Сабақтың тақырыбы Механикалық қозғалыс



бет127/130
Дата07.10.2019
өлшемі15,74 Mb.
#49332
түріСабақ
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   130
Байланысты:
9 сын Физика КМЖ обнавл


Аяқталуы

8 минут


Сұрақтар қою арқылы жаңа тақырыпты қортындау :

1.Радиоизотоптар дегеніміз не және олар қалай аталады?

2..Таңбалы атомдар деп қандай атомдарды айтады?

3..Изотоптардың активтілігі деген не? Ол қандай бірлікпен өлшенеді?

4.Сәулелену дозасы және жұтылған деп қандай шамаларды айтамыз?

5.Олардың өлшем бірліктері қандай?


6.Шекті босатылған доза мен адам өміріне қауіпті доза мөлшері қандай?
7.Элементар бөлшектер деп қанадй бөлшектерді айтады?
8.Бөлшек пен антибөлшек бір-бірінен қалай ерекшеленеді?
9. Ғарыш сәулелері деген не?
БҮҮ кестесін толтыру


Білетінім


Үйренгенім


Үйренгім келетіні









Оқушылар «Табыс критерийлерін» басшылыққа ала отырып, бір бірін «Бағдаршам» әдісі арқылы бағалайды

Оқушыларға «Мадақтау сэндвичі» кері байланысын орындатамын.

Рефлексиялық шеңбер»

Оқушылар шеңберге тұрып, төмендегі сұрақтарға жауап береді.



  • Сабақ барысында көңіл-күйіңіз қандай болды? Неліктен?

  • Бүгін не білдіңіз? Сіз үшін не жаңалық болды?

  • Сабаққа қатысуыңызды қалай бағалайсыз?

  • Сабақта қандай қиындықтар туындады?

Сабақ аяқталғанда көңіл-күйіңіз қандай? Неліктен

Ақ парақ,

Қосымша ақпарат


Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?

Бағалау – Оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы байланыс









Рефлексия


Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.





Қорытынды бағамдау

Сабақ өз денгейінде жоспарланғандай өтті. Барлық оқушылар мүмкіндігінше өз ойларын жеткізе алады.

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1._____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1._____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не екенін білдім?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________






Мектеп

Күні:


Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 9

Сабақтағы оқушылар саны:

Сабаққа қатыспаған оқушылар саны

Сабақтың тақырыбы

Элементар бөлшектер-дүниенің кірпіші

Сабақ негізделген оқу

мақсаты (мақсаттары)

9. 6.3 элементар бөлшектерді жіктеу;


Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар:

Элементар бөлшектер, ғарыш сәулелері туралы түсінік алады

Оқушылардың басым бөлігі:

элементар бөлшектерді жіктеу үйренеді;

.Кейбір оқушылар:

Элементар бөлшектер мен ғарыш сәулелері туралы түсінік жайлы мағлұмат беру

.



Бағалау критерииі :

Элементар бөлшектерді жіктеуді біледі ;

Элементар бөлшектер мен ғарыш сәулелері туралы түсінік жайлы мағлұмат алады




Тілдік мақсаттар

Физикалық терминдердің дұрыс қолданылуына мән беру.

электрон, протон, нейтрон, фотон, нейтрино, антибөлшектер (позитрон, антипротон).

Антибөлшектр өзара әрекеттескенде орасан зор энергия босатып, басқа бөлшектерге түрленеді. Мұндай процесс бөлшектердің аннигиляциясы деп аталады.

Мысалы:



Мұндағы:

- антипротон

-протон


- оң пи-мезон

-теріс пи-мезон

-бейтарап пи-мезон
тыныштық массасы жоқ екі фотон туады.



Құндылықтар

Құрмет, ынтымақстастық, өмір бойы оқу, азаматтық жауапкершілік, ашықтық, жыл сайын,

Жаһандық азаматтыққа тәрбиелеу

Адами құндылықтарды дәріптеу

Пәнаралық байланыстар

Математика


АКТ дағдысын қолдану

Осы сабақ барысында оқушылар Power Point бағдарламасынан тақырыпқа қатысты көрнекі құралдарды пайдаланып, интербелсенді тақтаны қолданады.

Өмірмен байланыс

Табиғаттағы өзгерістерді талқылау

Жоспар

Жоспар-

ланған мерзім


Жоспарланған іс-шаралар




Бағалау түрі

Кіріспе

(3мин)


Топқа бөлу

Ынтымақтастық ортасын құру. Ережелерді еске түсіреді.



Ынталанды-

ру



Үй тапсырма-сы (8 мин)


Үй тапсырмасымен жұмыс.

«Электр өрісі» тарауын қайталау.

Түрткі, сынама, қайта бағыттау сұрақтары

Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру:


  1. Радиациялық сәулелердің қауіптілігін қалай түсіндіреміз?

  2. Күн радиацисынан қорғану қажет пе?

  3. Радиактивті сәулелердің өтімділік қасиеттері қандай?

  4. Изотоптардың активтілігі деген не және ол қандай бірліктермен өлшенеді?

  5. Сәулелену дозасы және жұтылған доза деп қандай шамаларды айтады?

  6. Олардың өлшем бірліктері қандай?

Шекті босатылған доза мен адам өміріне қауіпті доза мөлшері қандайҚандай зарядтар бір-бірінен тебіледі?

Мұғалім оқушыларға түрткі, сынама, қайта бағыттау сұрақтарын өткен тақырыптар бойынша бойынша береді.

Мұғалім әр оқушының жауаптарына мадақтау сөздерін айтады.

Мадақтау





Негізгі бөлімі
(13 мин)


Мағынаны тану

Антибөлшектр өзара әрекеттескенде орасан зор энергия босатып, басқа бөлшектерге түрленеді. Мұндай процесс бөлшектердің аннигиляциясы деп аталады.

Мысалы:


Мұндағы:

- антипротон

-протон


- оң пи-мезон

-теріс пи-мезон



-бейтарап пи-мезон
тыныштық массасы жоқ екі фотон туады.
Әлем кеңістігінен келетін энергиясы аса үлкен бөлшектерді ғарыш сәулелері дейді.

Қарапайым бөлшектердің қасиеттері мен құрылымын зерттеу – қазіргі физиканың негізгі мәселелерінің бірі. Қазіргі кезде антибөлшектерді қосқанда 200-ге жуық Қарапайым бөлшек белгілі болып отыр. Солардың ішінен атомдар құрамына кіретін электрон, протон және нейтрон ғана. Протон мен нейтрондардан атом ядросы, ал электрондардан атомның электрондық қабықтары түзіледі. Қалған Қарапайым бөлшектер әдетте секундтың өте аз үлесіндей уақыт қана өмір сүреді. Қарапайым бөлшектер зат атомдарымен әсерлесуі нәтижесінде электрондар мен протондарға түрленеді. Электрон, позитрон, протон, антипротон, нейтрино, антинейтрино және фотоннан басқа бөлшектердің барлығы өздігінен ыдырайды. Қарапайым б-дің пайда болу мезеті мен ыдырау мезетінің арасындағы уақыт (тұрақсыз Э. б-дің өмір сүру уақыты деп аталатын) әдетте секундтың миллиондық және миллиардтық үлесіндей болады.

 

Табиғаттағы тұрақсыз Қарапайым бөлшектер ғарыштық сәулелерде (ғарыштағы үдей қозғалған протондар мен электрондардың атмосферадағы бөлшектерді соққылау кезінде) пайда болады. Алайда ғарыштық сәулелердегі тұрақсыз Қарапайым бөлшектердің қасиеттерін дәлірек зерттеу қиынырақ. Өйткені олардың қарқындылығы өте аз. Сондықтан одан гөрі зарядты бөлшектер үдеткішінде алынған Қарапайым бөлшектер шоғын зерттеу қолайлы. Үдеткіште жылдамдатылған протондардың не электрондардың энергиясы неғұрлым жоғары болған сайын ауыр, тұрақсыз Қарапайым бөлшектер алынады. Қазіргі кезде үдеткіштер бөлшектердің энергиясын 70 ГэВ-ке дейін жеткізе алады.



 

Қарапайым бөлшектердің мөлшері өте кішкентай (мыс., протонның мөлшері шамамен 10–13 см) болғандықтан, оларды ешқандай оптик. прибордың көмегімен көруге болмайды. Физиктер Қарапайым бөлшектер жөніндегі деректерді Қарапайым бөлшектердің зат арқылы өтуі кезінде пайда болған құбылыстарды зерттеу нәтижесінде алады. Мұндай құбылыстарға қозғалған бөлшектердің фотоэмульсиядағы (қ. Қалың қабатты фотопластинка әдісі) не арнаулы прибордағы (мыс., Вильсон камерасы, Көпіршікті камера, т.б.) іздері, Қарапайым бөлшектердің Черенков – Вавилов сәуле шығаруы, Қарапайым бөлшектер өткен кезде арнаулы санауыштарда пайда болатын разрядтар жатады.


 

Қарапайым бөлшектерді зерттеу саласында соңғы уақытта ірі табыстарға қол жетті. Қарапайым бөлшектердің құрылымы әзірше айқындалмаса да оларды нағыз элементар деп айтуға болмайды. Қарапайым бөлшектердің күрделі болатындығы олардың бір-бірімен әсерлесетіндігіне байланысты. Қарапайым бөлшектер бір-бірімен әсерлесе отырып басқа бір Қарапайым бөлшектерге түрленеді. Осы түрлену кезінде энергияның, импульстың және қозғалыс мөлшерінің заңдары, сондай-ақ арнаулы заңдар да (мыс, электр зарядының сақталу заңы, ғажаптылықтың сақталу заңы) орындалады.


 

Қарапайым бөлшектердің фотоннан басқасы лептондар, мезондар және бариондар деп аталатын үш топқа бөлінеді. Әр топтың өздеріне тән кванттық сандары болады. Э. б. гравитац. өзара әсерден басқа – күшті, эл.-магн. және әлсіз өзара әсерге қатысады. Әрбір Қарапайым бөлшектің антибөлшегі бар. Бөлшек пен антибөлшек жұбының қарапайым мысалына электрон мен позитрон жатады. Өзара әсерлесудің әр түріне сәйкес өзінің симметриясы болады. 20 ғ-дың 60-жылдары барлық белгілі Э. б. құ-ралады деп жорамалданатын және адрондардың күшті өзара әсеріне қатысатын – кварктер теориясы жасалды (американ физигі М.Гелл-Ман, австрия физигі Г.Цвейг). Кварктердің болатындығы әзірше іс жүзінде дәлелденген жоқ.

 

Біздерге таныс атом бөлшектері электрон, протон, нейтрон, солармен қатар фотон және нейтринолар Қарапайым бөлшектер болып табылады. Қарапайым бөлшектер қатарына антибөлшектер де кіреді. Электронның антибелшегін позитрон, ал протондікін антипротон деп атайды. Олар бір-бірінен зарядтарының таңбасымен ғана ерекшеленеді. Мысалы, электронның бір теріс элементар заряды бар болса (е ), позитрон бір оң элементар зарядты иеленеді (е+). Дәл осылай протон (р) бір оң элементар зарядты, ал анти-протон (р) бір теріс элементар зарядты иеленеді.



 

Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейміз.


1927 ж. П. Дирак антибөлшек – позитронның болуы туралы болжам айтты.

1932 ж. Андерсон тәжірибе жүзінде позитронды ашты.

1955 ж. антипротон,

1956 ж. антинейтрон,



1969ж. антигелий, яғни антизат алынды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   130




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет