Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

туралы 

күрьіЛЫСТЫ ре- 

ф орм алар,  бірінш і  кезекте білім  мен  ғылым  өзгерге алады дсп 

есегіТСДІ.

X V III 

ән ш ілік-ж ы рш ы лы қ дәстүр біртіндеп  ығыстыры лып ш ы ғары лы п, он ы ң  

орнын ж еке поэтикалы қ ш ы ғарм аш ы лы қала бастады.  Егер бұрын өнш і- 

ж ы рш ы л ард ы ң   п о эзи я с ы н д а  еж елден   қ а л ы п т а с қ а н   т ә с іл   — ел  тағд ы - 

рын  ж ы рлап, туған  х алқы н ы ң  тәу е л сізд ігі  мен  бақы ты   үш ін  к ү р е ск е н  

б аты рларды ң  ер л ік  істерін   асқан   зор ұ л тж ан д ы л ы қ  сары н д а д әр іп т еу  

басым болса,  кейінгі  п оэти калы қш ы ғарм аш ы лы қта күнделікті өм ірдің 

әр түрлі салалары на,  адам ж аны н ы ң  іш кі дүниесіне, адам дарды ң істері 

мен  м ін ез-қ ұ лқ ы н а,  оларды ң  қоғамдағы   қы зм еті  мен  рөліне ед әу ір  те- 

реңдеп ену байқалды .

Бұл  қ а з а қ  өдебиеті  дам уы н да  ж а ң а д ә у ір д ің  б астал ған ы н   б ілдірді. 

К ей іпкерлердің  ж еке басын, оларды ң м ін ез-қ ұлқ ы н , сезім ін,  ішкі  ж ан - 

д ү н и есін ің  ж ай -к ү й ін   суреттеуге бетбұры с н ақ  осы  к е зең н е н   бастала- 

ды.  Сол  арқы лы   ақ ы н д ар  ө м ір д ің   нақты   ш ы н ды ғы н а  ү ң іл іп ,  тан у ға, 

ө зд ер ін ің  ж еке  к ө зқ а р а с т а р ы н   ерк ін   б ілд іруге  м ү м к ін д ік   алды .  О сы - 

ған  б ай лан ы сты   п о э зи я н ы ң   тақ ы ры б ы   ед әу ір   к е ң е й д і,  ақ ы н д ар д ы ң  

ж еке ш ы ғармаш ы лы ғы  дамы п, оларды ң  әр қ ай сы сы   өм ір ж айлы  толға- 

ны сы нда к ө р к ем д ік   ш еб ер лік ке ж ету д ің  дара ж олы н   іздеуге ты ры сты  

ж ә н е бұл жол  оларды халы қты ң д әстүрлі ауы зш а ш ы ғарм аш ы лы ғы нан 

біртіндеп  алы статы п,  ж аң а  к ә сіб и  п о эзи я  д ү н и есін е  әк ел д і.

Б ізд ің   XIX  ғасы рд ағы   ә д еб и етім ізд е  К ө теш ,  Ш ал  ақ ы н   с и яқ ты  

б ір қ атар   қ а з а қ  ақ ы н д ар ы н ы ң   есім дері  к е ң ін е н   м ә л ім ,  о л ар д ы ң   өм ірі 

мен шығармашылығы ж еке п оэти калы қ ш ы ғарм аш ы лы қты ң пайда болу 

кезең ім ен  тұстас  келеді.

К едей  ортад ан   ш ы ққ ан  

Көтеш  ақын 

(1745—1818)  б үкіл   ө м ір  бойы  

ж оқш ы лы қ көріп өтті.  Ол  қазіргі  П авлодар облы сы нда туған.  М әш һүр 

Ж үсіп  К өпеевтің ж азбалары н а карағанда,  К өтеш  ж ас к е зін д е-а қ  ө зін ің  

Абылай ханға баты лды қпен  айтқан:  «А бы лай, Б отақан ды  сен өлтірдің» 

деп  басталаты н ө лең ім ен  м әлім   болған.  М ұнда ол  өз р у л асы н ы ң  өлімі 

үшін  қайм ы қпай құн сұраған.  А бы лай өз  к ін әсін   мойы ндап, ақы н   қой - 

ған  тал ап қа  ш ын  м ән ін д е  к е л іс іп ,  оған   құн  тө л еп ,  есеп  ай ы р ы с қ ан  

деседі.  К ө теш тің  осы ндай ж екел еген  тұ л ғаларға арн ап ,  суы ры псалы п  

айтқан қы сқа өлеңдерінен он ы ң  батылдығы  мен  әш кер елеу ш іл ік  көңіл 

күй аңғары лады.  Х алы қ есінде  К өтеш тің өте тап қы рлы қпен  ж ә н е өткір 

айты лған өж уасы н к ек тұтқан  сараң  байды ң қолы нан   қ аза тапқанды ғы  

ту р а л ы   ә ң г ім е   с а қ т а л ғ а н .  Ә д етте  о н ы ң   с у ы р ы п с а л ы п   ш ы ғ а р ғ а н  

өлең деріне ш ы нш ы лды қ,  тап қ ы р л ы қ  ж ә н е  ө тк ір л ік  тән .

Х алы ққа