Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды? 247
Бүл дертке орыс қауымы да XVIII ғасырда
шалынып барып, орыс патриоттарының ұзақ та
табанды күресінің арқасында әрең дегенде ары-
лып, бүгінгі қалпына түскен еді. Орыс дворянда-
ры мен кулактарының ұл-қыздары Франция мен
Германияда оқып, орыс болып туғанына намыста-
нып, орыс тілінде сөйлеуді ар тұтқан замандар
өткен. Олар өздеріне
петиметри, какетка деген ат
алып, мәдениеттің ұшар басына қолы жеткенімсіп,
өз қандастарын өздері қорлайтын нигилистік дертті
бойына жұқтырған еді. Осындай жүгенсіздікті қазіргі
орыстанып кеткен біздің шала қазақтар мен ада
қазақтардың ұл, қыздарының оспадарсыз нигилистік
қылығы көрсетіп жүр. Бірақ бұл құбылыс өткінші,
қазірдің өзінде олар саналы, ойлы жастардың сай-
қымазағына ұшырап, күн өткен сайын қазақ тілінің
жанданып күшеюіне байланысты шегініп, біртіндеп
шөгіп бара жатқан қалпын танытады.
Қазіргі таңда айрықша мән беретін мәселенің бі
рі - қазіргі еуропалықтардың мінез-құлқы мен руха-
ни болмысына еліктеу мен солықтау жағынан біздің
қазақ жастары бәйгенің алдын берер емес. Әсіресе,
ұлы Абай «Арсыз болмай мал қайда, Айлакер бол-
май бақ қайда?» деп таңбалап айтқанындай, ада
қазақтар мен шала қазақтардың қоғам байлығын
«заңды жолмен» талап алып, бойына сіңіріп қалу
үшін
азаматтық қоғам деген модельге бас ұрып,
насихаттап жатуы жай нәрсе емес. Бұл танымға
ұлтсызданған тоғышар, масылданған ұлттық бур-
жуазия мен осы пиғылды іштей жақтаушы кейбір
саяси биліктегілердің мүддесі жақын тұрғандай
сезіледі... Бұл сатқын пиғылға тек қана ұлтсызда-
248
Қазаң қалай мәңгүрттенді? нып мәңгүрттенген кенбіс тобыр қана көнеді. Бұл
біздегі ұлтсызданған буржуазияның америкалы қ
азаматтық қоғам үлгісіне құлша табынып арманда-
уына мәңгүрттенген көнбіс тобыр ғана көнеді. Бұл
ниеттегілердің және олардың қолтығына су бүркетін
сырттағы идеологтардың бәрі де