суреттеу құралдары кездесетін шумақтар
Көркемдегіш құрал түрі
Мағынасы
Шығармадан бейнелеу, суреттеу құралдары кездесетін
3 жолды табады;
Анықталға суреттеулердің қандай көркемдегіш құрал түріне жататындығын анықтайды;
Әр суреттеу құралының мағыналарын 1 сөйлеммен түсіндіреді
Бес саусақ әдісі
Оқулық
,дәптер
Дк экран карточка
Рефлексия
Аяқталмаған сөйлем» әдісі Кері байланыс.
Сабақта:Мен................................................білдім
Мен .............................................. үйрендім
Мен .............................................. қиналдым.
Уй жұмысы:
…… ………. теңеліп,
Шаруа жиып кенеліп,
Бала сүйіп, ........ .......
Керсеніңе бал құйып,
Өмір де сүрер ме екенсің?
Сенде жетер ме екенсің?
Жетімдіктің белінен
Асып өтер ме екенсің?
Жарық сәуле көре алмай,
Ел шаңына ере алмай…
Жарық сәуле көре алмай,
Жапанға біткен жапырақ
Жамылсан тонар ма екенсің?
Жазғы шыққан бүлдірген
Ұйқас – өлең тармақтарындағы сөз аяқтарының үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас естілуі. Ұйқас өлең сөздің ырғағын күшейтуге себін тигізеді, өлеңнің әуезділігін арттырады. Ұйқас – ұйқас үшін тұрмауы керек, яғни ұйқас өлеңнің пішініне ғана емес, мазмұнына қызмет етуі шарт.
1) қара өлең ұйқасы (ааба),
2) шұбыртпалы ұйқас (аааа),
3) ерікті ұйқас (абвгб),
4) кезекті ұйқас (абвб),
5) шалыс ұйқас (абаб),
6) егіз ұйқас (аабб),
7) аралас ұйқас (аабвбвббб),
8) осы күнгі ерікті ұйқастар (абабвгд).
Қазақ тіліндегі өлеңдерде жиі кездесетіндері – қара өлең ұйқасы, кезекті ұйқас және шалыс ұйқастар.
Үзінді
Эпитет
Ауыспа лы мағына
Эпифора
Аллитерация
Бадана көз, тоғыз тор
Сауыт киер ме екенсің?
Жетімдіктің белінен
Асып өтер ме екенсің?
Сырты қырлы, жүзі алмас,
Салған дағы жоғалмас
Сенде жетер ме екенсің?
Жетімдіктің белінен
Асып өтер ме екенсің?
Жарық сәуле көре алмай,
Ел шаңына ере алмай…
Жарық сәуле көре алмай,
Жапанға біткен жапырақ
Жамылсан тонар ма екенсің?
Жазғы шыққан бүлдірген
Үзінді
Эпитет
Ауыспа лы мағына
Эпифора
Аллитерация
Бадана көз, тоғыз тор
Сауыт киер ме екенсің?
Жетімдіктің белінен
Асып өтер ме екенсің?
Сырты қырлы, жүзі алмас,
Салған дағы жоғалмас
Сенде жетер ме екенсің?
Жетімдіктің белінен
Асып өтер ме екенсің?
Жарық сәуле көре алмай,
Ел шаңына ере алмай…
Жарық сәуле көре алмай,
Жапанға біткен жапырақ
Жамылсан тонар ма екенсің?
Жазғы шыққан бүлдірген
Теңеу – заттың не құбылыстың ерекше белгілерін басқа затпен не құбылыспен салыстыра суреттеу.
Келеді желдей зуылдап,
Жеткізбейді Шұбар ат.
Атқан оқтай зырылдап,
Жал-құйрығы суылдап. («Алпамыс батыр» жырынан) Эпитет (айқындау) – заттың не құбылыстың айрықша сипатын, сапасын, белгісін білдіретін суретті сөз.
Алтын күнді, қара жерді сағындым,
Жан-жолдасым – жүйрік желді сағындым. (М.Жұмабаев, «Сағындым) Ассонанс – бірыңғай дауысты дыбыстарды қайталау.
Ашу деген – ағын су
Алдын ашсаң, арқырар.
Ақыл деген – дария,
Алдын тоссаң, тоқырар. (Қазыбек би)
Аллитерация – бірыңғай дауыссыз дыбыстарды қайталау.
Түніменен түйіндік,
Таң атқанда тарандық.
Таң ағарып атқан соң,
Төңірек жаққа қарандық. (Махамбет, «Соғыс»)
Қайталау, қайталама ұйқас – сөз әсерін, айтар ойды күшейте түсу үшін бір сөзді немесе сөз тіркесін бірнеше мәрте қайталап қолдану тәсілі.
Қайталаудың екі түрі болады:
1. Жай қайталау. Мен, мен едім, мен едім,
Мен Нарында жүргенде,
Еңіреп жүрген ер едім.
(Махамбет)
Теңеу – заттың не құбылыстың ерекше белгілерін басқа затпен не құбылыспен салыстыра суреттеу.
Келеді желдей зуылдап,
Жеткізбейді Шұбар ат.
Атқан оқтай зырылдап,
Жал-құйрығы суылдап. («Алпамыс батыр» жырынан) Эпитет (айқындау) – заттың не құбылыстың айрықша сипатын, сапасын, белгісін білдіретін суретті сөз.
Алтын күнді, қара жерді сағындым,
Жан-жолдасым – жүйрік желді сағындым. (М.Жұмабаев, «Сағындым) Ассонанс – бірыңғай дауысты дыбыстарды қайталау.
Ашу деген – ағын су
Алдын ашсаң, арқырар.
Ақыл деген – дария,
Алдын тоссаң, тоқырар. (Қазыбек би)
Аллитерация – бірыңғай дауыссыз дыбыстарды қайталау.
Түніменен түйіндік,
Таң атқанда тарандық.
Таң ағарып атқан соң,
Төңірек жаққа қарандық. (Махамбет, «Соғыс»)
Қайталау, қайталама ұйқас – сөз әсерін, айтар ойды күшейте түсу үшін бір сөзді немесе сөз тіркесін бірнеше мәрте қайталап қолдану тәсілі.
Қайталаудың екі түрі болады:
1. Жай қайталау. Мен, мен едім, мен едім,
Мен Нарында жүргенде,
Еңіреп жүрген ер едім.
(Махамбет)
