Байланысты: pedagogikalyk bilim berudin zamanaui trendteri zhinak
дүрмін (Шығ., 1-к.,68-б)
Бұл жерде «үлкен, зор, атақты» деген ұғымда қолданған.
Теңізден шығып тұрған сіз бір сәдеп,
Дүр тамар қай бұлттан етіңізге-ай? (Шығ., 1-к.,97-б)
дегенде
інжу, маржан мағынасында қолданады.
Керек едің, әкекем
Қыстыкүнгі құр аттай,
Сәулең түсіп көп жерге
Дүррі гәуһар шырақтай (Шығ., 1-к.,79-б)
Үстінен бар киімін шешіп берді
Қымбатты дүрия пешпент, асыл киім (Шығ., 1-к.,89-б).
Бұл өлең жолдарында
дүр сөзі қымбат, асыл мағыналарында жұмсалған.
Қымбатты дүрия пешпент – дегенде синонимдік қатар түзіп тұр.
Сонымен, М. Байзақов шығармаларында айтылған негізгі ойға қатыссыз
тілдік қолданыстар ұшыраспайды. Ақын шығармаларының лексикасының
құрамында қазір көбіне тарихи реликт ретінде сақталған көнерген сөздер мен
араб, парсы, орыс сөздері қолданылған. Көнерген сөздер халықтың тұрмыс-
жағдайына, күнкөрісіне, діни-нанымдарына қатысты лексемалар болып келеді.
Әдебиеттер Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. – Алматы: Санат, 1994. – 190б.
Будагов Л.З. Сравнительний словарь турецко-татарских наречий. –Санкт-Петербург, 1869,
1871 том №1, 2
Молда Мұса. Өткен күндер. - Алматы: «Жазушы», 1987-127б.
Молда Мұса. Шығармалар. - Шымкент 1995 -131б.
Жұбанов Е.Қ. Эпос тілінің өрнектері. –Алматы: «Ғылым» 1978.
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. Алматы, 1974.
Тұрышов А.Қ. Мәшһұр Жүсіп шығармалары лексикасының этномәдени негіздері. Ф.ғ.д... –
Алматы, 2005-295б.
Древнетюркский словарь. –Ленинград, 1969
Оңдасынов Н. Арабша-қазақша түсіндерме сөздік. –Алматы: «Мектеп» 1984.
УДК 37.013.2
246
ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҒЫНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
