126
Жер қалай орыстандырылды?
жергілікті халықтың еркінен тыс, олардың пікірімен
санаспай басакөктеп тізеге басып жүргізілді. Мәсе-
лен, бір ғана Н. С. Хрущевтің өктемдігімен, респуб-
лика халқы ны ң еркімен санаспай-ақ бір күнде,
ғасырлар бойы өмір сүріп
келген Ақмола қаласы
мен Ақмола облысын Целиноград қаласы мен
Целиноград облысына айналдырып жіберу осыны
көрсетеді. Осы облыстағы топонимикалық езгеріс
осымен ғана байыздап қойған жоқ, қайта жыл асқан
сайын тоталитарлық дәстүрдегі елді мекен, жер атау-
лары қоздап бір ғана «целина»
сөзіне негізделген
аудан, ауылды қ кеңес, үжымшар, кеңшар, мек-
теп, мәдени үй т.б. атаулары тираждап көбейтіліп
жатты. Әрине, бүл озбырлықтың төркіні тыңға келген
Н. С. Хрущевтің Ж алтыр станциясында: «...жергілікті
халықтан үміт күтпеңдер. Қазақтар жаратылыстары-
нан тоғышар, жалқау көрінеді. Өздерің қимылдаңдар.
Жер иесі енді сендерсіңдер» («Халық кеңесі». 1990,
26 маусым), - деп сөйлеген идеялық ой сарынын-
да үдей түскені бүгінде жасырын сыр емес.
Патша-
лы Ресей империясы жүргізген келімсектерді қаптай
қоныстандыру, славян халықтарын көбейте түсу сая-
саты тыңды игеру деген сылтаумен өзінің дәстүрлік
жалғастығын тауып жатты. Бұрын халықтық топо-
нимика отаршылдық топонимикамен саналы түрде
саяси-идеологиялық мақсат көздей ауыстырылса,
енді кеңестік дәуірде отызыншы жылдар басы-
нан бастап-ақ олардың орнын тоталитарлық топо-
нимика алмастырып жатты.
Соңғы екеуі де жергілікті
халықтың тарихи есін көмескілеуге, өткенін келер
ұрпақтан жасыруға, ұлттық дәстүрі мен тілін ұмыт-
тыруға бағытталып отырғанын байқау қиын емес.