Сүт негізіндегі балалар тағамына қойылатын талаптар

1. 
   Өнімнің тағамдық құндылығы балалар тағамы сүт негізіне бала ағзасының функционалдық мәртебесіне сай болу керек. Сүт негізіндегі балалар тағамы бала денсаулығына қауіпті болмау керек.
   
2. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы олардың құрамдас бөлігі азық-түлік құны қауіпсіздік, қазіргі Федералдық заң және заңнамасы бойынша сапаны қамамасыз ету және азық-түлік қауіпсіздік талаптарына сай болу керек.
   
3. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы өнімі құрамдас бөлігі табиғи бояғыштар және иіс бергіштер болмау керек.
   
4. 
   Қауіпті заттардың өнімділігі, сонымен қатар балалар тағамы өнімінде тотығу залалы Республикалық заң бойынша орнатылған кезеңнен аспауы керек.
   
5. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балаларға микробиологиялық қауіпсіздік көреткіші Республикалық заң көрсеткішінен аспауы керек.
   
6. 
   Бейімделген сүт қоспасының өндірісі ( ана сүтін алмастырушы) максимальді ана сүтне жақын қоспалардың құрамына L-аминқышқыл, таурин,нуклеотид, пребиотиктер ( галакто және фруктоолигосахаридтер, лактулоза), бифидобактерия және т.б пробиотиктер, сонымен қатар балық майы және басқа да полиқанықпаған май қышқылдарының концентраттары қолданылады.
   
7. 
   Дәрумендерді және минералды заттарды қолдану формасы, сүт негізіндегі балалар тағамы өндірісі кезінде ерте жастағы балаларға Федералдық заң бойынша қолдануға болады.
   
8. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балаларға тағамдық қоспалар қазіргі орнатылған Федералдық заң тізімі бойынша қолдануға болады.
   
9. 
   Сүт негізіндегі балаларға арналған тағамдық құндылықтың талаптары, оның ішінде сүт өнімдері, сүт құрамды өнімдер және сүтқышқылды өнімдер, балалар жасын ескере отырып орнатады, әр түрлі топтағы балалардың денсаулығыныңтәуекелділігін бағалау. ( ерте жастағы балалар, мектеп жасына дейіңгі балалар және мектеп жасындағы балалар).
   
10. 
    Қышқылданудың нашарлау көрсеткіштері, химиялық және радиологиялық өнімнің қауіпсіздігі сүт негізіндегі балалар тағамы мектеп жасына дейінгі балаларға және мектеп жасындағы балалар тағамы қазіргі Федералдық заң бойынша рұқсат етілген деңгейінен аспауы керек.
    
11. 
    Микробиологиялық қауіпсіздік ккөрсеткіш өнімі балаларға арналған сүт негізіндегі мектеп жасына дейіңгі балалар тағамы және мектеп жасындағы балалар тағамы қазіргі Федералдық заң бойынша рұқсат етілген деңгейінен аспауы керек.
    
12. 
    Сүт компоненттері емес, балалар тағамын өндіру үшін пайдаланылатын, Ресей Федерациясының заң талаптарына және сапа қауіпсіздігіне және азық-түлік қауіпсіздігіне сай болу керек.
    

1. Балалар тағамы өндірістік өнімдері сүт негізіндегі ерте жастағы балалар тағамы ұйымдастыруда немесе оқшауланған өндірістік үй-жайлары жүзеге асырылады.

2. Өндірістік үй-жайларды және ұйымдарды орналастыру, сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балалар өнімі жүзеге асырылады, басқа да ұйымдар немесе өндірістік үй-жайлардағы жағымсыз мүмкіндіктерді жою керек. Көрсетілген ұйым құрал-жабдықтары және өндірістік үй-жайлар осындай мәнерде болу керек, азық-түлік сапасы мен каіпсіздігі халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттығы саласындағы Ресей Федерациясының заңнамаға сәйкестігіне шаралар Ресей Федерациясының заңы қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қолданылады. Өндіріс кезіңдегі қажеттіліктер, стерилденген, салқындату мақсаты үшін сүт негізіндегі балалар тағамы жеке болу керек.

3. Ұйымдастыру және өндірістік үй-жайлар, балалар азық-түлік өнімдерін өндіру сүт негізінде онда мекемелер құрал-жабдықтармен жабдықталуы тиіс:

1) Су, оның ішінде ыстық су температурасы 80˚С төмен болмауы керек;

2) Өндіріс және бу беру, адам өміріне қауіпті емес және сүт негізіндегі балалар тағамы өнімді ластаушы, бу беруді қолдану кезіңде оған жақын болмау керек;

3) Өнеркәсіптік су канализацияға арналған оқшауланған арнай тағайындалған түсін әкеледі;

4) Жарықтандыру, желдету, су құбыры.

4. Техникалық құрал-жабдық ( оның ішінде өнім құрамы, су құбыры, бу құбыры), түгендеу таңбаланған болу керек, санитарлық норма талаптарына сай болу керек.

5. Сүт негізіндегі балаларға арналған тағам өнімі мектепке деіңгі және мектеп жасындағы балалар өнім өндіріс қуатталығын қолдануды жүзеге асырады ( бастапқы ауысымда немесе жеке жуудан кейін және құрал-жабдықтардың дезинфекциялануы) талаптарға сай болу керек.

1. Сүт өнімдерін өңдеуді жүзеге асыру, Ресей Федерациясының заң талаптарына сай болуы, сапасын және тамақ өнімдерінің қазіргі Федеральді заң қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

2. Өндірушіге немесе адамға берген кезде, орындаушы функциялардың шетелдік өндірушіге, қайта өңдеу өнімін сатушыға бір мезетте құжаттардың көшірмесі берілу керек, қазіргі Федеральді заң талаптарындв осы өнімдердің сәйкестігі расталады.

3.Сүт өнімдерін қайта өңдеу кезінде сатушы жүзеге асыруға дейін қазіргі Федеральді заң ақпараттарын осы өнімдердің және сәйкестігін осы дайындаушы құжат ақпаратын тексеру керек.

4. Сүтті қайта өңдеуді жүзеге асыру кезінде, ақпараттың бір бөлігі осы парақша-кірістерінде жүзеге асырылады, көрсетілген өнімді буып-түю қолданылады, сатушы осы ақпаратты тұтынушыларға жеткізуге міндетті.

5.Сүтті қайта өңдеу кезінде өнімді сақтау сатушыда өндіруші белгіленген шартты орындауға жүзеге асырады.

6. Балалар тағамы өнімдерін қайта өңдеу ерте жастағы балалар сауда ұйымдастырушысы арқылы, дәріхана, осындай сауда тарату нүктелерін қамтамасыз ету, осы өнімдерді сақтау шарттары жүзеге асырылады.

7. Сүт өнімін қайта өңдеуді сатушы жүзеге асырмайды, өндіруші орнатылған осы өнімдердің сақтау шарты мүмкіндік бермейді.

8. Сатушы сүт өнімін өңдеуді орнатуға, сақтау мерзімі асып кеткен өнімді, өндіруші орнатқанды жүзеге асыруға құқығы жоқ. Сақтау мерзімі өтіп кеткен сүтті қайта өңдеуге жүзеге асыруға жол жоқ.

9. Нарықта жүзеге асыруға, оның ішінде ауылшаруашылығындағы нарықты, сүт өнімін қайта өңдеу өндірістік емес жеке тұлғалар, оған қоса жеке кәсіпкерлер, олар осы өнімдерді қазіргі Федеральді заң талаптарына сәйкестігін олардың қауіпсіздігінің көрсеткіштеріне сәйкестендіру, сонымен қатар осы өнімдерді тұтынушылардың орны туралы ақпарат және олардың атауы, мерзімі жүзеге асырылады.

10. Шикі сүт өнімдерін жүзеге асыруда сатушы сауда ауылшаруашылығында тұтынушыға, Ресей Федерациясының субьекті органдарының билік орындаушыларына, уәкілетті мемлекеттік бақылау өткізу, ветеринариялық медицина саласы, және шикі өнімінің қауіпсіздігін растайтын ақпарат құжаттарын көрсетуге міндетті.

11. Сүт өнімін қайта өңдеуді еске түсіру өндіруші немесе осы өнімдерін сатушы өз бетімен немесе федералдық орган билігін орындаушы жүзеге асыру керек.

1.Өндірісті тоқтату және сүт өнімін қайта өндеуді жүзеге асыру, Республиканың заңына сәйкес талаптардың сапасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігінің сай болмауы, тұтынушы құқығын қорғау және Республикалық заң талаптарына азаматтардың өміріне қауіптілігі, олардың мүлкіне, қоршаған ортаға, өмірге немесе жануарлардың денсаулығына, өндіруші немесе осы өнімдердің сатушысы өз бетімен немесе билік өкілдерінің республикалық ережесіне, санитарлық-эпидомиялық халық саулығына, тұтынушы құқығы, немесе сот решімімен тәртібімен мерзіміне, заң бойынша орнатылады.

2. Республикалы орган билік орындаушысы, сапаны қадағалау санитарлық-эпидомиялық саласы бойынша халықтың әл-ауқатын, тұтынушы құқығын, ақпаратты алу кезіңде сүт өнімін қайта өңдеу талаптарына сай болмауы, Қазақстан Республикасының заңы қазіргі талаптарға көрнекті кепілдік беру.
Сүт өнімін қайта өңдеу талаптарын қалпына келтіру

1. Сүт өнімін қайта өңдеуді қалпына келтіру, қазіргі Федералдық заң талабына сай емес, өндіруші немесе осы өнімдерді, Ресей Федерациясының заңы бойынша қабылданған санитарлық-эпидемиологиялық халықтың әл-ауқатын, Ресей Федерациясының заңы бойынша ветеринария туралы және экологиялық қауіпсіздік саласында жүзеге асырылады.

2. Сүт өнімін қайта өңдеуді қалпына келтірудің әдісі федералдық органдардың билік өкілдерімен келіседі, санитарлық-эпидемиологиялық халықтың әл-ауқатын қадағалау арқылы жүзеге асырылады, тұтынушы құқығының дұрыстығы, федералдық атқарушы орган, ветеринария саласын қадағалау функциясы бойынша жүзеге асырылады, және федералды билік органың орындаушы, экологиялық қауіпсіздік, мемлекеттік қадағалау уәкілеттілігі жүргізгеді.

3. Федералдық атқарушы орган, санитарлық-эпидемиологиялық халықтың әл-ауқатын қадағалау, тұтынушы құқығының дұрыстығы, федералдық атқарушы орган, ветеринария саласын қадағалау функциясы бойынша жүзеге асырылады, және федералдық атқарушы орган, мемлекеттік қадағалау уәкілеттілігі жүргізген, экологиялық қауіпсіздік саласы бойынша, сүт өнімдерін қайта өңдеу қалдықтары қаулысы бойынша тәркіленген, бақылауды қалпына келтіруді алдын алу мақсатында туындаған қауіпті және аурудың таралуы және адам, жануар өміріне залал келтіру, сонымен қатар қоршаған ортаны ластауды болдырмау мақсатында жүзеге асырылады.

Codex Alimentarius Commision халықаралық органдар, бірлескен бағдарлама ФАО/ВОЗ стандарттар және тамақ өнімдірі ережелерін жауапты түрде енгізу. ФАО/ВОЗ бағдарламасының 1962 жылы құрылуы денсаулық сақтау тұтынушыларын және халықаралық сауда өнімдерін көздейді.

Әлемдік практикада тамақ өнімдерінің таңбалануы Codex Alimentarius-пен басқарылады, том IА-А-2001, Codex stan1-1985 «Кодекстің жалпы стандарты өнімді буып таңбалау», алдын-ала таңбалау үшін буып түюге арналған ережелер қолданылады, мұндай сапа тұтынушыларға немесе қоғамдық тамақтануға арналған өнім, және де басқа аспектілер қатары ұсынылады.

Халықаралық стандарт жобалау Ресей Федерациясындағы заң бойынша «Тұтынушы құқықтарын қорғау» талаптарына сәйкес жауап береді:

1. Өндіруші (орындаушы, сатушы) олардың дұрыс таңдауларын мүмкіндікті қамтамасыз ететін және өнім туралы сенімді ақпаратты уақытында беруге міндетті. Ақпараттық техникалық жапсырмасында өніммен бірге берілетін құжаттаманы таңбалау немесе басқаша белгісі сақталуын сәйкес белгілі бір тауарлар ақпаратты растау үшін қабылданған клиенттердің назарына жетеді.

2. Тауар туралы ақпарат міндетті түрде белгілі бір тәртіппен болу керек:

- стандарттардың мағынасы, міндетті түрде тауардың талаптарға сай болуы;

-құрамы туралы ақпарат (оның ішінде қоспаларды өзге де тамақ өнімдерін өндіру процесінде пайдаланылатын азық-түлік тізімі), салмақ және көлемі, тамақ өнімдерінің калориялылығы;

-сақтау мерзімі;

-жері (заңды мекен-жай), фирмалық атаулары, өндіруші (орындаушы, сатушы) және ұйымдастырушы, уәкілетті өндіруші, шағымданушының талабы;

- тауарды міндетті түрде растау туралы ақпарат (Ресей Федерациясының заңнамасы бойынша техникалық асқару және оған қоса құжат номері, сонымен қатар растау туралы сай келуі, ұйымдастырудағы іс-шаралар уақыты).

3. Жапсырмаларда, парақшаларда «Азық-түлік қауіпсіздігі сапасы туралы» Федералдық заңға сәйкес оралған азық-түлік мынандай қосымша ақпаратты қамтуы тиіс:

- тағам құндылығы ( калориялылығы, ақуыз құрамы, май, көмірсу, дәрумендер, микро және макроэлементтер);

- тағайындау және пайдалану шарттары;

- дайын тамақ өндіру әдістері мен шарттары (концентраттарға және тамақ өнімдерінің жартылай фабрикаттары);

- сақтау шарты ( тамақ өніміне қатысты);

- дайындаған күні және тамақ өнімін қаптау күні).

Құқықтық қорғау және жапсырмаларды пайдаланылатын сауда белгілері «Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауарлардың өтуі» Ресей Федерациясының заңымен реттеледі 23.09.1992 № 3521-1 ( с изм. От 27.12.2000 № 150-Ф3, от 30.12.2001 № 194-Ф3, от 11.12.2002 № 166-Ф3, от 24.12.2002 № 176-Ф3).

Жоғарыда таңбалау оған сәйкес терминдер қабылданады, ГОСТ Р 17527-2003 «Қаптама. Терминдер мен анықтамалар» «таңбалау» және «жапсырмасында» негізделген.

Таңбалау – жазба түріндегі ақпарат, сандық және шартты белгілеу, өнімге келтірілген, қаптама, жапсырма және сәйкестендіруді қамтамасыз ету және тиеу жұмыстарын жеделдету, жеткізу және сақтау.

Жапсырма – оралған өнімнің және оның өндіруші туралы ақпарат құралдары, өнімнің өзі туралы бір параққа немесе бекітілген жапсырмасына бекітіледі.

Жапсырма жазудың басты мақсаты – өнім туралы, оның қазіргі талаптарға сай келуі, оған қоса сәйкестендірме сипаттамалары, тұтынушылық қасиеттерін, саплы және сандық мінездеме, норма, техникалық құжаттамалардың нормативті құрылуы, сонымен қатар өндіруші туралы ақпараттың толық болуы.

Таңбалаудың негнізгі қағидасы – орыс тіліндегі ақпараттың қол жетімді болуы.

Заңдарды іске асыруды жүзеге асыру, атап айқанда, жобалау және жаңа нормативті құжаттарды енгізу (ГОСТ, ГОСТ Р), ескіргендерді қайта қарау, тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі және сапа талаптарының артуы (СанПиН), кезегіне технологияны нақтылауға апарады, құрал-жабдықтар, және керісінше, жаңа ғылыми зерттеу, өндірістік технологияны жетілдіруге және сапаны жақсартуға мүмкіндік береді, нормативтік және техникалық құжаттарға өзгерту енгізу, осы өндірістің соңғы кезеніңде де таңбалау көрініс табады.

Өнімді таңбалау құжаттармен күрделі байланыста, және одан әрі өнімді анықтауды жүргізуеге сай болады.

Қазіргі заманға сай сүт өндірісінің үрдісі және сүт өнімдері қаптама тұтынушылардың түрлі типтері дайын өнімді қаптаумен аяқталады. Бірақ қаптама түріне қарамастан ондағы ақпарат обьективті болу керек, және тұтынушыға қолжетімді және түсінікті болу керек.

Халықаралық тәжірибені қолдана отырып,Ресей Федерациясындағы заңда белгілі бір деңгей туралы ақпарат алу үшін міндетті талаптарды белгілейді.

Қолданатын құжаттарды, азық-түлік өнімдері туралы ақпарат алу үшін тұтынушы жалпы талаптарды белгілейді, (азық-түлікті таңбалау) отандық және импорттық өндірісті, тұтынушылық қаптамада оралған және Ресей Федерациясының сатылған аумағы, ГОСТ Р 51074-2003 «Азық-түлік тұтынушы ақпараты болып табылады. Ортақ талап». Бұл стандарт «Тұтынушылардың құқығын қорғау» қауіпсіздік саласына федералдық заңның талаптарына сәйкес әзірленеді.

Сурет.1. Ресей Федерациясында өнім сапасын реттейтін нормативтік құжаттар әзірлеу жүйесі

Стандарттық терминдер ГОСТ Р 51074, тұтынушыға қатысты ақпарат:

Тұтынушы – азамат, тапсырыс беруге немесе сатып алуға ниетті, немесе тапсырыс беруші, сатып алушы немесе азық-түлікті өзі үшін қолданатын, отбасылық, үй жағдайында, кәсіперлік мақсатта емес қолданады.

Сұт және сүт өнімі туралы тұтынушыларға арналған ақпарат мынандай мәліметтерді қамтуы тиіс:

• 
  Өнім атауы;
  
• 
  Майдың массалық үлесін пайыз бойынша ( балмұздақ және жылтыраған сүзбелер көрсетілмейді);
  
• 
  Сорт (егер бар болса);
  
• 
  Атауы және өндіруші мекен-жайы ( заңды мекен-жайы оған қоса қала және заңды мекен-жайы сай келмеген жағдайда, өндіруші мекен-жайы және Ресей Федерациясындағы ұйымдар, уәкілетті тұтынушылардың шағымдарын өндіруші оның аумағында қабылдайды (бар болған жағдайда);
  
• 
  өндірушінің сауда белгісі (болған жағдайда);
  
• 
  массалық үлестің құны немесе өнім көлемі;
  
• 
  өнім құрамы. Ингредиенттер, глазур құрамына кіретін, қарама-қайшы ингредиенттерді аустырады;
  
• 
  тағамдық қоспалар, иіс бергіштер, тағамдағы биологиялық белсенді қоспа, дәстүрлі емес ингредиенттер өнімінің құрамы:
  
• 
  тағамдық құндылық. Өнімнің тағамдық құндылығы туралы ақпарат, құрамында сахароза бар, сонымен қатар көмірсу саны, 100 г (мл,см³) өнімдегі сахарозаның құрамы;
  
• 
  дайын өнімдегі сүтқышқылды бактериялардың құрамы (бар болған жағдайда), пробиотиялық мәдениет (бар болған жағдайда), ашытқы (бар болған жағдайда) (КОЕ 1 г өнімде) осы талаптардың құжатта болуы, дайындалған өніммен сәйкестігі;
  
• 
  сақтау шарты;
  
• 
  дайындалған күні және қапталған күні;
  
• 
  жарамдылық мерзімі (балмұздақтан басқа);
  
• 
  сақтау мерзімі (балмұздаққа);
  
• 
  іске асыру мерзімі ( Вологда майы үшін);
  
• 
  тәсілдер және дайын тамақтың дайындау шарты (жартылай өңделген тауарлар және концентраттар;
  
• 
  қолдану шарты. Тек емдеу-прфилактикалық өнімдерін көрсетеді,
  
• 
  құжат атауы, сәйкес өнім өндіруге және сәйкестендіруге болады;
  
• 
  растау сәйкестігі туралы ақпарат.
  

Тұтынушылардың өнімді толық орау туралы, қажетті мәтіндік ақпаратты қоюға мүмкін емес, жеке немесе топтап тұтыну пакетін әрбір данасы бекітілген парақата азық-түлік өнімін сипаттайтын ақпаратты немесе оның бір бөлігі рұқсат етіледі.

Ақпаратты оқу әрбір көлемі бойынша тұтынушылық қаптамасы оқуға ыңғайлы жерде болу керек.

Өнім жапсырмасында болу керек ақпараттың болмауы және қалпына келмейтін оның негізгі осындай тауар нарығына жол жоқ.

Басқа өнім жүруі мүмкін өнімді сипаттайтын ГОСТ Р 51074-2003 ақпарат талаптарына қайшы келмейтін және өндіруші жарнама оның ішінде жолақ саны қолданы мүмкін.

Балалар тағамы өнімі туралы ақпарат жетіспеуінен, тұтынушыға топталады, шағын мөлшерде, әрбір бөлшегіне жеке тұтыну орамы беттерге таралады.

Ақпарат кез-келген тәсілмен оқуға жеңіл және анық болу керек.

ГОСТ Р 51074-2003 техникалық ережелер қабылданғанға дейін сай келуі расталады.

ГОСТ Р 50460-92 белгі талабына сай «Міндетті сертификат сәйкестігі. Кескіні, пішіні, және техникалық талабы». Қазіргі уақытта нормативті құжатқа сәкестігі:

• 
  ұйымдастыру туралы ақпарат, сәкестік сертификаты, стандартты пішінді белгісі сай болу керек;
  
• 
  растайтын құжаттар және қолдану мерзімі ілеспе құжаттарда берілуі (сапасын сертификаттау және қауіпсіздігі) әрбір өнімде өзгеріс болуы мүмкін.
  

Іске асыру және әзірлеу ГОСТ Р 51074-2003 және ГОСТ Р 50460-92 ФЗ «Тұтынушы құқығын қорғу», және СанПиН 2.3.2.1324-03, жапсырма жазуларына өзгерістер енгізілді.

2005 жылдың 1 шілдесінен бастап Ресей Федерациясының жаңа ұлттық стандарты ГОСТ Р 1.9-2004 « Ресей Федерациясының стандарты. Ресей Федерациясының ұлттық стандарт талаптарының сай келуі енгізілді. Сурет. Қолдану тәртібі». ГОСТ Р 1.9-95 стандарты орнына жасалған.

Ұлттық стандарт белгісінің сай ( ары қарай-белгі ) тікелей өнім бнлгіленеді, тара, буып-түю.

Белгіні кез-келген өнімді орау бірлігіне «... тауар белгсінің таңбасы жанында немесе айналым нарығында немесе еркін сертификат жүйесінің белгісімен белгілейді(ГОСТ Р 1.9-2004).

Белгілерді пайдалану үшін негізі ұлттық стандарттар орган немесе уәкілетті басқа органның атынан шығарылады, сәйкестікті ұлттық стандартттарын таңбаны пайдалануға арналған заңды рұқсат болып табылады.

Ең маңызды «өнім таңбалау белгісі.... ерікті негізде субьектісінің экономикалық қызметтің бастамасы – өндірушілер». Осылайша, өнімді таңбалау белгісін енгізу туралы өндіруші шешімдер қабылдайды.

Сүт және құрамында сүт бар өнімдердің заңтаңбасында жазылған мәліметтерге қойылатын талап

Өнім атауы ГОСТ Р51074-2003 сәйкес қойылады, ГОСТ Р 51917-2002 терминдерден немесе РФ ұлттық стандартының техникалық талаптарында бекітілген атаулардан тұрады.

Өнім атауы тұтынушыға түсінікті, өнімді нақты және сенімді мінездеу керек, оның табиғатын, жасалған жерін ашу керек, берілген өнімді басқа өнімнен ажыратуға мүмкіндік беруі керек. Өнім атауы кез келген фонда көрінетін, анық ажыратылатын шрифтымен жазылады.

Атауда өнім атауына қосылатын немесе атауға жақын орналастыратын өнімнің ерекшеліктері туралы мәлімет болу қажет. Мысалы: «концентрленген», «құрғақ», «сублимирленген», «пастерленген», «стерилденген», «УВТ-өңделген», «суытылған», «мұздатылған», «ионды жарықпен сәулеленген».

ГОСТ Р 51917-2002 ұлттық стандартымен жіберілмейді:

1. 
   өнім атауына тұтынушыны өнімнің табиғаты, құрамы, мөлшері, сақтау мерзімі, жасалған жері, өнімді жасау әдістері туралы жаңылыстыратын мәліметтер жазу, ерекше қасиеттер қосу, оның ішінде өнімде жоқ емдік қасиет қосу, құрамына кірмейтін өнім атын жазу. Өнім құрамына ароматизаторлар қосқанда, атауда ол өнімдердің дәмі мен иісі жазылады. Егер ол ароматтар белгілі бір табиғи өнімге жатпаса немесе жинақты аромат болса, онда оны ароматталған (нақты ароматты көрсетпей) деп көрсетеді;
   
2. 
   әр түрлі өнімдерге бір атау беру.
   

Жоғарыда аталған талаптарға сәйкес құрастырылған өнім атауы фирмалық атаулармен, оның ішінде латын алфавитінің әріптерімен жазылған қияли атаулармен, жасалу жеріне байланысты атаулармен және т.б., фирмалық маркамен (таңба) толықтырылуы мүмкін.

Тағамдық дәмдеуіштер және/немесе тағамдық қоспалар, және/немесе ароматизаторлар қолданып жасалған өнім атауын техникалық құжаттағы атаудың ассортиментті бөлімімен толықтырады. Атаудың ассортиментті бөлімін заңтаңбаға «лимонмен», «апельсинмен», «таңқураймен», «қарақатпен» сөздерімен немесе «лимон», «апельсин», «таңқурай», «қарақат» сөздерімен жазады. Өнім құрамына бірнеше тағамдық өнім қосылса, онда олардың бәрі атаудың ассортименттік бөліміне жазылады, мысалы, «лимон және апельсинмен», «таңқурай және қарақатпен» немесе «лимон және апельсин», «таңқурай және қарақат» және т.б.

Өнім дайындауда дәмдеуіштер бар екенін көрсететін тек тағамдық қоспалар мен ароматизаторларды қолдануда, атаудың ассортименттік бөлімінде өнімде дәмдеуішке сәйкес дәм және/немесе иіс болатынын көрсетеді, мысалы: «лимон иісімен», «апельсин иісімен», « таңқурай иісі және дәмімен» және т.б.

Өндіруші техникалық құжатта өнімді қияли атаулармен бекітуге құқылы (мысалы, «Таңғы», «Күнді», «Аленка» және т.б.).

Майдың массалық үлесі пайызбен көрсетіледі (балмұздақ пен глазирленген сыроктарда көрсетілмейді).

Тұтынушыға арналған ақпаратта техникалық құжатта бекітілген майдың массалық үлесінің нормасын көрсетеді (пайызбен), мысалы: «2,5%».

Табиғи сүттен жасалған өнімдегі сүт майының массалық үлесін кішісі мен үлкенінің арасындағы интервал түрінде көрсетеді, мысалы: «3,8-ден 4,2%-ға дейін».

Сортын көрсетеді, егер өнімді сорттарға бөлу ұлттық стандартта бекітілсе, ал олар жоқ болса – ұйым стандартында немесе техникалық құжатта.

Өндірушінің атауы мен орналасқан жері, тауарлық белгі. Импортты тағамдық өнімді өндірушінің заңды мекен-жайы өндірушінің орналасқан мемлекетінің тілінде көрсетіледі, ал мемлекет атауы – орыс тілінде.

Егер 3.5.2. ГОСТ Р 51074-97 сәйкес өндіруші ораушы (упаковщик) болса, алғашқы (кесілген және/немесе оралатын) өнімнің өндірілген атауы көрсетілмейді.

Өндірушінің тауарлық белгісін (бар жағдайда) заңтаңбаға 3.5.2. ГОСТ Р 51074-97 сәйкес қояды.

Өнім массасы мен көлемінінің мәнін 3.5.2. ГОСТ Р 51074-97 сәйкес көрсетеді. Өнімнің массасының мәнін консистенциясы ұнтақталатын, қатты, ботқатәрізді, газды, сондай-ақ тығыздықты өлшеу әдістеріне нормативтік немесе техникалық құжаттары жоқ, сұйық өнімдерде көрсетеді. Тығыздықты өлшеу әдістеріне мемлекетаралық немесе ұлттық стандарттары бар сұйық өнім көлемінің мәні көрсетіледі.

Өнім құрамы. Ингредиенттер тізімін бір ғана ингредиенттен тұратын өнімнен басқа барлық тағамдық өнімдерге көрсетеді. Ингредиенттер тізімінің алдында «Құрамы» деген тақырып болу керек. Ингредиенттер өнім дайындалуы кезіндегі массалық үлестерінің төмендеуі ретімен жазылады.

Егер ингредиент өз кезегінде бірнеше ингредиенттен тұратын тағамдық өнім болса, онда мұндай құрамды ингредиент ингредиенттер тізіміне өз атауымен көрсетіледі. Мұндай жағдайда атаудан кейін жақша ішінде құрамды ингредиенттің құрамының массалық үлестері төмендеу ретімен көрсетіледі.

Құрамды ингредиенттің массалық үлесі дайын тағамдық өнімде 2% төмен болған жағдайда, ондай ингредиенттерді атамауға болады.

Ингредиент ретінде техникалық талаптар, жалпы техникалық талаптар немесе стандартты терминдер түріндегі РФ ұлттық стандарттары бар танымал өнімдер мынадай атаулар қолдануға болады: «күнбағыс майы», «сиыр майы», «крахмал», «балық», «құс еті», «сыр», «қант», «глюкоза» және т.б.

Тағамдық өнімді өндірудегі әдістері мен шикізатта қолданылған тағамдық қоспалардың құрамы, тағамдағы биологиялық белсенді қоспалар, ароматизаторлар, иондық жарықпен сәулеленген, құрамына табиғи ақуыз компоненті кіретін дәстүрлі емес құрамды тағамдық өнім жайлы ақпараттардың болуы міндетті.

Өнімнің арнайы қасиеттер, емдік, диеталық немесе профилактикалық қасиеттері жайлы, оның құрамындағы биологиялық белсенді қоспалардың болуы, зиянды немесе сол сияқты заттардың болмауы жайлы кез келген ақпарат заңтаңбаға өндірушіде көрсетілген мәліметті растайтын құжат болса ғана жазылады.

Биологиялық белсенді қоспалар (ББҚ), дәрумендер мен минералды заттардың мөлшері, өнім өндіруде қосылса көрсетіледі. Өндірушінің қалауы бойынша өнімді құрайтын негізгі минералды заттар мен дәрумендерді мөлшерін көрсетпей атауына рұқсат етіледі. Бірақ міндетті түрде тәуліктік нормасын көрсету керек.

Өнім рецептурасына кіретін су қайта қалпына келтірілген өнім құрамды бөлігі болса, сондай-ақ рассол, маринад, шәрбат, сорпа, тузлук және т.б., жағдайларды қоспағанда ингредиенттер тізімінде болуы керек.

Ингредиенттер тізімінде көрсетілмейді:

• 
  көмірқышқыл газы (егер өнім мінездемесінде газдалған деп тұрса);
  
• 
  алғашқы мөлшер деңгейін өзгертпей, нақты өнімді дайындау үрдісі кезінде уақытша бөлініп, қайтадан өнімге оралатын ұшқыш компоненттер;
  
• 
  дайын өнім құрамына кірмейтін, өндіріс үрдісіне функционалды керек заттар және қосымша материалдар;
  
• 
  бір немесе бірнеше ингредиент құрамында болатын, бірақ соңғы өнімде технологиялық әсері жоқ тағамдық қоспалар;
  
• 
  еріткіш ретінде қолданылатын заттар.
  

Тұтынылатын тараны белгілеудің ерекшеліктері. Қолданылатын сүт шикізаты жайлы ақпарат «Құрамы: табиғи (немесе нормалданған, қалпына келтірілген) сүттен (немесе кілегейден) дайындалған» сөзінен кейін жазылады. «Қолданып» сөзінің алдында құрамы жайлы ақпарат көрсетіледі: тұз-стабилизаторлар; ашытқылар немесе бактериалды концентраттар; айран саңырауқұлақтарында дайындалған айран ашытқысы; бактериалды концентраттар, ферменттер, кальций хлоры.

Тағамдық құндылығы. Сіңімді заттар мөлшерінің мәліметті (есепті) көрсеткіштерін көмірсу, ақуыз, май, макро- және микроэлементтердің массасы түрінде, өнімнің жейтін бөлігінің 100 г, немесе 100 мл, немесе 100 см³ етіп көрсетеді, ал калориясын (энергетикалық құндылығын) – 100 г, немесе 100 мл, немесе 100 см³ есебінде килокалория және/немесе килоджоульмен көрсетеді.

Ақуыз, май, көмірсу және калориясы мен энергетикалық құндылығының мөлшері жайлы ақпаратты 100 г (мл, см³) өнімдегі мөлшері 2 % кем болмаса, ал минералды заттар мен дәрумендер – тәуліктік қажеттіліктің 5 % кем болмаса көрсетеді.

Тағам өнімдерін ақуыз, май, көмірсу, минералды заттар, дәрумендер, про- және прибиотиктермен байыту барлық жағдайда өнім құрамындағы мөлшерін ескере отырып жүзеге асырады.

Өнім құрамында сахароза болса, тағамдық құндалығы жайлы ақпаратта көмірсу мөлшерінен басқа 100 г (мл, см³) өнімдегі сахароза мөлшерін көрсетеді.

Өнімнің тағамдық құндылығының көрсеткіштері өндірушімен (техникалық құжатты жасағанмен) анықталады. Рецептура мен ресми анықтамаларда кездесетін шикізат құрамы жайлы мәліметтермен есептеу әдісін қолдану рұқсат.

Өнімнің энергетикалық құндылығын есептеу үшін келесі коэффициенттерді қолдану ұсынылады (СанПиН 2.3.2.1078-01 «Гигиеналық қауіпсіздік талаптары мен тағамдық өнімдердің тағамдық құндылықтары»):

• 
  ақуыз – 4 ккал/г;
  
• 
  көмірсу – 4 ккал/г;
  
• 
  май – 9 ккал/г;
  
• 
  органикалық қышқылдар – 3 ккал/г;
  
• 
  ішімдік (этанол) – 7 ккал/г.
  

Эц = .

Табиғи сүттен дайындалатын ішетін сүт, ұлттық сүтқышқылды және басқа сүт өнімдерінің тағамдық құндылығы 100 г (мл, см³) өнімдегі (олардың массалық үлестерінің диапазонына байланысты) сүт ақуызының, сүт майының, көмірсудың энергетикалық құндылығының мүмкін диапазоны түрінде көрсетілуі мүмкін.

Сүтқышқылды микроағзалардың (болған жағдайда), бифидобактериялардың (болған жағдайда), прибиотикалық мәдениеттердің (болған жағдайда), ашытқылардың (болған жағдайда) ( КОЕ 1 г немесе 1 см³ өнімдегі) мөлшерін сүтқышқылды, ферменттелген және байытылған өнімдерде көрсетеді. Сүтқышқылды микроағзалардың мөлшерін өнім дайындалған құжат талабында болса ғана көрсетеді. Мысалы: «сүтқышқылды микроағзалар саны КОЕ/г кем емес».

Сақтау мерзімін өнім дайындалған күннен есептейді. Сақтау мерзімін өнімді өндірушілер сақтау талаптарымен бірге көрсетеді.

Сақтау мерзімі келесі түрмен көрсетілуі мүмкін: «сақталады ... (сағат, тәулік, ай немесе жыл)», «... (күн) дейін сақталады», «... ( күн) ... қолданады».

Егер өнімнің сақтау мерзімін «дейін сақталады» немесе «дейін қолданылады» деген сөзден бұрын тұрса, ол күнмен белгіленеді:

• 
  күні, айы және жылы – егер сақтау мерзімі үш айдан аспаса;
  
• 
  айы және жылы – егер сақтау мерзімі үш айдан асса.
  

Үш айдан асатын сақтау мерзімі кезінде, сақтау мерзімі көрсетілген айдың бірінші күніне дейін сақталады. Сақтау мерзімі үш айдан асатын болса, күн, ай және жылды қоюға рұқсат. Бұл жағдайда сақтау мерзімі тарада көрсетілген күнге дейін жалғасады.

ГОСТ Р 52090-2003 «Ішетін сүт. Техникалық талап», ГОСТ Р 52091-2003 «Ішетін кілегей. Техникалық талап» сәйкес дайындалған өнімдердің сақтау мерзімінің аяқталуы жайлы ақпаратты өнім өндірушінің сақтау мерзімі есебіне байланысты әр түрлі әдістермен енгізуге болады:

• 
  1 айдан кем – үш екі мәнде санмен (сағаттағы уақыт, күн және ай): «... (сағат, күн, ай) дейін сақталады»;
  
• 
  100 сағаттан кем – екі мәнді санмен (сағат уақыты): «... (сағат) дейін сақталады»;
  
• 
  100 сағ.-тан 1 айға дейін – екі мәнді санмен (тәулік): «... (тәулік) дейін сақталады»;
  
• 
  1 айдан көп – үш екі мәнді санмен (күн, ай, жыл): «... (күн, ай, жыл) дейін сақталады»;
  
• 
  1 айдан көп – екі мәнді санмен (ай): «... (ай) дейін сақталады».
  

100 сағаттан кем болса, екі мәнді (сағат) сан жазу жіберіледі: «...(сағат) дейін», 100 сағаттан көп болса, екі мәнді (тәулік) сан жазу жіберіледі: «...(тәулік) дейін».

Дайындалған күні және оралған күні

Дайындалған күнін мына сөздермен көрсетеді: «... (күні) дайындалды», ал оралған күнін – «... (күні) оралды». Егер орайтын адам өндіруші, яғни өнімді дайындайтын да, орайтын да болса, немесе өндіруші өнімді орайтын болса, онда дайындау мен орау күнін келесі сөзбен көрсетеді: «... (күні) дайындалды және оралды». Егер тағамдық өнімді дайындау технологиялық үрдісі фасовкадан кейін жалғасса (мысалы, стерилдеу, мұздату, жетілдіру және т.б., барлық өнімдер сүт өндірісінікі), дайындалған күнін ғана енгізеді.

Дайындалған және оралған күнін күнді, айды, жылды білдіретін екі мәнді сандармен (мысалы, «22.06.02») енгізеді, немесе көрсетілген жерге заңтаңбаға ссылка қояды.

Сақтау мерзімі сағат бойынша есептелетін өнімдердің дайындалған және оралған күнінде қосымша дайындалған сағатын көрсетеді, мысалы: «13 сағат 22.06.02».

Өнім туралы ақпаратта сақтау мерзімі және/немесе жарамдылық мерзімі және/немесе іске асыру мерзімі көрсетіледі. Кесілген және/немесе оралған тағам өнімдерінің тұтынушы тарасына сақтау мерзімін және/немесе жарамдылық мерзімін және/немесе іске асыру мерзімін өндірушінің орнатқан мерзімін есепке ала отырып орайтын адам енгізеді.

Дайындалған күнін сағатты, күнді, айды білдіретін үш екі мәнді сандармен енгізеді: «... (сағат, күн, ай) дейін сақталады».

Сақтау талаптарын арнайы сақтау талаптарын қажет ететін (төмен температура, арнайы ылғалдылық, жарық және т.б.), өнім дайындалған құжатқа сәйкес сақтау талаптары орнатылған өнімдерде көрсетеді. Консервіленген өнімдерде ашылғаннан кейінгі сақтау талаптары көрсетілуі мүмкін.

Тұтынушыға арналған ақпаратта бір температуралық режим мен оған сәйкес сақтау мерзімі көрсетіледі (балмұздақ үшін).

Дайын тағамды дайындауға шарттар концентраттар мен жартылайфабрикаттар үшін арналған. Басқа тағамдарға шарттар, егер ондай ақпаратсыз өнімді дайындау қиын немесе оларды дұрыс дайындамау және/немесе қолдану тұтынушының денсаулығына қауіп тигіссе немесе өнімді тиімсіз қолдануға алып келсе ғана көрсетілуі керек.

Қолдану мақсаты мен шарты емдік-профилактикалық, геродиеталық өнімдерде және спецификалық мамандар мен спорт жүктемесі бар адамдар тамақтануына тыйым салынатын ақпараттарда (керек болған жағдайда) көрсетіледі.

Стандарт (ГОСТ, ГОСТ Р) мағынасы (және номері), техникалық талаптарға (ұйым стандарты) сәйкес дайындалған және идентифицирленген өнімге тіркелген жылынсыз енгізуге болады. Импортты өнімдер үшін көрсетпеуге болады.

Сертификация жайлы ақпаратты ГОСТ Р 51074-2003 сәйкес көрсетеді.