Салқынбай А., Абақан Е. с

ПОС-ПРА
қулпытаста (Елетміш Білге-қаған 
тасы) «қыпшақ» атауы кездеседі. 
Оларды  әр түрлі  атаған,  мұсыл- 
мам  жазбаларында:  қыпш ақ, 
қыфчақ, еуропал ық жазбаларда: 
куман,  коман,  кун;  орыстардың 
жазбаларында: половец, печенег. 
ГІ.т. Кодекс Куманикусте (шамамен
1294  ж .),  Кам енец-П одольск
армяндарының сот қағаздарыңда 
(XVI  ғ . )  т.б .  сақталған.  П.т.: 
қа р а ш а й -б а л қа р ,  қарайы м , 
қы ры м -татар,  құ м ы қ,  қа з а қ 
тіддеріне  өте  жақын  тіл.  Лекси- 
касы нда  араб,  парсы ,  гр е к 
сөэдері кездеседі.
ПОСЕССИВТІЛIK 
(лат.  pos- 
sessivus -  тәуелділікті  білдіруші)
-  ті/щің  әмбебап  ұғымдық  кате- 
горияларының бірі.  Оның негізгі 
мәні -  объект атауын басқа затқа 
не  адамға  қаты сты   аны қтау 
(относительді номинация). Мағы- 
налы не формальды аспектіде П. 
басқа  да  ка те го р и ял а р м е н - 
детерминация,  предикативтілік, 
атрибутивтілік,  семантикалық, 
р е л я ти в тіл ік  тә р ізд іл е р м е н  
байланыста болады.  П. лексика- 
лык,  синтаксистік,  морфология- 
лық  құралдар  арқылы  жүйелі 
кө р ін іс ін   табады .  «Иелену» 
мағынасы бар етістіктер сейлем- 
н ің   п о с е с с и в ті  құры лы сы н 
жасайды.  Етістіктің предикативті
құрылыспен сәйкес болуы тілдің 
арнайы посессивті қатарын бөлек 
қа р а сты р уға   н е гіз   болады.
Посессивті  қүрылысты,  меншік- 
тікті білдіретін салт етістік арқылы 
жасалаты н  тіл д ер  «НаЬЬео» 
тілдері  деп  аталады.  Ал,  бүл 
қүрылыс  «бар»  етістік  арқылы 
ж асалса  «esse»  тіл д е р   деп 
аталады.  Түркі,  иран  тілдерінде 
П.  есім  топтарының  изафеттік 
құрылысы  арқылы  беріледі. 
ПРАГМАТИКА 
(грек.  pragma,
барыс  се птік,  pragmatos  -   іс - 
әрекет) -  семиотика мен лингвис- 
ти ка н ы ң   саласы .  П.  т іл д е гі 
белгілер қызметін зерттейді.  «П». 
терминін)0(ғ. 30-жж. Ч.У.Моррис 
үсынган.  Ол семантиканы  белгі- 
лер  мен  объектілер  қатынасы 
(семантика),  белгі аралық  қаты- 
настар  (синтактика)  және  сөй- 
леушілердің белгілерге қатынасы 
(прагматика) деп бөлген.  П.-ның 
лингвистикалық  зерттеу  сала- 
сына айналуы 60-70 жж. Ч.С.Пирс 
идеяларынан  кейін  басталады. 
Оған эсер еткен Дж.  Остин, Дж. 
Р.Серл,  З.Вендлердің  логика- 
философиялық  сөйлеу  актілері 
туралы  теориясы,  П.Грайстың 
мағыналардың  прагматикалық 
теориялары  және  Л .Л инский, 
Серл, П.Ф.Строссонның референ- 
цияның прагматикалық теориясы 
болатын. Лингвистикалық П.-ның
нақты белгі ленген шекарасы жоқ, 
о ға н   сөйл еуш і  суб ъ е кт  пен 
ад ресатты ң  (ты ңдауш ы ны ң) 
арақатынасынан  туындайтын 
мәселелер  кіреді.  Субъектіге

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: