Аналитикалық сөзжасамдық тәсілдің қалыптары. Тіркесті негіздерге ғылыми талдау жасаңыз

Болмыстың танылған ерекше белгілерін таңбалаудың көнеден келе жатқан тәсілінің бірі - аналитика-семантикалық сөзжасам тәсіл. Аналитика-семантикалық сөзжасам тәсілі тілдің дамуында маңызды рөл атқарған. Тілдің ежелгі бастауында түбіртектің, түбірдің бірігуі арқылы екіншілік мағына жасалып, жаңа сөздер туындаған. Тіліміздегі бір буынды түбірлер санатындағы ГСГ (ГС+Г, Г+СГ т.б.) тұлғасындағы атаулар түбіртектердің осындай бірігуі нәтижесінде болған деп пайымдауға негіз бар. Қазіргі қазақ тілінде аналитикалық-семантикалық сөзжасам тәсілінің мынадай сөзжасамдык қалыптары қалыптасқан:

1) тұлғалардың бірігу қалыбы

2) тұлғалардың қосарлану қалыбы

3) тұлғалардың тіркесу қалыбы

Аналитика-семантикалық сөзжасамдық тәсілінің өзіндік ішкі байланысу заңдылығы бар. Кез келген екі тұлғаның бір-бірімен косарлануы не бірігуі, тіркесуі мүмкін бола бермейді. Өзге де сөзжасамдық тәсілдердегі сияқты мұнда да парадигматикалық және синтагматикалық қатынастар орындалуы тиіс.

Аналитика-семантикалық сөзжасамдық тәсілінің өзіндік ішкі байланысу заңдылығы бар. Кез-келген екі тұлғаның бір-бірімен қосарлануы, не бірігуі, тіркесуі бола бермейді.

Халықтың болмыстың белгілері мен қасиеттері туралы ұғымды, түсінікті танып, оны таңбалауының ішкі заңдылықтарына сәйкес аналитика-семантикалық сөзжасамдық тәсілде де халықтық дәстүрлі дүниетаным мен ментальдылықтың берік жүйесі орныққан. Осыған сәйкес жаңа номинативтік белгісі бар ұғымды таңбалауда лингвистикалық және экстролингвистикалық факторлардың орындалуы шарт:

-болмыстың ерекше жаңа белгілері мен қасиеттерінің адам танымында танылуы;

-номинативті мағына мен атаудың семантикасы тұрақталып қалыптасуы үшін қажетті фактор – уақыт.

-Екіншілік мағыналы туынды сөздің жеке атау ретінде қабылдануы не қабылданбауы.

-бұрыннан белгілі болмыс атаулары туралы ұғыммен жаңа номинативтік белгінің ұқсастығы, мәндестігі негізінде уәжделуі;

-сөздердің ішкі семантикалық құрылымының сәйкес келуі;

-валенттілік заңының орындалуы;