Салқынбай А., Абақан Е. с

М ЛА -М ЛА
қолдану.  Болмыстағы  әр  түрлі 
категориялардың  арасындағы 
кеңістіктік,  оқиғалық,  ұғымдық, 
синтагматикалық және логикалық 
қатынастар мен адам санасында 
қалатын олардың бейнелері:зат- 
тар,  адам дар,  іс -ә р е ке тте р , 
әлеуметтік институттар, оқиғалар, 
мезгіл  және  т.б.  М.-ның  негізі 
болып табылады. Атаудың көшуі 
мынадай  жағдайларда  болады: 
ыдыстан-ыдыс  іш індегі  затқа; 
м ы с.,  «стакан»  (ы ды с  ж әне 
өлшем);  Материалдан  бұйымға, 
м ы с.:  «мыс»  (м еталл  ж әне 
тыйын); жер, ауыл атауынан оның 
түрғы ндары на  немесе  сонда 
болған оқиғаға, мыс.: «Бүкіл ауыл 
болып оған көмекке келді», «жол»
(ж үру  жолы  ж әне  ж ол  ж үр у
уақы ты );  іс -ә р е ке тт е н   оның 
нәтижесіне,  орынға  не  қүрал- 
са й м а н ға   (суб ъ е кт,  объ ект, 
қүрал), мыс., «ысқьірық» (ысқыру 
және  ысқыру  қүралы);  ғылым 
саласынан  ғылым  пәніне,  мыс., 
«грамматика»  (тіл  қүрылысы 
және  тіл  білімі  саласы);  әлеу- 
меттік  оқиғадан,  шарадан-оған 
қатысушыларға,  мыс.,  «конфе­
ренция 
е р те ң  
аш ы лады - 
конференция шешім қабыпдады»; 
әлеум еттік  мекемеден  сонда 
жүмыс  істейтін  қызметкерлер 
мен 
ғи м а р а тт а р ға , 
м ы с.: 
«ф абриканы   ж ен д е у»  ж әне 
«ф абрика  е р е уіл ге   ш ы қты »; 
бүтіннен  белікке  не  керісінше,
мыс.:  «алма»  (ағаш жәнежеміс). 
Атаудың  бөліктен  бүтінге  көшуі 
М.-ның жеке  түрі  синеқдоха деп 
аталады:  (эмоциялық жағдайдан 
оның  себебіне,  мыс.,  «үрей»  -  
қорқу және үрейлі оқиға).
Қайтапана  келе  М.  түрақты 
қүбы лы сқа  айналады.  Соның 
нәтижесінде  кепмағыналы  сөз 
бен  сөзжасамдық үлгілер  пайда 
болады:  белгілілік,  оқиғалылық 
және  затты қ  (абстрактылы  не 
нақтылы).  М.  синтагматикалық 
өзгеріс  механизмдерінен  туын- 
дайды және  М.-да жаңа тәуелсіз 
мағына болмайды. М. контекстпен 
тығыз  байланысты,  мыс.,:«Сізге 
не  болды?»-«Жүрегім...»  (жүрек 
сырқаты  мағынасында).

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: