жеке өкілдері. Каныккан көмірсутектердің бірінші өкілі — метан табиғи газдың жане мұнайдың, қосалқы газ дардың негізгі құрамдас бөлігі болады. Метан внеркәсіптік
47
және тұрмыстық газ ретінде кеңінен пайдаланылады және химия өнеркәсібінің маңызды шикізат қоры (1-сызбанұсқа) болып саналады.
1-сызбанұсқа
Метанды өндірісте қолдану
С.Н. –
CH
CH,OH Метанол
СН = СН ацетилен
күйе
алкандар
алкендер
со +н,
СИЛИКОНАар
пиролиз
CHCI метил хлорид
күкіртті Көміртек
CHCL метилен хлориді
Вндірістік жане тұрмыс Газы стын)
Пннерлеу CO + H,
СHNО, нитрометан
CHCL. хлороформ
HCN катерткіші қbil kirail
CCI, төрт хлорлы
көміртек
CHLOH
НСОН құмырсқа альдегиді
HCOON: құмырсқа қышқылы
CFCI, фреон
метил спирті
Пластмассалар
Техникада және тұрмыста басқа алкандар да кеңінен қолданылады. Пропан мен бутанның қожасы отын (тұрыс тық газ) ретінде және спирттер, альдегидтер, кетондар, қышқылдар, нитропарафиндер, пропилен, бутадиен алу үшін шикізат қоры ретінде пайдаланылады. Пентандар изопрен с налу үшін қолданылады.
Алкандарды қайта өңдеу арқылы диендер, алкиндер ала ды. Сұйық, алкандар жанармай ретінде қолданылады. Жо
48
ғарғы парафиндер отын (дизельдік), майлауға арналған зат ретінде, парафинозокерит түрінде пайдаланылады. Соңғы жылдары алкандар[ метан, этан, пропан, сызықты құрылым ды сұйық алкандар) биотехникада белоктар, аминқышқыл дар, липидтер және басқа күрделі органикалық қосылыстар алу үшін пайдаланылады.
2.2. Алкендер
Құрамында қос байланыс бар қосылыстарды қанықпаған Көмірсутектер — алкендер немесе эпилен көмірсутектері деп атайды.
Этилен көмірсутектерінің гомологтық қатарының жалпы формуласы С.Не бұлардың ең бастапқы өкілі этилен СН = Сн бұл қатардың ескіше аты олефиндер болады,
Құрамы, гомологтық қатары, изомериясы, номенклату расы. Олефиндердің реакцияға түсу қабілетін анықтайтын — ондағы қос байланыс, ол - жане п•байланыстан тұрады, көміртек атомы sp2 – гибридтенген (8-сурет). Этилен қата ры өкілдерінің аталуы және формулалары 1-кестеде беріледі.
7-kecme
Достарыңызбен бөлісу: |