Секция методика преподавания математики



бет5/25
Дата04.05.2017
өлшемі2,27 Mb.
#15455
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   25

Әдебиет

  1. Литвиненко В.Н., Мордкович А.Г. Практикум по решению математических задач. – М.: Просвещение, 198.-288 с.

  2. Сканави М.И. Сборник задач для поступающих во ВУЗы.

  3. Фридман Л.М., Турецкий Е.Н. Как научиться решать задачи: Пособие для учащихся. - 2-е изд., перераб. и доп. − М.: Просвещение, 1984. − 175 с.

  4. Математика пәнінен тест жинағы – 2013, 13-25 б.

ӘӨЖ 372.851


ҰБТ-ны тапсыру кезінде математикадан

кейбір логикалық есептердің шығару тәсілдері
Бекова С.К.

Ш.Уалиханов атындағы КМУ, Көкшетау
Ғылыми жетекші – ф.-м.ғ.к. Рақымжанов Б.Н.
Қазақстан республикасының білім беру стандартында білім берудің басты міндеті логикалық ойлауды дамыту болып табылатындығы атап айтылған [1].

Қазіргі кезде ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы және терең білімнің, іскерліктің болуын қамтиды.Оқушының белсенді шығармашылықпен жұмыс істеуін және кеңінен ойлауға қабілетті болуын талап етеді. Сондықтан да мектептегі оқу процесінің негізгі мақсаты арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты және жүйелі түрде оқушылардың интеллектік, шығармашылық ойлауын дамыту, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру. Әр адамның бойындағы туғаннан пайда болған интуициясын әрі қарай дамытуға ықпал ету, оқушының табиғи қасиеттерін, математикалық білімін тереңдету үшін оқытуды жоспарлы түрде ұйымдастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына негізін салу болып табылады. Сабақта оқытудың педагогикалық технологияларын тиімді қолдана білу. Оқушының логикалық ойлауын және  таным белсенділігін  қалыптастыру барысында шығармашылық ізденістің тиімді жолдарын үйрету, білім сапасын көтеру [2].

Логика – (грек тілінен алынған logic - сөз, ой,ойлау, ақыл-ой) ойлаудың заңдылықтары мен түрлері туралы ғылым. Объективті пікірлерге негізделген процесс логикалық ойлау деп, ал дұрыс ойлаудың формалары мен заңдары туралы ғылым логика деп аталады. Логикалық ойлаудың қисындылығы олардың шындыққа сай келуінде. Логикалық тұжырым теориясының ең алғаш грек философы Аристотель негізін қалаған. Ой әрекеті барысында адам қоршаған дүниені танып, білу үшін ерекше ақын қызметін орындайды. Бұл нақты қызметіне талдау, біріктіру, салыстыру, дерексіздендіру нақтылау және қорытындылау арқылы жүзеге асырылады.

Оқу еңбегінің қаруы - ой. Оқушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру оқушының пәнге деген қызығушылығынан және қажеттілігінен туады. Мектеп оқушыларының өз бетінше жұмыстарын ұйымдастырудың басты формасы – жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік дағдысын дамыту.

Оқушылардың жеке ойлау қабілетін дамыту үшін олардың өзіндік күш қуаты мен сенімін арттыру керек. Қолынан келетін көп істердің мүмкіндіктеріне бағыт берген абзал. Оқушылардың білімді меңгеру үрдісі негізінен мына компоненттерден тұрады:


  1. қабылдау; 2) түсіну; 3) есте сақтау; 4) қорыту және жүйелеу.

Оқушылардың ойлауын дамыту туралы М. Жұмабаев былай деген: «Ойлауды өркендету жолдары. Ойлау - жанның өте бір қиын, терең ісі. Жас балаға ойлау тым ауыр. Сондықтан тәрбиеші баланың ойлауын өркендеткенде, сақтықпен басқыштап іс істеу керек» [3]. Логикалық есептерді шығару үшін арнайы терең білімнің қажеті жоқ, тек ойлана алу, болжамдау, тапқырлығы болса, зейін қоя білсе жеткілікті. Логикалық есептерді шығару ғылыми проблемамен тұспа-тұс сияқты. Өйткені есептегенде гипотезаны айта білу, оларды тексеру маңызды болып табылады. Логикалық есептердің түрлері өте көп. Бірақ олардың санқырлылығына байланысты, арасынан ең жиі кездесетін түрлерін атап өтсек: 1)кесте арқылы шығарылатын логикалық есептер; 2) жиындарды реттеуді қажет ететін логикалық есептер; 3) болжамдары бар логикалық есептер; 4) олимпиадалық есептер.

Қазіргі талапкерлердің тесттер жинақтарына логикалық есептер қосылды.Осы орайда логикалық есептерді ҰБТ тапсырып жатқанда тез шығару өте қиын. Сондықтан оқушы осындай есептерді шығарғанда алдын-ала ең бастысы дағдысын қалыптастыру қажет. Ал енді ҰБТ-да жиі кездесетін есептерді талдайық. Талапкер осылай талдаса уақыттан ұту ықтималдығы мол.



Бұл математика пәніндегі күрделі тақырыптың бірі. Осы тақырыптан кейін түрлі функцияның графиктерін саламыз, яғни, графиктерді сызу үшін нүктелерді дәл таба білу керек. Координаталық жазықтықта нүктелердің координаталарын таба білуде логикалық ойлауды қажет етеді. Сондықтан мына сызбаны координаталық нүктелерін таба отырып, қағаз бетіне түсіру керек.

№1 .«Тышқан»суреті.

Координаталары: (- 6; 0) (- 3; 2) (- 4; 3) (- 3 ; 4) (- 2; 4) (-1; 3) (- 2; 2) (- 1; 2) (0; 3) (3; 3) (5; 1) (5; 0)( 3; – 2) (-2: 2) (3; -1) (0; – 1) (- 1; -2) (-2; -2) (-1; -2) (-3; 0) (-6; 0).

Қосымша: (-3; 1) (5; 1) (7; 3).

№2. Логикалық есептер граф арқылы да шешіледі.

Сынып біріншілігі.Үстел тенисі бойынша сынып біріншілігіне 6 бала қатысты: Айгүл, Бекжан, Тимур, Гүлім, Дамир, Еркін. Біріншілік айналу жүйесі бойынша өткізіледі – жарысқа қатысушы әрбір адам қалғандарымен бір-бір рет ойнап шығады. Бұған дейін бірнеше ойын өткізілген болатын: Айгүл Бекжанмен , Гүліммен Еркінмен; Тимур, бұрын айтылғандай, Айгүлмен және Гүліммен; Тимур– Гүліммен, Дамир – Тимурмен және Еркін – Айгүлмен және Тимурмен ойнаған. Бұған дейін неше ойын ойналған және тағы неше ойын қалды?



Талқылау. Берілген есепті схема түрінде кескіндейік. Қатысушыларды нүктемен кескіндейміз: Айгүлді – А нүктесімен, Бекжанды – Б нуктесімен т.с.с. Егер қатысушылардың екеуі ойнап кеткен болса онда оларды кескіндейтін нүктені кесінділермен қосамыз. Сонда 1-суретте көрсетілгендей схема шығады.
Мұндай схемаларды графтар деп атайды. А, Б, В, Г, Д, Е нүктелері графттың төбелері, оларды қосатын кесінділер графтың қабырғалары деп атайды. Граф қабырғаларының қилысу нүктелері оның төбелері болып табылмайтының ескерте кетейік. Шатастырып алмау үшін граф төбелерін көбінесе нұктелермен емес, кішкентай дөңгелектермен кескіндейді. Қабырғаны көбінесе түзу сызықты кескінділермен емес, қисық сызықты кескінділермен – «доғалармен» кескіндеген ыңғайлы болады екен.

Ал енді есебімізге оралайық. Бұған дейін өткізілген ойындар саны қабырғалар санына тең, яғни 7. Өткізілуге тиісті ойындардың санын табу үшін, тағы бір граф сызайық, оның төбелері бұрынғыдай, бірақ қабырғалары бір-бірімен әлі ойнамаған балаларды қосатын кесінділер болады, 2-сурет. Бұл графтың қабырғасы 8 болып шықты, демек, әлі 8 ойын өткізу керек: Айгүл – Тимурмен және Дамирмен, Бекжан – Тимурмен, Дамирмен және Тимурмен т.с.с. теннис ойнауы керек.

№3. Осындай есептерді теңдеулер жүйесін құру арқылы шығарған тиімді.

Пароход А қаласынан өзен ағысының төменгі жағында орналасқан В қаласына дейін (тоқтаусыз) 5 сағат жүзген. Пароход, кері қарай, ағысқа қарсы (әлгіндей меншікті жылдамдықпен әрі тоқтаусыз) 7 сағат жүзген. Сал А -дан В-ге дейін қанша сағат жүзеді (сал өзен ағысының жылдамдығындай жылдамдықпен қозғалады) ?



Талқылау. Пароходтың т ы н ы қ с у д а (яғни меншікті жылдамдығымен жүзгенде) А -дан 5-ге дейінгі ара қашықтықты жүзіп өтуге қажет уақытын (сағат есебімен) х арқылы, ал у арқылы — салдың жүзу уақытын белгілейік. Пароход бір сағатта АВ қашықтығының-бөлігін, ал сал (ағыспен) осы қашықтықтың  бөлігін жүзіп өтеді. Сондықтан пароход өзенмен төмен қарай бір сағатта АВ қашықтығының  бөлігін, ал жоғары қарай (ағысқа қарсы) бөлігін жүзеді. Біз есептің шартынан пароход өзенмен төмен қарай бір сағатта ара қашықтықтың бөлігін, жоғары қарай - бөлігін жүзіп ететінін білеміз. Осыдан мына теңдеулер системасын құрамыз:



Осы жүйені шешу үшін бөлшектің белімінен арылудың керегі жоқ: тек бірінші теңдеуден екінш і теңдеуді шегеру керек екенін атап керсетеміз. Осының нәтижесінде біз мына теңдеуді шығарып аламыз: бұдан у = 35. Сал А -дан В -ге дейін 35сағат жүзеді.

№4. Осы реттіліктегі цифрді атау қажет. 1, 2, 6, 24, 120, ... 


Осындай есеп тесттерде өте жиі кездеседі. Оны табу үшін осы реттіліктің жалпы формуласын құрамыз.

Осы формуланы анықтау үшін мен соңынан шешуді ұйғардым. (120-24)/24=4; содан (24-6)/6=3, (6-2)/2=2 ,яғни әрбір санға 1-ге артатындай сан тіркелген.Ал жалпы формуласы


A*n. А алдындағы сан, n-санның номері. Жауабы: 120*6=720

Әдебиет

  1. ҚР Білім туралы Заңы. – Астана, 2004.

  2. Логикалық ойлау қабілетін дамыту //Қазақстан мектебі. Республикалық ғылыми- педагогикалық журнал. – Алматы, 2008. – №11.

  3. Математика және физика // Ғылыми - әдістемелік журнал . – №4-2007, 2008.



УДК 514.113
о Некоторых проблемах возникающих

при изучении фигур стереометрии

Бекова С.К.

КГУ имени Ш.Уалиханова, г.Кокшетау
Научный руководитель – Увалиева С.К.
Одной из причин, определяющих недостатки геометрического образования учащихся средней школы, является переход изучения стереометрии от планиметрии. Учащиеся привыкли видеть плоскостные фигуры лежащими только в плоскости классной доски или ученической тетради.

Систематический переход в пространство при изучении геометрии поможет улучшить уровень геометрического развития учащихся. Этот переход осуществляется не в изучении отдельных теорем стереометрии, а в систематическом привлечении пространственных представлений учащихся при изучении плоскостных фигур. Необходимо разработать систему упражнений или алгоритм, выполняя которые учащийся будет вынужден рассматривать изучение плоскостных фигур в пространстве.

Рассмотрим некоторый опыт изучения планиметрии при систематическом использовании пространственных представлений учащихся.

Как обычно, на начальном этапе изучения геометрии, рассматривают многочисленные примеры геометрических тел, поверхностей и линий, окружающих нас в жизни. Дают определение плоскостной и пространственной фигуры: фигура, все точки которой лежат на одной плоскости, называется плоскостной. Представление о такой фигуре дает любой рисунок ил чертеж, сделанный на листе бумаги или на классной доске.

Геометрическая фигура называется пространственной, если не все ее тоски лежат на одной плоскости. Например, тетраэдр, кур и шар являются пространственными фигурами [1].

Зададим учащимся вопрос: «Является ли треугольник, лежащий в плоскости классной доски, пространственной фигурой?». Учащиеся ответят отрицательно, так как треугольник – фигура плоскостная. А если поставить вопрос иначе: «Будет ли треугольник плоскостной фигурой, если рассматривать его не в плоскости классной доски». То соответственно мнения учащихся разделятся.

Как мы видим, при изучении стереометрии основных трудностей – две.

Первая – отсутствие алгоритмов. Практически каждая задача и каждая теорема решается и доказывается как новая.

Вторая – неразвитые пространственные представления учащихся.

Успех в обучении стереометрии во многом зависит от того, как учитель будет преодолевать указанные трудности. Главную роль в данном вопросе играет учебник: по тому, как он помогает учителю, можно судить о его качестве.

Изучая стереометрию необходимо соединять живость воображения с логикой, наглядные картины со строгими формулировками и доказательствами. Приводя формулировку определения, теоремы или задачи, нужно, прежде всего, понять их содержание: представить наглядно, нарисовать и еще лучше, хотя и труднее всего, представить то, о чем идет речь.

Основная ошибка учащихся старание заучить, не нарисовав, не вообразив того, о чем идет речь. Нет стремления, понять, как наглядное представление точно выражается в формулировке определения, теоремы или задачи.

Задача: «Приведите пример двух одинаковых неограниченных поверхностей, не являющихся плоскостями и имеющих единственную общую прямую». Смысл задания ясен – показать отличие плоскости от другой поверхности в пространстве. Для ответа учащиеся мобилизуют собственные наглядные представления и пытаются привести нужные примеры.

Развитию пространственного представления, служит и такой прием: одна и та же операция проводится в разных ситуациях. Например, учащийся, верно, изображает высоту правильного тетраэдра, проведенную на основание, но затрудняется изобразить высоту, проведенную из вершины основания на боковую грань.

Приведем, следующую, хорошо известную задачу: «В параллелепипеде АВСDA1B1C1D1 , все грани которого равные ромбы с равными острыми углами при вершине А, построить перпендикуляр из вершины А1 на плоскость АВС». Фактически – та же самая задача, но это надо еще увидеть [2].

Пожалуй, самое ценное умение, которое можно добиться от учащегося, развивая его пространственные представления, - умение мысленно оперировать образами фигур. Вот характерная задача, дающая такую возможность: «В тетраэдре все ребра, кроме одного, равны 1. Вычислите наибольшее значение его объема». Из наглядных соображений решение ясно: грань, в которой три ребра равны 1, примем за основание, тогда общий конец двух других ребер, равных 1, будет вершиной тетраэдра. При своем движении в пространстве более всего она будет удалена от плоскости основания в том случае, когда боковая грань, являющаяся равносторонним треугольником, станет перпендикулярна основанию.

Отсутствие алгоритмов в геометрии приводит к тому, что существенно возрастает роль личного опыта учащегося в решении задач, в этом случае ему можно и нужно помочь. В разнообразных рисунках к задачам достаточной сложности легко выделить «стандартные блоки», т.е. фигуры, которые встречаются много раз. Знание этих «блоков», умение их разглядеть в разных положениях помогает учащемуся решать задачи. В планиметрии таким «блоком» является треугольник, а в пространстве, соответственно, тетраэдр. Выделим три основных тетраэдра стереометрии:


  1. тетраэдр, у которого все грани – прямоугольные треугольники;

  2. тетраэдр, у которого в основании равнобедренный треугольник и вершина тетраэдра проектируется в общую точку равных сторон основания;

  3. правильная треугольная пирамида [3].

В идеале учащийся должен знать, что если планиметрическая задача сводится к соотношению в треугольнике, то она, как правило, решена. Точно так же, сведение незнакомой стереометрической задачи о связи величин к нахождению соотношений в указанных «тетраэдрах-блоках» означает принципиальное решение задачи.

В целом, при целенаправленной работе можно добиться заметных результатов в развитии пространственных представлений учащегося и в формировании пространственного представления.

В связи со сказанным остановимся на вопросах методики изучения стереометрии. Естественно возникает вопрос: если пространственное мышление столь важно для человека с точки зрения его общего образования, а пространственные представления учащихся так важны для изучения стереометрии, то почему вся работа по их формированию откладывается на последние два года? Может быть лучше вести эту работу с самых первых шагов обучения геометрии и не прерывать ее? Тем самым, не торопясь, без всяких доказательств существования тех или иных геометрических фигур, можно было бы знакомить учащихся на моделях и их рисунках с разными телами, их свойствами, считать расстояния, углы, сравнивать треугольники, не лежащие в одной плоскости. Тогда с течением времени учащиеся имели бы достаточный запас наглядных представлений пространственных фигур и некоторый опыт в решении стереометрических задач. И совершенно естественно, что их знания геометрии пространства были бы организованны на основе системы аксиом. Аксиомы геометрии, как и в других теориях, можно понимать в двух различных смыслах. В одном смысле они являются выражением обобщения некоторых фактов, в другом - служат определению абстрактного предмета теории, и ее основных понятий [3].

В конце концов, геометрическая деятельность учащегося не сводится только к познанию науки. Реальные объекты стереометрии окружают его буквально со всех сторон.

Известно убеждение – знание того или иного объекта начинается с его определения. Но это далеко не всегда так. Знакомство с правильной пирамидой может начаться с её разглядывания, описания, рисунка. Затем устанавливаются его свойства – из её наглядного образа. Некоторые из свойств являются характерными (характеристическими) для такой пирамиды. Одно из них и становится её определением. Именно такой подход важен, если мы хотим показать учащимся, как развивается система математических знаний.

Знание объекта – это его опознание, знание его свойств, характерных свойств, признаков, знание его структуры, соотношений в нем, связей с другими объектами. Фиксировать же в сознании учащихся, главным образом, определение объекта не так уж важно; это приводит к формализму в их знаниях. Конечно же, это не значит, чтобы в учебных учреждениях вообще перестали учить определения. Просто ничего страшного нет, если учащийся не помнит, то или иное определение. Куда хуже, если учащийся про указанный объект ничего, кроме определения не знает.

По нашему мнению, традиционный наглядный метод решения задач, в котором ход решения направляется рисунком или его мысленным образом, должен быть основным метод, которому мы обязаны учить в стереометрии.
Литература

1. Погорелов А.В. Геометрия 6-10. – М.: Просвещение, 1983.

2. Геометрия 9-10 / Под.ред. З.А. Скопеца. – М.: Просвещение, 1983.

3. «Математика в школе», №1, 1986.

ӘӨЖ 372.851



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   25




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет