Ші бет беттен Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі

Клиникалық белгілері.Фурункулдың басты сатысын , түк жабыны мен тері пигменттерінің болуынан, анықтау қйын . Мұқиат тексеруде ауырсыну, конусты, жаңғақ мөлшеріндеи тығыз консистенциялы кішкентай ісік табуға болады . Пигменттелмеген тері қызыл немесе қан –қызыл түсті. Ісік ортасында сары немесе жасыл-сары түсті дақ (пустула) көруге болады.

Пісіп-жетілген фурункулда ауырсыну азаяды және ортасында флюктурлы іріңдік болады. Фурункулды басқанда жарылып, ақ –жасыл ірің ағады. Кешірек уақытта фурункул орнында іріңді-түтікті тығын көруге болады, немесе өзекті бөлгеннен кейін кратертәрізді қуыс, жара түрінде: ол қызғылт түсті біркелкі түйіршікті және іріңді эксудаттың қатып қалғанын көруге болады.

Көлемді зақымдануда клиникалық белгілерін анықтауда фурункулдар әртүрлі сатыларда дамиды. Біреуі даму сатысында , екіншісі жарылып жатады, үшіншісі жарылып болып және гранулды ұлпамен толады, төртіншісі тыртықтанып бітеді.

Ең басында теріні жуады, зақымдалған аймақты 2% салицил немесе камфорлы спиртпен, 70%-ті йодты спирт немесе 2%-ті брилиант көгінің ерітіндісімен сүртеді. Таза ихтиолды сырттаи қолданғанда немесеқұрғақ жылу (грелка, соллюкс шамы, Минина, ПРК) өте жақсы нәтиже береді.

Ісіну және инфилтрация сатысында қысқа новакаинды-антибиотикты блокада жасайды. Олтолықтай іріңді жіті қабыну процесін тоқтатады немесе емнің дұрыс жүруіне жағдай дасайды. Осындай нәтижені новакайн және антибиотик ионофорезінде алуға болады. Бұл жағдайда спиртті кептіргіш танғыш қолданған жөн.

Піскен фурункулды, деморкациялық бариерді зақымдамай (кратер тәрізді қуыстың қабырғасын, тура немесе крест тәрізді кесіп ашады. Іріңді алып, тампондағаннан кейін, фурункул аимағын спиртті ерітіндімен немесе антисептикалық майлармен және эмулссияменөңдейді(синтомицинді эмулссия, оимақ гүл бар ксерофорлы маи, нафталиндінемесе Вишневский майы). Егер ашқаннан кейін “өлі өзек” бөлінбесе, онда фурункул аймағына салфетка салады, ол5-10% -ті ас тұзы немесе басқа орташа тұздармен суланған болу керек , Даму сатысында ылғалды жылы компресс қолдануға, дөңгелетіп таңғыш салуға, іріңді сығып немесе ашуға болмайды. Бұл микро арганизмдердің диссиминациясынаәкеледі және де инфекциялық генерилизация қауіпін төндіреді. Гранулдық барьиердің бұзылу себебін инфекция қанға немесе лимфа тамырына өту қаупі болады.

Жалпы емдеуге жалпы бекітуші және антибиотико -сулфаниламидтты терапияны 6-10 күндей қолданады. Күнделікті күре тамырға утропин ерітіндісін глюкоза және аскорбин қышқылымен қосып енгізеді( іқ-га 16г утрапин,глюкоза 20%-200ml , аскарбин қышқылы 1г) және малды толық, дұрыс азықтандру.Қосымша к\т аураларында ( созылмалы гастрит;гастроэнтерт, бауыр және бүйрек аурулары ) симптоматикалық терапия қолданған жөн. Сонымен қатар малдарға санитарлы-гигиеналық жағдай жасалады.

Карбункул. (Carbunculus). Жақын орналасқан бірнеше түк қабының іріңді жіті қабынуы. Сонымен қатар сөл бездері мен айналасындағы дәнекер ұлпаның көлемді тері мен тері асты клечатканың некрозы болады.
Дәріс 8. СҮЙЕК АУРУЛАРЫ

Периоститтер

Оститтер

Сүйек сынықтар

Сүйек аурулары өте жиі кездесетін аурулар. Олардың негізгі себептері ашық - жабық механикалық зақымдалулар, сүйекке жақын орналасып сүйек қабынының, компакты сүйек бөлігінде, эндоста немесе сүйек майында патологиялық үрдісін дамытатын жіті іріңді қабыну үрдістері. Механикалық зақымдаушы күш сүйектің сынуна әкеліп соғады. Малды дұрыс пайдаланбаса, күтімі нашар болса, азықтану дұрыс болмаса ақуыз – витаминді - минералды заттардың бұзылуынан сүйек аурулары пайда болады.

Сүйек жүйесі гиподинамия бірден бір әсер етуші жүйе. Сүйек ұлпасының гомеостазын қалыпта ұстау үшін эндокринді бездер функционалды қалпына әсерін тигізеді (қалқанша маңы, қалқанша безі, аналық, аталық бездер бүйек үсті безі)

Сүйек ауруларының ішінде периоститтер, оститтер, остеомилиттер кездеседі.

Периоститтер жалпы ұсатылып немёсе жарықшақталып сынады. Мертігу өз-өзінен жаракаттану салдарынан, сүйектін жарықшактануы себепті және сүйектің жүмсаруынан пайда болуы мүмкін.

Ортан жіліктін таюы. Ірі карада, жиі жылкыда және итте сирек кездеседі. Өз-өзіиен жаракаттанғанда, аяқ тым бүгілгенде немесе жазылып-созылғанда жіліктія басы тайып кетеді.

Ортан жіліктің сынуы. Көбіиесе ұсак малда, кейде ірі малда кездеседі. Әдетте жіліктін жоғарғы басы, осы маңайдагы өсінкі сүйектер, ортан белі жэнё төменгі басы сынады. Үрылу-соғылу — сыныктын негізгі себептері.

Шонданай нерв параличі. Жұлын жэне шеткеіі нервтердін. закымдануынан болады. Пара.тич үрып-соғылудан (аяқтың шектен тыс жазылып кайкиюы, жазылуы, тайып кету, жығылу, жамбас сүйектерінін сынуы), жұкпалы ауру-лардан (каракаптал, сакау, брунеллез, нт обасы), ісік шығудан болуы мүмкін.

£.иі. Массаж жасайды, тітіркендіргіш сүртпе майлар мен лннименттер жа-гып ыекылайды, кабынған жсрді жылы ұстайды, оған гальваиизаиия жасайды, мөлшерін бірте-бірте көбейте отырып (0,01—0.65 г дейін) бүлшык ет арасына иератрин жібереді, аурудан айыга бастаса малды күн сайын жетектеп жүр-гізеді.

Сан нервісінін параличі. Көбінесе жылкыда, және баска түліктерде кезде-седі. Екі аяқтың біреуі немесе екеуі де параличке ушырауы мүмкін. Паралич ұрып-соғылудан жаракаттану, метгемоглобинемиядан, шағылыс ауруынан, сиырда төлдеу кезіндегі шатта паралич салдарынан пайда болады.

Белеілері. Мал тыныш тұрғанда оның ауру аягы сәл бүгіліп, аяғын жерге тек тұяғыныц ұшымен ғана басып тұрады. жүре бергенде тізесінен теменгі

буындары кілт бүгіледі де, баскан аяғына аксайды, аяқ бұл кезде алға тежеле және сыргка қарай иіле козғалады, еанныц төрт басты бұлшык еті семеді...

Жапкыш нерв параличі. Сирек кездеседі. Ол жамбас сүйектерініц сынуынан, осы нерв козғалатын еттердің закымдануынан, уытты ісіктің пайда болуынан. киналып туудан болады.

Кәрі жілік нервісінін параличі. ұрып-соғып алудан жаракаттану, қатты желіс-шабыс кезінде жілік еттерінің шектен тыс жиырылуы, не соғылуы — параличті негізгі себептері.

Шыбық сүйектін терен орналаскан нервісінін параличі. Ша.та паралич жэне толық паралич белгілері байкалады, бұлар соғып алудан. ткань арасына бітеу жара шығудан болады.

£.ш. Аурудыц жіті түрі болса, малды жургізбей тыныш ұстап, алдымен салкындатқыш ем қолданып. кейін 3—4-күндері зақымданған жерді жылы ұстайды, қыздырып не булап емдейді, ихтиол сүртпе майын жағып массаж жасанды. Аурудыц созылмалы түрінде катты тітіркендіргііп сүртпе майларды сіндіре жағады ненесе күйдіру әдісі қоланылады.

Тізе буынынын іріндеп қабынуы. Тесіп өткен жаракатгар салдарынан буын манында ірінді кабыну процестері дамудан (жел қабыну, бітеу жара, ұра) пайда болады

Дәріс 10. ҚАН ЖӘНЕ ЛИМФА ТАМЫРЛАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫ

Лимфа тамырларының аурулары

Көптеген ауыр өтетін ауралар негізінде әртүрлі мал ағзаларының және лимфа тамырлары зақымданады: қан және лимфа ағу, тромбоз, эмболиялар, жүрек ақаулары, артерия мен вена, лимфа жүйесі (лимфангит, лимфонодулит), аневризм және артериялы – веналы терең жаралар, сонымен қатар морфологиялық және функционалдық зақымданулар (пілдік). Патологиялық негізі болып зақымдану және қан мен лимфа тамырларының топас зақымдануы.

Ерекше қатерді артерия мен вена қабатының іріңдеп қабынуы болады. Бұл аурулар көршілес жатқан іріңді қабынудан пайда болады (қабынудың таралуы per continuitatum) немесе гематогенді инфеция кезінде vasa vasorum келесіде интиманың қабынуымен жалғасады. Осыдан басқа артерия зақымданғанда, көрсетілгеннен басқа, микроб енуінің тағы бір мүмкіншілігі бар, ол: имфицилданған эмбол ол артерия саңылауында тоқтап және қабынуды іштен араңдатады.

Назар аударатын үлкен жағдай ол, ағзаның қорғаныс жүйесінің патологиясы. Егер хирургиялық инфекция мен оның токсиндері жергілікті қорғаныс күштерімен жойылмаса, олар ары қарай енеді, келесі қорғаныс тосқауылына тап болады, лимфа жүйесіне. Ақырғысы мезинхимальды қорғаныстың бір бөлігі болып, лимфа саңылаулары мен капиллярларында ерекшк биологиялық рөл атқарады. Орталыққа бағытталған лимфа ағыны қоздырғышты жақын лимфа түйініне апарады, фильтрлеуші ілмектер қоздырғыштарды ұстап қалады, соданкейін оларды фагоцитарлы турмен жояды.

Лимфаның бактериоциттік қасиетіне байланысты, оған түскен бактериялар жол бойымен өзінің вируленттік қасиетін жоғалтады, бірен-сараңдап жойылады. Екі процесс білінбей өтеді. Бірақ, егер мал ағзасының резистенттілігі төмен, ал қоздырғыш вируленттілігі жоғары болса, онда қабыну интенсивті түрде дамиды. Лимфа тамырларында, лимфа түйіндерінде де дамиды. Егер қоздырғыш вируленттілігі өте жоғары болса, онда олар лимфа аппаратының қорғаныс реакциясынан да өтелді де, ары қарай қанға өтеді, ол әртүрлі ауыр және қайтымсыз патологиялық өзгерістерге әкеледі.

Бұл бөлімде магистральды және перифериялық артерия, вена, лимфа жолдары мен лимфа түйіндерінің зақымдануы мен аурулары туралы оқытады.

Қан және лимфа тамырларының жарақаттары курстың ашық және жабық (гематома, лимфоэкстравазат) механикалық жарақаттар бөлімінде қарасытырылған.

Қан тамырының аневризмы. Бұл тамырдың белгілі аймақта жуандауы, қабырғасының өзгеруіне байланысты (тамырлы грыжа). Нағыз аневризм қалыптасу үшін тамыр қабырғасының барлық қабаттары қатысады. Аневризмнің келесі түрлері болады: этиологиясы – травматикалық, паталогиялық, паразитологиялық; тамыр түріне байланысты – артериалды және артериовенозды; аневризматикалық қапқа байланысты – қапты, доға тәрізді, және талшықты.

Этипатогенез. Аневризм артерия мен созылмалы артриттің глисты инвазия әсерінен алынған жарақат нәтижесінде пайда болады. Аневризм дамуына қан қысымының күрт көтерілуінде және бұлшық еттің қатты қысылуында, сонымен қатар пульстейтін гематома.

Жылқыда аневризм артерияда кездеседі: шажырқай, жамбас, ұйқы, иықтық, тізе асты, бетті, желке, ішкі жақтық, үлкен білезікті және аталықтарда жыныс мүшелерінде.

Артерио-венозды аневризм жақын орналасқан артерия мен венаны қатар жарақаттағанда пайда болады. Түрлері: тура артерио-венозды аневризм, жарақаттанған тамырлар қосылып өседі, сол арқылы құйылыс пайда болады; тура емес артерио-венозды аневризм, мұнда жарақаттанған артерия мен венаның арасында қап пайда болады, гематомадан дамыған.

Жылқыда ұйқы және күре тамыр аретрио-венозды аневризм кездеседі, қан жібергеннен кейін бұқаларда – ішкі ұрықтық артерия мен кастрациядан кейін венада.

Көрсетілген себептерден кейін артерия патологиялық өзгеріске ұшырайды, ол қан ағысына әлсіз әсер етеді, соның әсерінен томпаяды, нағыз аневризм дамытып.

Кейде жалған немесе травматикалық аневризм пайда болады, ол тамырды тескіш затпен жарақаттағанда жіңішке жарақат каналы болады. Қан жарақат тесіктерінен айналадағы айналадағы ұлпаларға жайылады, олар қарсылық көрсетеді, содан екйін тоқтауы мүмкін. Пайда болған гематома тамыр саңылауымен жалғасады, пульстейді, сондықтан пульстеуші гематома деп атайды. Пульстеуші қан итерісінен гематомада қуыс дамиды. Кейінірек бұл қуыста қосатын капсула пайда болады, ал гиалиниздеушіфибрин қуыстың қанды құрамын іш жағынан тамырлы эпителимен жабады, ал артерия саңылауының шетінен келеді. пульстейтін гематома жалған травматикалық аневризмді гематомаға айналады. Содан кейін 50-60 тәулікте аневризматикалық қаптың қабырғасында эластикалық талшық пайда болады, ал ішкі жағы тамырлы эндотелимен жабылып, тегіс болады.

Бұндай гематоманы анықтау қиын емес. Флюктеуші томпақ түрінде болады және ірі артерия аймағында, қабыну құбылысы болиайды, бірақ өзіне тән ызыңдау дыбысы естіледі (пульстан синхронды түрде), аускультация арқылы, жеңіл анық. Бұл шу қан ағысының жуандауынан пайда болады және қан бөліктерінің бір-біріне немесе тамыр қабырғасына үлкендеуінен болады.

Егер артерия мен вена бір мезгілде жарылатын облса (жиі болады,өйткені артерияны бір кейде екі вена бірге жүреді), сондп жоғары қысымды артерия венаға түседі, өйткені онда қан қысымы.

Бұндай қосылыс әрдайым бірге болады, артерио-венозды аневризм (артерио-венозды құйым) туғызады. Осымен қатар қанның бір бөлігі венаға түспей, ұлпа аралық кеңістікке ағады, алдында көрсетілгендей, пульстеуші гематома қалыптастырады.

Патофизиологиялық өзгерістер, артериялы және артерио-венозды аневризмде, әртүрлі. Аневризм маңайындағы мүше мен ұлпаларды ығыстырады. Әрдайым пульстеуші күйектің бұзылуына әкеледі. Қатты қысымды жүйке бағанасына береді. Артерио-венозды құйымда жергілікті қан айналу өзгереді, әсіресе әрқашан функциялаушы мүше аяғында, ал тромбтың дамуы қай болмысын мушенің қан айналымын бұзады.

Клиникалық белгілері аневризм даму процесі ұзақ. Алғашында зақымдалған тамыр аймағында шектелген пульсты төмпек дамиды. Пульпация кезінде нәзіе үйкеліс пен сылдыр естіледі. Төмпеші саусақпен басқанда жоғалады да, жібергенде қайта пайда болады. Перифериялық жағына қысым түсіргенде төмпешік қысымы жоғарылайды, егер қысым тамыр төмпешігінен жоғары болса пульсация, шу және сылдырау жоғалады. Терең емес орналасқан тамыр болса, пульпация жалпы тексеруде байқалады.

Малды тексергенде, ауру жағындағы перифериялық артерия пульсы әлсіз және кешірек соғады, сау жағындағы артерияға қарағанда. Малда қажу мен ауырған аяғында ақсау байқалады. Аневризм қан айналуының бұзыдуына әкеледі, егер жүйке бағанасын басқанда ауырсыну немесе кез-келген мүшенің парезі және оның трофикалық бұзылуы көрінеді.

Артерио-венозды аневризмнің клиникалық белгісі артериялық сияқылыды. Бірақ олар мөлшері жоғары болады, жұмсақ және пульсы әлсіреу келеді.

Болжам. Ол сақтық және жағымсыз болады. Өздігінен жазылуы сирек кездеседі, зақымдалған артерия өзегінің тромбпен толық жабылуына дейін толады. Түзілген қабырғалық тромб келешекте эмболдардың қайнар көзі болып табылады. Сондықтан артерио-венозды құйымдар және аневризмалар қан айналымның қайта құрылуымен қоса жүреді. Аневризмді прогресивті ұлғаюы оның жарылуымен әдетте өлімге әкеледі.

Емі. Аневризмнің емі тек хирургиялық операцияның бірнеше үрдісі бар, оның ішінде жиі кездесетін 2 әдісі: 1) аневризм жақын тамырдың орталық бөлігін байлайды немесе таңдалған жерді, аневризмге жақын; 2) тамырдың пенрифериялық және орталық аймағын байлайды, содан кейін тіледі, бүйіріндегі коолатералды қан ағады. Егер тампонада шамадан тыс болса, аневризм мен теріге тігіс салады.

Артерияның жіті тарылуы. Егер магистральды артерия аяқ астынан тарылатын болса, онда өте тез ауыр патологиялық өзгерістер дамиды, ол мреиенің қоректенуі немесе аяқтардың қоректкнуінің бұзылуымен байланысты. Белгілі жағдайда жедел және маманды көмекті қажет етеді, көмек болмаса аяқтың гангренасы дамып, мал өледі.

Анық көрінген клиникалық белгілерге қарамастан, диагностикалық қателер болуы мүмкін, өйткені ветеринарияда бұл мәселеге көп көңіл бөлмейді, ал әдебиеттер шектелген мөлшерде мәлімет береді. Сондықтан диагностика қиындайды.

Аретрияның жіті тарылуының бір себебі – эмболия, трмбоз, спазмы б.м. Немесе артерияның жарақаттануы немесе айналасындағы ұлпалардың.

Эмболия. Артерияның бітелуі (эмболом). Қан ағысы арқылы тромбтың бөлшкетері қозғалуы мүмкін, тромбтың аяқшасынан бөлінген, қан тамырының аневризмінде болатын, операциядан кейін түсетін май немесе ұлпа басқа бөлігінің қанға түсуі.

Эмбол, қан ағысымен қозғала келіп, артерияның жіңішке өзегінде тоқталуы мүмкін, немесе магистральды артериядан кететін ірі бүйір бағанасында. Эмбол тамырдың бифуркация айиағында локализденеді. Магистральды және бүйір тамырларда қан ағысы тоқтайды. Орталықта және дистальдеу эмбола “жалғасқан тромб” түзіле бастайды. Артерия маңындағы эмболалар тарылады. Ерекше көрінетін белгілері көрінеді, ол қозғалыс кезінде күшееді. Жетекші жақсыздандыру ауруды түсіреді.

Келесі тәуліктерде тактильды және ауырсыну сезімталдылығы жоғалады, қозғалу қиындайды, аяқтары суи бастайды. Бітелген орыннан периферияға баратын артерияның пульсын сезу мүмкін болмайды. Бірнеше сағаттан кейін аяқтарында некроз белгілері байқалады, эпидермис көпіршік түрінде қабыршақтанады.

Радикалды емдеу – эмболэктомия. Ол ең желісті болады, егер оны некротикалық өзгеріске дейін аяқ ұлпаларына жасаса, жіті эмболияның басталуынан бір тәулікке дейін.

Операция алдында, операциядан кейін де антикоагулянт пен антисептикалық заттар береді, сонымен қатар фибринолитиклық фермент және спазмолитикалық заттар.

Аретрияның толық тромбозында, тамырдың жіті бітелуін де тудырады, ауру эмболияға қарағанда жеңіл өтеді, өйткені бұндай трмбоз бұзылған немесе өзгерген тамырларда болады. Сондықтан белгілі уақытта өзегі тарылады, коллатеральды және аймақты қан айналу дамиды. Артерия тромбозы бифуркация маңайында болмайды, сондықтан алғашында тек бір тамыр бағанасын қысады. Ұзарғанда ұлғаяды, мұндай тромб басқа бифуркацияны да бітеуі мүмкін. Тромбозға дер уақытында антикоагулянт қолданып тоқтатады.

Ауру клиникалық белгісі бойынша – артритке ұқсас. Жіті тромбозды алғашқы симптомы – ол қатты ауырсыну, сезімталдықтың нашарлауы және қозғалыс координациясының бұзылуы, аяқтың пигменттері жоқ аймақтың түсі ақшыл болуы және оның сууы, сонымен қатар бітелген магистральды тамырдан бастап артерия пальпациясының сезілмеуі.

Малдарда (жылқы, ірі қара, итте) құрсақ және бұтағында аортасының тромбозы байқалады (тромб бағанында ғана емес, сонымен қоса артерия бұтағында пайда болуы мүмкін). Бұл жағдайда тромбоз тамыр қабырғасының жаралы зақымдануында болады, паразитарлы жарақатануда, қоршаған ортаның ісінуі мен қабынуы. Басқа жағдайларда аорта тромбозының себебі болып инваниозды аневризм саналады. Жылықыларда негізгі клиникалық белгісі – ақсандау болады, ол тез аллюрде күшееді. Малда ентігу пайда болады, пльс жиірейді, жүрек соғысы естіледі, бұлшық ет дірілі, шошыну мен терлеу. Мал қозғала алмай құлайды. Кішкене уақыт дем алғаннан кейін белгілер жойылады да, қозғалғанда қайта пайда болады. Аяқтың зақымдалған аймағында жергілікті температура төмендейді.

Ұстамалы ақсандау жыылқылардың ауырғандағы негізгі белгісі болып табылады, ол қосымша ректальды зерттеледі (склеротикалық аймақтан жоғары тамырдың кеңейген жерін табады және өзіне тән “жекіру” шулар, сонымен қатар аортаның бұтақталған жерінің қалындауы мен пульстын болмауы). Жамбастың параличі болуы мүмкін.

Ірі қара малда сан артерия трмбозында бұлшық еті босаңсып, перифериялық пульс жоғалады. Мал аяққа тірелмейді және отырған иттің позасына келеді. Өкше және табан тамырдың тромбозынан некроз болады және саусақтың толық өлеттенуі. Қосымша симптомдар болып, травматикалық перикарлит кезіндегідей әуке және жақ асты кеңістікте ісіну болады

Тромбоздың барлық түрлерінде уақыттында және маманды ем көрсетпесе некроз немесе ишемия басталады.

Болжау күмәнді.