Сабақтың тақырыбы Механикалық қозғалыс



бет122/130
Дата07.10.2019
өлшемі15,74 Mb.
#49332
түріСабақ
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   130
Байланысты:
9 сын Физика КМЖ обнавл






«Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі

Бағалау
5 минут

Кері байланыс

3 минут


Бағалау парақшасы Дұрыс жауапқа 5 балл.


Оқушының аты-жөні

«Жария

лау» әдісі



«Салыстыру кестесі»

«Ыстық орын

дық» орындық әдісі



«Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі

Балл














































































































«Рефлексиялық шеңбер»

Оқушылар шеңберге тұрып, төмендегі сұрақтарға жауап береді.



  • Сабақ барысында көңіл-күйіңіз қандай болды? Неліктен?

  • Бүгін не білдіңіз? Сіз үшін не жаңалық болды?

  • Сабаққа қатысуыңызды қалай бағалайсыз?

  • Сабақта қандай қиындықтар туындады?

  • Сабақ аяқталғанда көңіл-күйіңіз қандай? Неліктен?



Бағалау парақшасы

Рефлексиялық шеңбер


Қосымша ақпарат

Саралау – Сіз қосымша

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау - Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пəнаралық байланыс

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?





Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?



1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды



жетілдіруге көмектесетін не білдім?







Мектеп:

Күні:

Оқытушының аты-жөні:

СЫНЫП: 9

Қатысушылар саны:


Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Ауыр ядролардың бөлінуі, тізбекті ядролық реакция



Осы сабақ арқылы іске асатын оқыту мақсаттары

. 9.6.2.4 тізбекті ядролық реакциялардың өту шарттарын сипаттау;

9.6.2.5 ядролық реактордың жұмыс істеу принципін сипаттау;




Сабақтың мақсаттары

  1. Ауыр ядро және олардың бөлінуі, тізбекті реакция, ядролық реактор, оның жұмыс істеу принципі туралы түсінік беру.

  2. Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Ауыр ядролардың бөлінуімен  таныстырып солар туралы түсінік қалыптастыру.

  3. Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.

Бағалау критерииі

Ауыр ядро және олардың бөлінуі, тізбекті реакция, ядролық реактор, оның жұмыс істеу принципі туралы түсінік алады

Тізбекті ядролық реакциялардың өту шарттарын сипаттауды біледі;

Ядролық реактордың жұмыс істеу принципін пайдаланады;


Тілдік мақсат

Ядро, термоядролық реакция

Ядроның бөліну механизмін жасағған ғалымдар? (1939 жылы Я.Френкель Н.Бор мен Дж.Уиллер ядроның бөліну заңдылықтарын «ядроның тамшы моделіне» сүйеніп бөлінудің механизмін ұсынды.)
2. Уран ядросының бөліну реакциясын ең алғаш рет кім ашқан? (1934 жылы итальян ғалымы Э.Ферми бастаған.)


Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша толық орындауда, бір-біріне қолдау көрсетуінде көрініс табады.

АКТ дағдысын қолдану

Осы сабақ барысында оқушылар Power Point бағдарламасынан тақырыпқа қатысты көрнекі құралдарды пайдаланып, интербелсенді тақтаны қолданады.

Алдыңғы білім

Ядроның байланыс энергиясы

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған әрекеттер

Ресурстар

Басы

І. Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасып, көңіл-күйлерін сұраймын. Оқушылардың сабаққа дайындығын, зейіндерін сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын тексеру сұрақтары: /деңгейлік тапсырмалар/
І деңгейлік тапсырма
1. Ядродағы нейтрондар санын қалай анықтаймыз?

Изотоптар дегеніміз не??

ІІ. деңгейлік тапсырма
1.Радиоактивті сәулелерді атаңыз және белгіленуін көрсетіңіз?

2Ядроның байланыс энергиясы дегеніміз не?

3.Меншікті байланыс энергиясы дегеніміз не?
ІІІ. деңгейлік тапсырма
1. Масалар ақауы дегеніміз не, формуласы қандай?
2. Радоактивті ыдырау дегеніміз не? Радиоактивті ыдырау заңының формуласы?


Суреттер, слайд. тест срақтары

Ортасы


Жаңа сабақ (15 минут)

Оқушыларға жаңа сабақтың мәтіні жазылған парақтарды үйлестіремін. Оқып шығуға 5минут уакыт беремін.

Содан кейін жаңа сабақты тұсіндіретін видеороликті тыңдатамын. (3минут)

Диалогтік әдіспен жаңа сабақты меңгертемін.



Ядроларды бөлу дегеніміз— ядроны нейтрондармен атқылау  арқылы ірі жарықшақтарға ажыратуды айтады.

Ядролық ыдырату ядролардың өздігінен бөлінуі. Ол табиғи процесс.

Айырмашылықтары: табиғи процессс белгілі бір заңдылыққа бағынады, ал бөліну бұл заңдылықтарға бағынбайды. Ядро бөлінгенде нәтижесінде нейтрон босап шығады. Ядро ыдырағанда нәтижесінде нейтрон босап шықпайды.

1938ж неміс ғалымдары О.Ган мен Ф.Штрассман тәжірибе жүзінде уран ядросын нейтрондармен атқылап бөлінетіндігін дәлелдеді.

Ядролар ауыр және жеңіл болып бөлінеді. Ауыр ядроларға – уран, плутоний  т.б. , жеңіл ядроларға сутегі гелий т.б. жатады.

Бөліну барысында қозған ядро ірі жарықшақтармен қатар қосымша 2 немесе 3 нейтрон шығарады. Бұл нейтрондар ядролардың бөліну реакциясын жалғастырады. Нәтижесінде тізбекті реакция пайда болады.



Тізбекті реакция дегеніміз туынды нейтрондардың қатысуымен ядролардың бөлінуі жүзеге асатын процесс, яғни ядролардың тасқынды жарылуы.

Мысалы Уран ядросын нейтронмен атқылағанда екі ірі жарықшақ (басқа екі ядро) және 2 немесе 3 нейтрон пайда болады. Пайда болған нейтрондарды туынды нейтрон деп атайды. Олар әрі қарай уран ядросмен соқтығысып тағы да екі ірі жарықшаққа және нейтрондарға ыдырайды. Сөйтіп ядролардың бөлінуі жалғасатын реакция тізбекті реакция деп аталады. Тізбекті реакция арқылы атом энергиясын өндіруге болады. Ауыр ядролардың тізбекті бөлінуі Мысалы Уран ядросын нейтронмен атқылағанда екі ірі жарықшақ (басқа екі ядро) және 2 немесе 3 нейтрон пайда болады. Пайда болған нейтрондарды туынды нейтрон деп атайды. Олар әрі қарай уран ядросмен соқтығысып тағы да екі ірі жарықшаққа және нейтрондарға ыдырайды. Сөйтіп ядролардың бөлінуі жалғасатын реакция тізбекті реакция деп аталады. Тізбекті реакция арқылы атом энергиясын өндіруге болады.



Атом энергиясын өндірудің екі жолы бар:

Өйткені ауыр ядродағы энергия тек оны бөлгенде ғана босайды. Ал жеңіл ядролардағы энергия тек оларды бір ядроға біріктіргенде ғана босайды.

Осы реакциялар яғни ауыр ядроны бөлу немесе жеңіл ядроны біріктіру арнайы қондырғыларда жүзеге асады. Ондай қондырғыларды ядролық (атомдық) реактор немесе атомдық бомбалар деп атайды.



Ядролық ректорда ядролық реакциялар басқарылатын жолмен іске асырылады. Ал атомдық бомбаларда басқарылмайтын жолмен іске асырылады.

Ең бірінші қолдан басқарылатын реактор 1942 жылы 2 желтоқсанда АҚШтың Чикаго қаласында Фермидің басшылығымен іске қосылды. Екінші реактор 1945 жылы КСРОда Москва түбіндегі Серпухов қаласында И.В.Курчатовтың басшылығымен салынды.

Ядролық реактордың негізгі бөлігі — белсенді аумақ. Осы белсенді аумақ мынандай бөліктерден тұрады:

Жылу шығарғыш элемент (ЖШЭ)

Тежегіштер

Жылу тасығыш

Нейтрон қайтарғыш

Басқарушы немесе апаттық таяқшалар



 Жылу шығарғыш элемент, ол ядролық отынмен толтырылған таяқшалардан тұрады.

Тежегіш, ол  яролық отын толтырылған таяқшаларды графитпен қоршап тұрады.

Жылу тасығыш , ЖШЭ айнала қоршап тұратын сұйықтар ағып өтетін түтіктер. Жылу тасығыштың қызметін су немесе сұйық металл, мысалы натрий атқарады.

Нейтрон қайтарғыш нейтрондардың сыртқы ортаға ұшып шығуын азайту үшін белсенді аумақты қоршайтын зат.

Басқарушы таяқшалар тізбекті реакцияны қопарылысқа жеткізбейтіндей, нейтрондарды жұтып алатын зат.

Сонымен ЖШЭ таяқшаларындағы ауыр элементтердің ядролары бөлінгенде пайда болатын бөлшектер үлкен кинетикалық энергияға ие болады. Ядродан босаған энергия электромагниттік энергияға айналады. Бұл бөлшектер белсенді аумақта тежегіштің әсерінен тежеліп, кинетикалық энергиясы мен сәулелік энергиясы жылу энергиясына айналады. Белсенді аумақтағы артық жылу мөлшері жылу тасымалдағыштарға беріліп, оларды буландырады. Жоғарғы қысымдағы бу электр энергиясын өндіретін бу турбиналары мен генераторға берілді. Осылайша реакторда бөлінген атом ядросының ішкі энергиясы туынды бөлшектердің кинетикалық және электромагниттік энергиясына , ал ол энергия жылу энергиясына, жылу энергиясы электр энергиясына айналады.

 





Соңы

Жаңа сабақты бекіту

    а ) Сөз тіркестері арқылы сөйлем құрастыру



Уран ……..  бөлінгенде   …….   пайда болады (нейтрон, ядросы, протон)

Туынды    ……….. қатысуымен    …….   тасқынды  ……..  тізбекті ядролық реакция деп атайды. (нейтрондардың,  жарылуы, ядролардың )

 

Тізбекті ……. арқылы ……….. энергиясын өндіруге болады. (Реакция, атом, электрон)



Атом  ……..  өндірудің екі жолы ауыр элементтердің …….. бөлу арқылы және  ……..   элементтердің ……… біріктіру арқылы жүзеге асады. (энергиясын, ядроларын, жеңіл)

 

Ауыр ядроны …….. немесе жеңіл ядроны  ………   арнайы    …………   жүзеге асады. (біріктіру, бөлу ,  қондырғыларда)



Ондай  ……….  ядролық   ……….  реактор немесе атомдық  ……… деп атайды. (ядролық, бомбалар, қондырғыларды, тәжірибелерді)

 

Ядролық ректорда ……….    реакциялар  ……….   жолмен іске асырылады. (басқарылатын, ядролық, нейтрондық)



Ал  ………..  бомбаларда ……….   жолмен іске асырылады. (басқарылмайтын, басқарылатын, атомдық)

 

Ядролық реакторда бөлінген ……… ядросының ішкі энергиясы туынды ……… кинетикалық және ……….. энергиясына айналады. (протон, атом, бөлшектердің, электромагниттік, жылу)



Ал ол  ……….   жылу энергиясына,  …….. энергиясы  …………  энергиясына айналады. (электр, энергия,  жылу)

 

    в) Есептер. Резервтік тапсырма.



Құрамы 79p + 118n болатын ядроны анықтаңдар?

Мына ядролық реакцияларда энергия босай ма әлде жұтыла ма?


Үйге тапсырма §59, 60 . Жаңа тақырыпты оқу. Атом электр станциялары

Бағалау

8.Қорытындылау

1.Ядролардың бөлінуі деп қандай физикалық процесті айтады?

2.Жартылай ыдырау периоды деген қандай уақыт?

3.Радиоактивті ыдырау заңы қалай өрнектеледі?

4.Ядролардың бөлінуі дегеніміз не?

5.Сындық масса дегеніміз не?

6.Ядролық реактордың негігі бөліктері қандай




Қосымша ақпарат

Саралау – Сіз қосымша

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау - Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пəнаралық байланыс

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?



«Менің көңіл-күйім баспалдағы»

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.




Қорытынды бағамдау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?



1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды



жетілдіруге көмектесетін не білдім?



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   130




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет