Сабақтың тақырыбы Механикалық қозғалыс



бет126/130
Дата07.10.2019
өлшемі15,74 Mb.
#49332
түріСабақ
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   130
Байланысты:
9 сын Физика КМЖ обнавл




Пәні: Физика

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің есімі:

Сынып:9

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы: Радиоизотоптар, радиациядан қорғану

Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары)

9.6.2.6 ядролық ыдырау мен ядролық синтезді салыстыру;

9.6.2.7 радиактивті изотоптарды қолданудың мысалдарын келтіру;

9.6.2.8 радиациядан қорғану әдістерін сипаттау;


Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар:

Анықтамалардың мағынасын түсіне отырып айта алады

Оқушылардың басым бөлігі:

радиоактивті изотоптарға анықтама бере отырып, оларды алу, қорғану жолдары туралы түсінік беру.


Кейбір оқушылар:

Қазақстанда арзан,жеңіл, қоршаған ортаға зиянсыз радиоактивті изотоптарды өнеркәсіпке қолдану мәселелерін қарастыру.

Бағалау критерийі

Радиактивті изотоптарды қолданудың мысалдарын келтіру арқылы есептер шығарады

Радиактивті сәулелерден қорғану мәселелері , Элементар бөлшектер мен косомос сәулелері туралы түсінік сәулелену дозасы, жұтылған доза туралы біледі



Тілдік мақсат



Оқушылар:

Күн мен жұлдыздардағы энергияның негізгі көзі сутегі ядроларына айналдыратын термоядролық реакциялар болып табылады. Жұлдыздарда термоядролық реакциялар үшін қажетті жағдайлардың бәрі бар. Ғаламдағы заттардың 99%-ін сутегі құрайды.



Негізгі сөздер мен тіркестер: Термодинамикалық реакция

Радиоактивті изотоп-радиоактивный изотоп- Radioactive isotope

Радияция-излучение/радиация- radiation

Радиоактивтілік-радиоактивность- radioactivity

Радиоизотоптарды алу

1934ж. 24 He + 1327 Al= 1530P+ 01n

1224Mg+ 01n= 1124Na+ 11H.

3) 1935ж. Ф.Ж.Кюри Нобель сыйлығын алды.

4) Радиоактивті сәулелер – радиациялық сәулелердің биологиялық әсері, олардан қорғану.

5) Изотоптардың активтілігі – секундына ыдырайтын ядролар санын көрсетеді.

6) Сәулелену дозасы . D= E/m1 (жұтылған доза) жұтылған доза греймен (Гр) өлшенеді. Бір жылғы шекті доза – 0,05 Гр.


Сыныптағы диалог\ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:

Талқылауға арналған тармақтар:

11. Изотоптар дегеніміз қандай элементтер?

2. Сутегі изотоптары, химиялық құрамы, қасиеттері, аталуы.

3. Радиоактивтілік дегеніміз не?


Құндылықтарды дарыту

Балаларды отансүйгіштікке, елжандылыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу

Пәнаралық байланыс

Химия мен математика

АКТ қолдану дағдылары

Осы сабақ барысында оқушылар Рower Point бағдарламасынан тақырыпқа қатысты көрнекі құралдарды пайдаланып, интербелсенді тақтаны қолданады, тақырыпқа қатысты бейнежазбаны тамашалайды.

Алдыңғы оқу

Ауыр ядролардың бөлінуі, тізбекті ядролық реакция Ядролық реакторлар

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған жаттығулармен қатар, ескертпелерді жазыңыз)

Ресурстар

Басталуы

15 минут


Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын қалыптастырып. Оқушыларға «Мен қандаймын?» сергітуін жасатамын.

«Тақырыптық түйінді сөздер» әдісі арқылы оқушылардан үй

тапсырмасын сұраймын

Миға шабуыл» сұрақ жауап

Үй тапсырмасын сұрау Талқылау үшін сұрақтар беріледі

Әр топқа бағалау парағын таратамыз. Онда жалпы бағалау жүйесі мен ұпай көрсеткіштері көрсетілген.

Оқушылардан үй тапсырмасын тексеру:

Физикалық диктант

1)Ядролық күш дегеніміз не?

2)Ядролық күштердің қасиеттері қандай?

3) Ядролық физикада ұзындықтың бірлігіне қандай өлшем бірлік алынады?

4) Атомдық және ядролық физикада масса бірлігіне не алынады?

5) Масса ақауы дегеніміз не және оны қалай есептуге болады?

6)α – ыдыраудың өрнегі қалай жазылады.

7)Ядролар түрленгенде қандай заңдар орындалады?

Оқушылар «Табыс критерийіне» сүйене отырып бір бірін «Бас бармақ» арқылы бағалайды


Ақ парақ, маркер, сызғыш, карандаш



Ортасы

22 минут


Оқушыларға жаңа сабақты «Тыңдап отырған үштік» әдісі арқылы орындатамын.

Радиоактивті изотоп-радиоактивный изотоп- Radioactive isotope

Радияция-излучение/радиация- radiation

Радиоактивтілік-радиоактивность- radioactivity

Радиоизотоптарды алу

1934ж. 24 He + 1327 Al= 1530P+ 01n

1224Mg+ 01n= 1124Na+ 11H.

3) 1935ж. Ф.Ж.Кюри Нобель сыйлығын алды.

4) Радиоактивті сәулелер – радиациялық сәулелердің биологиялық әсері, олардан қорғану.

5) Изотоптардың активтілігі – секундына ыдырайтын ядролар санын көрсетеді.

6) Сәулелену дозасы . D= E/m1 (жұтылған доза) жұтылған доза греймен (Гр) өлшенеді. Бір жылғы шекті доза – 0,05 Гр.

7) Радиацияны анықтау үшін – дозиметр құралы қолданылады.


Жасанды жолмен алынатын радиактивті изотоптарды радиоизотоптар деп атайды.

Алынған изотоптар:

Изотоптардың атомдары шығаратын радиациялық сәулелері олардың қозғалатын ортасының жай-күйі туралы үнемі хабар беріп тұрады. Сондықтан радиактивті изотоптардың атомдарын таңбалы атомдар деп атайды.

Радиактивті сәулелер радиация немесе иондағыш сәулелер деп аталады.

Иондағыш сәулелердің өтімділік қасиеттері:

 - парақ қағаздан өте алмайды. Адам терісінде қалып қойса немесе ішкі органдарына тыныс жолымен, жеген тағамы арқылы өтіп кетсе, өте қауіпті.

β –бөлшектрдің өтімділік қабілеті үлкен. Олар адам ағзасына 1-2 см тереңдеп ене алады. Бірніше мм алюминий қаңылтыры оны толық жұтып алады.

γ – сәуленің өтімділік қабілеті аса күшті. Сондықтан одан қорғану үшін қоғасынның немес бетон плиталардың қалың қабаты пайдаланылады.

Изотоптардың активтілігі деп олардың бір секундта ыдыраған ядроларының санын айтады.

Активтіліктің өлшем бірлігіне беккерель (Бк) алынды.

Радиацияның организмге беретін энергия мөлшері сәулелену дозасы деп аталады.

Дененің бір кг-да жұтылған радиация энергиясының мөлшері жұтылған доза деп аталады.

;

Е-организмде жұтылған радиация энергиясы, яғни сәулелену дозасы,



m –дененің массасы.

Жұтылған дозаның өлшем бірлігіне грей алынады.



Айналадағы ортаны радиация қалдықтармен ластау – адамға да, табиғатқа да жасалған зиянкестік. Кері жағдайда табиғатта үздіксіз жүріп жататын зат алмасулары салдарынан радиактивті бөлшектер жер бетіндегі тіршілік атаулыны бірте-бірте жоятын болады. Сондықтан табиғи ортаның тазалығын сақтауда әр адамға жауапкершілік жүктеледі.


Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейді. Мысалы: электрон, протон, нейтрон, фотон, нейтрино, антибөлшектер (позитрон, антипротон).


Антибөлшектр өзара әрекеттескенде орасан зор энергия босатып, басқа бөлшектерге түрленеді. Мұндай процесс бөлшектердің аннигиляциясы деп аталады.

Мысалы:



Мұндағы:

- антипротон

-протон


- оң пи-мезон

-теріс пи-мезон



-бейтарап пи-мезон
тыныштық массасы жоқ екі фотон туады.
Әлем кеңістігінен келетін энергиясы аса үлкен бөлшектерді ғарыш сәулелері дейді.

1927 ж. П. Дирак антибөлшек – позитронның болуы туралы болжам айтты.

1932 ж. Андерсон тәжірибе жүзінде позитронды ашты.

1955 ж. антипротон,

1956 ж. антинейтрон,

1969ж. антигелий, яғни антизат алынды.

Білімді жаңа жағдайда қолданады. Алынған ақпаратты таладайды, қорытындылайды.

Жасанды жолмен алынатын радиактивті изотоптарды радиоизотоптар деп атайды.

Алынған изотоптар:

Жұтылған дозаның өлшем бірлігіне грей алынады.

Айналадағы ортаны радиация қалдықтармен ластау – адамға да, табиғатқа да жасалған зиянкестік. Кері жағдайда табиғатта үздіксіз жүріп жататын зат алмасулары салдарынан радиактивті бөлшектер жер бетіндегі тіршілік атаулыны бірте-бірте жоятын болады. Сондықтан табиғи ортаның тазалығын сақтауда әр адамға жауапкершілік жүктеледі.


Антибөлшектр өзара әрекеттескенде орасан зор энергия босатып, басқа бөлшектерге түрленеді. Мұндай процесс бөлшектердің аннигиляциясы деп аталады.

Мысалы:



Мұндағы:

- антипротон

-протон


- оң пи-мезон

-теріс пи-мезон

-бейтарап пи-мезон
тыныштық массасы жоқ екі фотон туады.
.Топтық жұмыс есептер шығару

Азоттың (714N), көміртегі(612C), уран изотоптарының 92235U, 92238U ядролық құрамын анықтау.

Римкеевич №118,5 . Радиоактивті (2554Mn) марганец 2 түрлі тәсілмен алу реакцияларын жазу.

№1202 Р. Рентген қондырғысында жұмыс істейтін сәуле жұтылуының орташа мөлшері 1 сағатта 7 мкГр-ға тең. Егер бір жылға рұхсат етілген сәулелердің шектік мөлшері 50 мГр-ге тең болса, бір жылда күніне 6 сағаттан, 200 жұмыс күніне қызметкер денсаулылығына сәулелену қаупін есептеңіз?(оқушылар өзін өзі бағалайды!)



Постер, стикер, маркер, сызғыш, қарандаш




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   130




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет