Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет208/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

МЛАДОГРАМ МАТИЗМ
-Х ІХ ғ. 
70-жж.  Германияда пайда болған 
е у р о п а л ы қ  тіл   б іл ім ін ің   б ір  
бағыты.  Бүл  бағыттың  өкілдері: 
А.Лескин,  Г.Остхоф,  ІСБругман, 
Б.Дельбрюк,  Г. Пауль  (лейпциг 
мектебі), А.Фик, А.Бецценбергер, 
Г.Коллиц,  Ф. Бехтель  (гетинген 
мектебі),  И.Ш митд,  В.Ш ульце 
(берлин  м ектебі).  С кандинав 
елдерінде М. өкілдері болғандар:
-   С .Б у гге ,  К .В е р н е р ;  «М .» 
терминін алғашқы рет қолданған 
Ф.Царнке.
М.  XIX  ғ.  І-ші  жартысындағы 
т іл д е р д ің   аморф ты  (т ү б ір л і) 
ж а ғд а й д а н  
а ггл ю т и н а т и в т і 
жағдайға, одан флективті қатарға 
өтуі  туралы  гипотезаға,  В.  фон
144


мод-мод
Гумбольдттың тілдің ішкі түлғасы 
туралы  теорияға,  А.Шлейхердің 
тілді  табиғи  организм  ретінде 
қабылдау  теориясы на  қарсы 
шықты.
М. сөйлеуші адамды зерттеуді 
үсы ны п,  тіл  құбы лы стары н 
зерттеуде  позитивистік  жолды 
таңдап,  тікелей  бақылау  мен 
иңцукгивті тәсілді негізгі тәсіл етіп 
қабылдады.
М.-нің  теориялық  өзегі  тілді 
жеке  психологиялық  қүбылыс 
ретінде  қарастыру  (қар.  Психо- 
логиялық бағыт): тілдегі үғымдар 
садам жанының түпкірінде пайда 
болады»  (Пауль).  Адамдардың 
психикасының бірдей болуы ті/щің 
көм егім ен  байланыс  жасауға 
мүмкіншілік туғызады. Соңцықтан, 
тіл  та б и ғи   емес,  әлеум еттік 
құбылыс болғандықтан мәдениет- 
тану  ғылымында  зерттелуі  тиіс 
болады.
М .-ның  практикалық  зерт- 
те у л е р д е гі  ж е т іс т ік т е р і,  тіл 
білім інде  бірш ама  ж аңал ы қ- 
та р д ы ң   аш ылуына  себ епш і 
болды,  мыс.:  М.  фонетиканы тіл 
ғы лы м ы ны ң  ж е ке   саласы на 
айналды рды . 
Көне 
ж а зб а 
ескерткіштердің нақтылы оқылуы 
үшін  фонетикалық  заңдылық- 
тарды  пайдаланды.  Граммати- 
када  флексия  сияқты  бірқатар
морфологиялық  қүбылыстарды 
анықтады.  Бүл  үндіеуропалық 
тілдердің  даму тарихын  айшық-
10—750
тауға  көмегін  тигізді.  М.  «негіз» 
үғымын зерттеу барысында оның 
тарихи  түрақсыздығын  дәлел- 
деді.  Этимология  мен  салыс- 
тырмалы-тарихи  грамматиканы 
дамытуға  да  үлес  қосты.  М. 
бағытын  әлеуметтік  бағыттың 
өкілдері  -   А.Мейе,  Г.Шухгард, 
И. А  Бодуэн  д ^  Куртенэ  кезінде
p u  и г о   о  ПРЭU
МОДАЛЬДЫЛЫҚ 
(лат. modalis 
-мөлшер,  тәсіл)  -   айтылған  сез 
бен болмыс арасындағы қатынас 
түрлері және хабардың әр  түрлі 
қабылдануын көрсететін қызметтік
-  
семантикалық  категория.  М. 
табиғи тілдің негізгі категориясы. 
М.  саласына  әр  түрлі  мағынада 
қолданы латы н, 
әр 
түр л і 
грамматикалық  қасиеттері  бар 
қүбылыстарды  жатқызады.  М. 
категориясын  көп  зерттеушілер 
жіктеп  қарастырады,  оның  бір 
қыры:  объектілі  және  субъектілі 
М.  О бъ ектілі  М.  ке з  келген 
с ө й л е м н ің   нақты л ы ғы н  не 
абстрактылығын  білдіреді.  Бүл 
Лсерде етістіктің рай категориясы 
негізгі рел атқарады, мыс.:  «Ддам 
бақытты»,  «Адам  бақытты  бол­
тан»,  «Адам  бақытты  болады». 
Сөйтіп,  осы  ш ақ,  өткен  шақ, 
.  келер  ш ақта  болады;  Уақыт 
нақтылы белгіленбеген жағдайда 
(«адам  бақы тты   болар  еді», 
«адам  бақытты  болса  екен», 
«адам  бақытты  болғьюы  келеді» 
т .б .)  -   хабар,  арнайы   тіл е к,


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет