Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Pdf көрінісі
|
baytanaev 2022 zhinak 1 tom gotov
- Бұл бет үшін навигация:
- БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНДА АДАМГЕРШІЛІК ҚАСИЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ Нұрбай Гүлім Әділханқызы, Эркинбаева Адолат, Хайтметова Мафтуза
|
Әдебиеттер: 4 Учебная программа для 1-11 классов общеобразовательных школ «Самопознание», Алматы, «Бобек», 2010 г. 5 Республиканский научно-методический журнал «Самопознание. Kz», №12- 2010г., №1 – 2012 г. 6 М.Ш. Мусина, «Школа и родители», журнал «Открытая школа», г.Алматы, №6, 2007 г. ӘОЖ 371.4 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНДА АДАМГЕРШІЛІК ҚАСИЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ Нұрбай Гүлім Әділханқызы, Эркинбаева Адолат, Хайтметова Мафтуза – 5В010200 Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі мамандығының студенті Ғылыми жетекші: Кожабергенова Гаухар Есенбаевна – Phd докторы М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті, Тараз Summary The article substantiates that one of the main problems that the school faces is the upbringing of a civilized, moral generation that has not lost the national language, capable of competing on equal terms with contemporaries in another country. Адамды тәрбиелеуге, адамның жаңа өмірлік көзқарастарын қалыптастыруға мемлекеттің әлеуметтік тапсырысы анықталып, « ...дамып келе жатқан қоғамға заманауи білімді, адамгершілік, іскер адамдар қажет...» екендігі нақтыланған. Қоғам қазіргі заманғы адамды білімді және терең адамгершілік ретінде көргісі келеді, ол жоғарыда аталған заңға енгізілген рухани- адамгершілік тұлғаны қалыптастыру деп танылған білім берудің негізгі міндеті туралы түзетуді негіздейді. Рухани-адамгершілік тәрбие әрқашан жоғары бағаланды. Қазіргі уақытта жас ұрпақты руханиятсыздық, сенімсіздік, агрессивтілік басты деп те айыптауға болады. Руханилық-құндылықтардың, мақсаттар мен мағыналардың белгілі бір иерархиясының болуының көрсеткіші. Бүгінгі таңда рухани- адамгершілік білім беру мәселесі біздің қоғамда бұрынғыдан да өткір тұр, оның себептерінің бірі-қоғамның абсолютті ыдырауы, білім беру институтын жою. Өткеннің идеологиясынан бас тарту «уақыт байланысының» ыдырауына, өз отанының тарихына қатыстылық сезіміне әкелді. Адамгершілік тәрбие мәселесін ежелден бері мұғалімдер мен психологтар қарастырады. Мінез белгілері, адамгершілік қасиеттердің негіздері баланың балалық шағында қалыптасады және кейіннен оның мінез-құлқын қалыптастырады. Бастауыш мектеп жасында мұғалім мен ата-ананың алдында екі негізгі міндет пайда болады: Бастауыш білім беру бағдарламасын игеруге жағдай жасау, сонымен қатар балалардың жеке тұлғасында жағымды (мораль тұрғысынан) қасиеттерді қалыптастыру. Екінші мәселені шешу қиынға соғады, өйткені адамның іс-әрекеті мен олардың дұрыстығын формулалар мен 481 ережелер арқылы түсіндіру мүмкін емес. Я.А. Каменский былай деп жазды: «кім ғылымда жетістікке жетеді, бірақ жақсы моральда артта қалады, ол үлгерімнен артта қалады». К.Д. Ушинский «тәрбиенің моральдық элементі туралы» мақаласында былай деп жазды: «әрине, ақыл-ойды қалыптастыру және оны біліммен байыту көп пайда әкеледі, бірақ, өкінішке орай, мен ботаникалық немесе зоологиялық білім туралы айтып отырған жоқпын ... Отандық ғалымдардың дәйексөздері қазіргі уақытта да өзекті. Жеке қасиеттерді қалыптастыру жолы туралы айтпас бұрын, «мораль» ұғымын қарастырамыз. Мораль – «мәжбүрлеу немесе қоғамда қабылданған моральдық талаптарға сәйкес өзін-өзі ұстау қажеттілігіне байланысты емес, ішкі сенім бойынша ерікті үрдіс» [1]; олардың дұрыс немесе дұрыс емес екендігі тұрғысынан бағаланатын мінез-құлық қағидаттары немесе модельдері» [2]. Осылайша, мораль адамның мінез - құлқын реттейтін және адамның санасына негізделген функция деп қорытынды жасауға болады. Демек, балаларды тәрбиелеу арқылы біз олардың санасына, демек моральға әсер етеміз. Оқушылардың мінез-құлқын қалай түзетуге және адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға болады? Ең алдымен, балаға әсер ететін міндетті факторларды елемеуге болмайды, олар: отбасы, қоршаған орта, Өзін-өзі бағалау. Әр факторды бөлек қарастырамыз. Бала кезіндегі бала отбасында не алады, ол кейінгі өмір бойы сақтайды. Отбасының әсері балалардың айтарлықтай кезеңге ие болуымен түсіндіріледі. Осылайша, ата-аналардың мінез-құлқы балаға үлгі болады. Мұғалім отбасының әсер ету фактісін ескеріп қана қоймай, сонымен қатар үйде қандай моральдық құндылықтар мен мінез-құлық үлгісі оқушыға үлгі болатындығы туралы түсінікке ие болуы керек. Ата-аналардың моральдық нормалар туралы идеялары мұғалімнің сенімдеріне қайшы келмеуі өте маңызды. Адамгершілік қасиеттерді сәтті қалыптастыру және мұғалімдер мен ата-аналардың беделін сақтау үшін мектеп пен оқушылар отбасыларының өзара әрекеттестігі тек білім беру мәселелері негізінде ғана емес, сонымен бірге тәрбие міндеттері негізінде де қажет. Қоршаған орта баланың жеке басына әсер етеді. Үлкен жастағы достар қате идеалдарды, жаман әдеттерге тәуелділікті және т.б. тудыруы мүмкін, әсіресе аумағы мен байланыс контингенті шектеулі шағын қалалар мен қалаларда тұратын балаларға теріс әсерді болдырмау қиын. Бұл жағдайдан шығудың жолы желідегі қарым-қатынас, мысалы, шетелдік достармен, үй жануарларымен ауада ойнау, отбасылық іс-шаралар, қосымша шығармашылық білім және т.б. сияқты іс-шаралар болуы мүмкін [3]. Өзін-өзі бағалау адам қызметінің маңызды реттеушісі болып табылады. Кіші мектеп жасындағы оқушының адамгершілік қасиеттері туралы айта отырып, төмен және жоғары өзін-өзі бағалау теріс әсер етуі мүмкін екенін атап өткен жөн. Мұндай балалармен жұмыс жасау кезінде өмірлік мысалдарда немесе мұғалім жасанды түрде жасаған жағдайда өмірлік жағдайлар циклінің бейнесін көрсету қажет. Өзін-өзі жоғары бағалайтын балалар, керісінше, өздеріне сенбейді, олардың мінез-құлық үлгісі ең дұрыс екеніне сенімді. Бұл жағдайда студенттер тарихқа назар аударып, ғасырлар бойы данагөйлердің ізгілік догмаларын қалыптастырғанын және бүкіл әлем оларға еретінін айта 482 алады. Жоғарыда аталған факторларды ескере отырып педагогқа өзінің оқушылармен тәрбиелік жұмысы барысын түзу қажет. Кіші мектеп жасындағы оқушыларда адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру үшін қолдануға болатын әдістерді қарастырамыз. 1.Шағын әдеби жанрлармен жұмыс. Ертегілерді, мақал-мәтелдерді, астарлы әңгімелерді оқу және талдау алдымен моральдық идеяларды қалыптастырады, содан кейін моральды тұжырымдайды; 2.Сыныптан тыс іс-шараларды пікірталастар, спектакльдер, соттар және т. б. түрінде өткізу. мұндай сабақтарда студенттер шешім қабылдап, білдіріп қана қоймай, моральдық ережелер мен нормаларды басшылыққа ала отырып, оның дұрыстығы мен объективтілігін дәлелдеуі керек; 3. «Діни мәдениет және зайырлы этика негіздері» пәнін енгізу. Бұл курс келесі міндеттерді шешуге бағытталған: оқушыларды мұсылман, буддизм, халық мәдениеттерінің негіздерімен, әлемдік діни Мәдениеттер мен зайырлы этиканың негіздерімен таныстыру, баланың лайықты өмір сүру үшін моральдық нормалар мен құндылықтардың мәні туралы түсініктерін дамыту, студенттер алған рухани мәдениет пен мораль туралы білімді, ұғымдар мен идеяларды жалпылау бастауыш мектептерде; 4.Кіші мектеп оқушыларының өзара құрмет пен диалог негізінде қоғамдық бейбітшілік пен келісім үшін көп этностық және көп конфессиялық ортада қарым-қатынас жасау қабілетін дамыту. Бастауыш сынып оқушыларында адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру үшін жоғарыда аталған әдістерді қолдану мұғалім мен отбасының өзара әрекеттесуімен ғана сәтті болады. жүктеу/скачать 8,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|