Әдебиет және топонимика
даладағы елді мекен, жер атауларының үзына бойғы
тұрқына назар аударсақ, біздің ата жұртымыздың
өткендегі қанды тарихы да жоғарыда айтылғандай
басқынш ылы қ отарш ылдық жорықтардың, саяси-
идеологиялық мақсаттағы саясаттардың жеті түрлі
қатпарлы іздері жатыр. Сырттан енген жеті түрлі
топоним икалы қ атаулардың қыртысты қабаттары
біздің жыл санауы мы зға дейінгі көне дәуірден
бастап, бүгінге дейін сақталып келген тарихи
қабаттары алдымыздан шығады. Санамалап өтсек,
олар - қытай, парсы, араб, грек, моңғол, қалмақ,
орыс мемлекеттері тарапынан зорлықпен енгізілген
географиялық жер атауларының қанды қатпарла-
рына ауылды сталиндік колзоздастыру кезінен
басталған тоталитарлық топонимикалық атауларда-
ғы заңсыз сапырылыстарды да қосу керек.
Осы топонимикалық қабаттардың отаршылдық
зорлыққа негізделіп өзгеріске түскен ғасырларға
созылған ұзы н-ы рғасы туған әдебиетімізде өз
көрінісін де тауыпты. Мәселе, осы күрделі де қызықты
құбы лы старды ң жатысын ақтара тауып, тарихи
сырын танып ұғынуда жатыр. Осы себепті сонау көне
ғасыр қойнауында жатқан орхон жазуларындағы
ескерткіштерден бастап, дәл бүгінге дейінгі көркем
туы нды лары мы здағы ірілі-ұсақты топонимикалық
атауларымыздың әр қилы саяси-әлеуметтік жағ-
дайларға орай туындаған себеп-салдарын танып
білудің, яғни өшіп бара жатқан қастерлі халықтық
тарихи есімізді жаңғыртып толықтырудың дүниет-
анымдық мән-мағынасы қай жағынан алып қарасақ
та, баға жетпес рухани қазына қорымызға айналмақ.
Осы мақсат тұрғысынан келіп қазіргі қазақ әдебиеті
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
343
саласында жас талантты ғалым Абат Паңгереевтің
әдебиет және топонимика тақырыбы бойынша
кандидаттық диссертация қорғап, кітабын шығаруы -
соны бастама деп білеміз.
Жер көлемі жағынан Қазақстан Республикасы
бүкіл әлем тарихында тоғызыншы орында тұрса,
оның қойнауындағы қаншама миллиондаған елді
мекен, жер атауларының көркем әдебиетте әр
түрлі саяси-әлеуметтік жағдайларға орай тарихи
сапырылыстарға түсуі - бұл тақырыпта көп зерттеу
еңбектерін жазуға әкелетіні бүгінгі күннің қажеттілігіне
айналып отыр.
1991 жыл
344
Достарыңызбен бөлісу: |
