Салқынбай А., Абақан Е. с
Ж ЕН-Ж ЕН ЖЕНЕВА МЕКТЕБІ
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| Ж ЕН-Ж ЕН
ЖЕНЕВА МЕКТЕБІ -т іл білі- міндегі социологиялық бағыт- тағы мектептердің (ағым) бірі. Бұл мектеп Ф .де С оссю рдің «Жалпы лингвистика курсы» идеяларына негіэделіп, Женева Университетінің ғылыми дәстүр- лерін дамытады (Ж.м. аты 1908 ж. бері қалыптасады). Ж.м. ға- лымдарының бірінші буынына Соссюрдің шәкірттері - Ш.Балли, А.Сеше, С.Карцевский жатады, екінші буынға-А.Фрей, Р.Гедель және т.б. кіреді. Ж.м. негізгі бағыттары: жалпы тіл білімінің проблемалары; тіл құбылыстарындағы адам мен оның әлеуметтік орыны; тіл мен ойдың ара қатынасы; семиоло гия, семантика жэне синтаксис мәселелері. Соссюр «Мемуар о перво начальной системе гласных в индоевропейских языках» (1879) атты еңбегінде, морфология мәліметтеріне сүйене отырып, бастапқы тілдің фонологиялық ж үйесіи қайта құруды ң жаңа принциптерін жасады. Литван акцентологиясы мәселелеріне арналған еңбектерінде (1894- 1896) Соссюр балтық тілдерін- дегі екпін мен сөз интонациясын славян тілдеріндегі қүбылыс- тармен байланыстыра зерттейді (Ф о р ту н а то в -С о с с ю р заңы ). 1916ж. Балл и мен Сеше «Жалпы л и н гв и с т и к а кур сы » атты ж ү м ы с ы н д а ғы т іл ге д е ге н көзқарас, ХХ-шы г. тіл біліміне үлкен әсерін т и гіз д і, (м ы с., стр уктур а л ы қ (құры лы м ды қ) л и н гв и с т и к а н ы ң д а м уы н а ) өйткені тіл білімінде алғаш рет жүйе (қүрылым) ретінде тілдің теориялық негізі жасалды. «Сөйлеу» жөнінде Соссюр мынадай құбылыстарды бөлек қа р а сты р д ы : тіл - б е л гіл е р ж ү й е с і; сөйлеуш ілер пассив қабылдайтын әлеуметтік және п с и х и к а л ы қ қүб ы л ы сты тіл л и н гв и с т и к а с ы з е р т т е й д і. Сөйлеу-индивидуальды және психофизиологиялық құбылыс, с ө й л е у ш і ойы на сай т іл д ің «кодын» актив қолдануды сөй- леу лингвистикасы зерттейді; С о ссю р л и н гв и с т и к а н ы - қо ға м д а ғы б е л гіл е р д ің өмір сүруін зерттейтін жаңа ғылым саласы деп таныған. Бұл саланы семиология деп атаса да, оны әлеуметтік психологияға кіргіз- ген жоқ. Лингвистикалық белгі (сөз, оны ң мағыналы б ө л ігі) - екі қырлы болмыс, белгіленетіннің (т ү с ін ік ) ж әне б е л гіл е уш ін ің (акустикалық, дыбыстық бейне) бірлігі. Бұл екеуі еріктілік (мотив- те н д ір у болмайды ) принципі бойынша байланыста болады. Лингвистикалық белгінің екінші ерекшелігі - белгілеушінің тізбе- лілігі (линейность) - сөйлеуде тіл |