««Саяси –құқықтық ілімдер тарихы»»

ХІХ ғ.- ХХ ғ. басындағы Ресейдегі саяси және құқықтық ойлардың негізгі бағыттары және оның ерекшеліктері.

Декабристердің саяси және құқықтық идеялары. Мемлекеттік құрылым мен басқару нысандарын µзгерту жобалары.

Тµңкерілістік демократизмнің саяси-құқықтық идеологиясы. А.И.Герцен. Тµңкерілістік халықшылардың саяси-құқықтық идеялары. П.Н.Ткачев. П.Л.Лавров.

ХІХ ғ. екінші жартысы – ХХ ғ. басындағы классикалық анархизмнің саяси және құқықтық идеялары. М.А.Бакунин. П.А.Кропоткин. Л.Н.Толстой.

Мемлекетті сынау және теріске шығару. Бакунин Европаның Құрамдас Штаттары және дүниежүзілік федерация туралы, құпия тµңкерілістік ұйымның «жасырын», байқалмайтын диктатурасы туралы. Мұрагерлік құқық туралы мәселе.

Кропоткин µркениет пен мемлекеттің дамуы туралы. Федерализм теориясы. Құқықтың биоәлеуметтік негіздері. өлім жазасын және қылмыстық жауапкершілікті сынға алу.

ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басындағы ресейдегі тµңкерілістік қозғалыстың социал-демократтарының саяси және құқықтық идеологиясы.

Солшыл радикалды марксизмнің (большевизм) саяси және құқықтық идеологиясы. В.И.Ленин. Билікті бµлу идеясын жоққа шығару, парламентаризмді сынау. Федерацияға кµзқарас.  Лениннің 1917 жылдан кейінгі саяси кµзқарастарының дамуы. Экономика және саясат. Кеңестік заңдылық және пролетариат диктатурасы.

ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басындағы Ресейдегі құқық пен мемлекеттің либералды теориясы. Құқықтық мемлекет теориясы.

Құқық пен мемлекет туралы Борис Чичериннің ілімі. Құқық заңмен анықталынатын адамның сыртқы бостандығы ретінде, оның дамуы. Конституциялық монархия мен билік бµлісудің қажеттілігін негіздеу.

Заңдық позитивизм (С.В.Пахман, Г.Ф.Шершеневич). Құқықтың «ішкі» және «сыртқы» жақтары. Құқықтың «метазаңдық» және заңдық аспектілері. «Таза» құқық нысаны заңдық ғылым пәні ретінде.  Құқықты «әлеуметтендіруді» сынау.  С.А.Муромцевтің құқықтың әлеуметтік теориясы. Құқықтың жалпы теориясы және құқықтың «қолданбалы» саясаты, оның міндеттері. Қоғамдық қатынастар құқық негізі ретінде. Құқықтық тәртіп. «өлі» және «қолданыстағы» нормалар. Сот және әкімшілік құқық жасаушылар ретінде.

Н.М.Коркуновтың мемлекеттің және мемлекеттік биліктің әлеуметтік-психологиялық теориясы. Қоластындағының бағыныштылығын сезіну билік негізі ретінде.

ХХ ғасырдың басындағы құқық пен мемлекеттің психологиялық теориясы. (Л.И.Петражицкий, М.А.Рейснер). Құқық және мемлекет психика жемісі, адам санасының қызмет етуі нәтижесі ретінде. Петражицкийдің құқық теориясы. Құқық этикалық кµңіл-күй, эмоция ретінде. Құқықтық плюрализм. Ресми және биресми, позитивті және интуитивті құқық, олардың µзара байланысы және әлеуметтік қақтығыстар. Интуитивті құқық аксиомалары позитивті құқықты бағалау µлшемі ретінде. Ресми құқық реформасы және құқық саясаты.

Владимир Соловьевтің саяси және құқықтық кµзқарастары.

Негізгі әдебиеттер:

2.     История политических и правовых учений/ Под ред. Лейста О.Э. –М., 1997;1999;2000.

3.     История политических и правовых учений: Краткий учебный курс/ Под. общ.ред. Нерсесянца В.С. –М.,2000.

4.     История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Малахова В.П. – М., 2000.

5.     История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Лейста О.Э. – М., 2000.

6.     Антология мировой политической мысли: в 5т. Т.III: политическая мысль в России: X – первая половина  XIX в. Т. IV: Политическая мысль в России: Вторая половина XIX-XX вв. – М., 1997.

7.     Антология мировой правовой мысли: В 5т. / Рук науч. проекта Семигин Г.Ю. - Т. IV: Россия: XI-XIX вв. Т. V: Россия: конец XIX-XX вв. - М., Мысль, 1999.

8.     История философии права. Учебное пособие СПб: Юрид.инс-т 1988. (содержит обстоятельные фрагменты классических трудов).

9.     Русская философия права. Антология. СПб.,1999

10.                       Исаев И.А., Золотухина Н.М. История политических и правовых учений России. Хрестоматия.-М.,2003 (самый полный охват источников за период с XI-XX век, включая публикации советских правоведов-марксистов и представителей русского зарубежья.

11.                       Исаев И.А., Золотухина Н.М. История политических и правовых учений России XI-XХ вв., М., 1995; М.,2003

12.                       Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. Сост.Б.С.Ерасов. М.,1998

13.                       Всемирное писание. Сравнительная антология священных текстов. Пер.с англ. М.,1995

Қосымша әдебиеттер:

2.     Аникин А.В. Путь исканий. Социально-экономические идеи в России до марксизма.М.,1990

3.     Бачинин В.А. История философии и социологии права. - Санкт-Петербург, 2001

4.     Графский В.Г., Бакунин (Из истории политической и правовой мысли) М.,1995

5.     Зоркин В.Д. Позитивистская теория права в России. МГУ 1978

6.     История политических и правовых учений XIX в. /Под ред.В.С.Нерсесянца. М., Наука,1993

7.     История политических и правовых учений XX в. /Под ред.В.С.Нерсесянца. М., Наука,1995

8.     Исаев И.А., Золотухина Н.М. История политических и правовых учений России XI-XХ вв., М., 1995; М.,2003

 
Өзін-өзі тексеру сұрақтары

ХІХ ғасырдың ортасына дейінгі Қазақстандағы µзіндік саяси-құқықтық ойлардың жалпы сипаттамасы.  Қазақ мемлекетінің тәуелсіздігі және қазақ халқының бірлігі идеясы, қазахи саяси-құқықтық ойлардың еркіндігі туралы. Бұқар жыраудың саяси және құқықтық идеялары. Бұқар жырау қазақ мемлекетінің геосаяси бағдары туралы, халық бірлігінің қажеттілігі туралы. Ресейдің саяси-құқықтық идеологиясының ықпалы.

Шоқан Уалихановтың саяси және құқықтық кµзқарастары. Қазақстанның саяси-құқықтық дамуының бағыттары және ерекшеліктері.  Қытайдың, Ресейдің және Қазақстанның саясижүйелерін сынау. Халықтың µзіндік дамуы, µзін-µзі қорғауы және µзін-µзі басқаруы туралы идеялар. 1860 жылғы сот реформасына кµзқарас. Билер соты және әдет-ғұрыптық құқық. «Сот реформасы туралы жазбалар».

Абай Құнанбаевтың  саяси және құқықтық идеялары. Әлеуметтік-саяси дамудың стихиялығы туралы идеялар. Қазақстан мен Ресейдің тарихи тағдырының бірлігі. Ресейдің отаршыл саясатын сынау. Панисламизм мен пантюркизмге қатынас. Қазақстанның сот жүйесі мен әдет-ғұрыптық құқығына кµзқарас.

Ағартушы Ыбырай Алтынсариннің саяси-құқықтық кµзқарастары.

ХХ ғасырдың бірінші ширегіндегі Қазақстандағы саяси және құқықтық ойлар.

Барлыбек Сыртановтың саяси-құқықтық кµзқарастары. Конституциялық идеялары.

«Алаш» партиясының саяси және құқықтық идеологиясы және оның дамуы. Ресей мен Қазақстанды тµңкеріліс жолымен қайта құру туралы идеялар. Ресейдегі басқару нысаны және мемлекеттік құрылым нысаны. Ресей құрамындағы Қазақстанның мәртебесі. Сот және сотµндірісі туралы идеялар.

Алихан Бµкейхановтың саяси және құқықтық кµзқарастары.

Жақып Ақбаевтың саяси және құқықтық кµзқарастары.

Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Бақытжан Қаратаевтардың саяси-құқықтық идеялары. Мұстафа Шоқайдың саяси және құқықтық кµзқарастары.

Мұхамеджан Сералиннің саяси және құқықтық кµзқарастары.

«‡ш жүз» партиясының бағдарламасындағы саяси және құқықтық идеялар. 

Негізгі әдебиеттер:

2.     Калишева Н.Х. История политических и правовых учений.-Алматы,2001

3.     Политическая и правовая история Казахстана: Документы и материалы конца XIX - начала XX вв. / Сост. Сартаев С., Узбекулы С. - Алматы, 2000.

4.     Атишев А.А. Политическая мысль Казахстана второй половины XIX-начала XX века.Алма-Ата,1979

5.     Кожахметов Г.З. Политико-правовой строй Казахстана в нач. ХХ века. - Караганда, 2003

6.     Сегизбаев О.А. Казахская философия XV-нач.XX вв. Алматы, 1996

Қосымша әдебиеттер:

2.     Атишев А.А. Социологические и государственно-правовые взгляды Ч.Ч.Валиханова.-Алма-Ата,1974

3.     Аманжолова Д.А. Казахский автономизм и Россия. История движения Алаш.-М.,1994

4.     Алаш-Орда./Сборник документов.-Алма-Ата,1992

5.     Бейсембаев К.Б. Очерки истории общественно-политической и философской мысли Казахстана.Алма-Ата,1976

6.     Валиханова Н.С. Национальные движения и партии Средней Азии: Истриография. М.,2000

7.     Зиманов С.З., Атишев А.А. Политические взгляды Ч.Валиханова.А-А,1965

8.     Зиманов С.З., Идрисов К.З. Общественно-политические взгляды Мухамеджана Сералина.-Алма-Ата,1989

9.     Григорьев В.К. Противостояние (большевики и непролетарские партии в Казахстане 1917-1920 гг.).-Алма-Ата,1989

10.                       Бочагов А. Алаш-Орда. (Краткий исторический очерк о национально-буржуазном движении в Казахстане периода 1917-1919 гг).-Алматы,1996

11.                       Узбекулы С. Право кочевой цивилизации казахов. Алматы, 2002 г.

12.                       Сафаров Г. Колониальная революция (опыт Туркестана) - Алматы,1996

 
Өзін-өзі тексеру сұрақтары
14 –тақырып. Батыс Европадағы ХІХ ғ. ІІ жартысы – ХХ ғ. саяси және құқықтық ілімдері

ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы саяси және құқықтық идеологияның негізгі белгілері мен басты бағыттары.

Позитивизмнің негізін салушылардың саяси және құқықтық тұжырымдамалары. Огюст Конттың саяси-құқықтық ілімі. Мемлекет пен құқықтың тарихи дамуы.  Социократия теориясы. Субъективті құқық міндет және әлеуметтік қызмет ретінде.

Герберт Спенсердің саяси және құқықтық ілімдері.  Мемлекеттің органикалық теориясы. Мемлекет функциялары мен органдарының дамуы, олардың типтері.

Заңдық позитивизм. Джон Остин (Англия). К.Бергбом және П.Лабанд (Германия). «ұғымдар юриспруденциясы». Құқық заң ретінде. Мемлекеттің заңдық белгісі. Құқықтық мемлекет идеясы.

Әлеуметтік позитивизм.  Рудольф фон Иерингтің (Германия) мемлекет және құқық туралы ілімі. «Мүдделер юриспуденциясы». Құқық заңдық қорғалған мүдде ретінде. Әлеуметтік күштер құқығыүшін күрес.

Людвиг Гумплович (Австрия) саяси және құқықтық ілімі. Күш кµрсету теориясы. Мемлекет эволюциясы. «Қазіргі мәдени мемлекет».

Танымдық жағынан ХІХ ғ. екінші жартысындағы буржуазиялық саяси және құқықтық ілімдер метафизикалық әдістемені теріске шығарып, позитивизм негізінде дамыды. Мемлекет пен құқықтың позитивистік теориясы екі түрде кµрініс тапқанын білу және түсіндіре алу керек. Біріншісі – заңдық позитивизм (буржуазияның заңдық дүниетанымының дәстүрлерін жалғастырушы формалды-догматикалық бағыт), әрекеттегі мемлекет механизмін зерттеумен, мемлекеттік мекемелер мен құқықтық жүйелердің белгілерін анықтаумен шектеледі. өкілдері: Д.Остин, К.Бергбом, А.Эсмен, Г.Ф.Шершеневич. Екіншісі – әлеуметтік позитивизм, құқықты µзге әлеуметтік құбылыстармен тығыз байланыста қарастырады. өкілдері ретінде Р.Иеринг, Г.Спенсер, Л.Гумпловичті атауға болады.

Негізгі әдебиеттер:

2.     История политических и правовых учений/ Под ред. Лейста О.Э. –М., 1997;1999;2000.

3.     История политических и правовых учений: Краткий учебный курс/ Под. общ.ред. Нерсесянца В.С. –М.,2000.

4.     Козлихин И.Ю. История политических и правовых учений. Новое время: от Макиавелли до Канта. Курс лекций. СПб.,2001 (издание содержит излечение из трудов классиков)

5.     История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Малахова В.П. – М., 2000.

6.     История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Лейста О.Э. – М., 2000.

7.     Антология мировой политической мысли: в 5т. Т.I: зарубежная политическая мысль: истоки и эволюция. Т.II.: Зарубежная политическая мысль: XX в.  – М., 1997.

8.     Антология мировой правовой мысли: В 5т. / Рук науч. проекта Семигин Г.Ю. - Т. III: Европа Америка: XVII-XX вв. - М., Мысль, 1999.

9.     История философии права. Учебное пособие СПб: Юрид.инс-т 1988. (содержит обстоятельные фрагменты классических трудов).

10.                       Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. Сост.Б.С.Ерасов. М.,1998

Қосымша әдебиеттер:

1.     Бачинин В.А. История философии и социологии права. - Санкт-Петербург, 2001

2.     Застенкер П.Е. Очерки истории социалистической мысли.М.,1985

3.     История политических и правовых учений XIX в. /Под ред.В.С.Нерсесянца. М., Наука,1993

4.     История политических и правовых учений XX в. /Под ред.В.С.Нерсесянца. М., Наука,1995

5.     История социалистических учений. /Сб.статей,М.,1984

6.     Луковская Д.И. Политические и правовые учения: историко-теоретический аспект. - Л.,1985

7.     Мамут Л.С. Карл Маркс как теоретик государства.М.,1979

 

Өзін-өзі тексеру сұрақтары
15-тақырып. Қытай, ‡нді және ХХ ғ. жаңа тәуелсіз мемлекеттері ұлт-азаттық қозғалысындағы саяси және құқықтық идеялар

ұлт-азаттық қозғалысының саяси-құқықтық идеологиясының жалпы сипаттамасы. Қытайдағы ұлт-азаттық қозғалысының саяси және құқықтық идеялары. Сунь Ятсен. ұлтшылдық, халық билігі, халықтың әл-ауқаты принциптері. Халық билігі режиміндегі бес билік концепциясы.

‡ндістандағы ұлт-азаттық қозғалысының саяси және құқықтық идеялары. Махатма Гандидің саяси-құқықтық ілімдері. «Сатьяграха» (күшсіз әрекеттер тактикасы) саяси күрес әдісі. Ынтымақтасудан бас тарту және азаматтық кµнбеу.

Азиядағы, Африка мен Латын Америкасындағы ұлт-азаттық қозғалысының саяси және құқықтық идеялары. Панисламизмнің саяси-құқықтық идеялары, олардың дамуы.

КСРО-ның бұрынғы республикалары – қазіргі тәуелсіз мемлекеттердегі КСРО-ның ыдырауы алдындағы және одан кейінгі кезеңдегі мемлекеттік тәуелсіздік, егеменділік және ұлттық-мемлекеттік құрылым туралы саяси құқықтық идеялар.

Қазақстанда егеменді мемлекет пайда болуы мен қалыптасуы кезеңіндегі саяси және құқықтық идеялар, олардың 1990-шы жылдардағы конституцияларда кµрініс табуы. Евразиялық одақ концепциясы.  Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуы концепциясының саяси-құқықтық идеялары.

Негізгі әдебиеттер:

1.  История политических и правовых учений/ Под общей ред. Нерсесянца В.С. Изд. 2-е, стереотип. – М., 1997;1998;1999;2000.

2.  История политических и правовых учений/ Под ред. Лейста О.Э. –М., 1997;1999;2000.

3.  История политических и правовых учений: Краткий учебный курс/ Под. общ.ред. Нерсесянца В.С. –М.,2000.

4.  Козлихин И.Ю. История политических и правовых учений. Новое время: от Макиавелли до Канта. Курс лекций. СПб.,2001 (издание содержит излечение из трудов классиков)

5.  История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Малахова В.П. – М., 2000.

6.  История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под.ред. Лейста О.Э. – М., 2000.

7.  Антология мировой политической мысли: в 5т. Т.I: зарубежная политическая мысль: истоки и эволюция.  – М., 1997.

8.  История философии права. Учебное пособие СПб: Юрид.инс-т 1988. (содержит обстоятельные фрагменты классических трудов).

9.  Русская философия права. Антология. СПб.,1999

10.           Исаев И.А., Золотухина Н.М. История политических и правовых учений России. Хрестоматия.-М.,2003 (самый полный охват источников за период с XI-XX век, включая публикации советских правоведов-марксистов и представителей русского зарубежья.

11.           Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. Сост.Б.С.Ерасов. М.,1998

12.           Назарбаев Н.А. Казахстан-2030: Послание Президента страны народу Казахстана: Процветание, безопасность и улучшение благосостояние всех казахстанцев. - Алматы: Білім, 1997.

13.           Баишев Ж. Казахстан: этапы государственности (конституционные акты).-Алматы, 1997

14.           Зиманов С.З. Конституция и Парламент Республики Казахстан. Алматы,1996

15.           Калишева Н.Х. История политических и правовых учений. Алматы,2000

16.           Нурпеисов Е.К., Котов А.К. Государство Казахстан: от ханской власти к президентской республике. Алматы,1995

Қосымша әдебиеттер:

2.  История политических и правовых учений XX в. /Под ред.В.С.Нерсесянца. М., Наука,1995

3.  Исаев И.А., Золотухина Н.М. История политических и правовых учений России XI-XХ вв., М., 1995; М.,2003

4.  Луковская Д.И. Политические и правовые учения: историко-теоретический аспект. - Л.,1985

5.  Общественная жизнь Индии: проблемы человека и общества. М.,1992

6.  Проблемы Евразийства. Астана:Изд-во Евразийского ун-та,1995

7.  Политическое развитие и общественная мысль Индии. М.,1976

8.  Сегизбаев О.А. Казахская философия XV-нач.XX вв. Алматы, 1996

9.  Синха С.П. Юриспруденция. Философия права. /Пер. с англ. М.,1996

10.           Четвернин В.А. Современные концепции естественного права. М.,1988

1. Саясаттану - саясат туралы пән.

2. Саясаттану ілімдерінің құрылымы мен функциялары

3. Саясаттанудың қоғамдық-гуманитарлық ғылымдармен байланысы

Саясаттану пәні, мазмұны, мақсаты, міндеттері және оны оқып-үйрену, әдебиеттік дерекнемелері мен қайнар көздері. Саяси ғылымдарға байланысты ХХ ғасырдың 60-жылдарының ортасында қалыптасқан саналуан балама жүйесінің принциптері; саяси жүйенің рөлі мен негізгі құрамдарының өзара қарым-қатынастары болып келетін – мемлекет, саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдар; мемлекеттік саясатты жасау мен жүзеге асырудың әдістері; қоғамдық – саяси қатынастарды реттеу; демократия деген ұғымды құратын проблемалардың біртұтас кешені. Саясаттанудың объектісі ретіндегі сыртқы саясат пен халықаралық қатынастырдің алатын орны.

Саясаттану ілімдерінің құрылымы, атқаратын қызметі, функциялары.