.
«Физули, Шәмси, Сәйхали...» Фзули, Шәмси, Сәйхали, Науаи, Сағди, Фирдауси, Хожа Хафиз – бу һәммәси Мәдәт бер я шағири фәрияд. Сөздік: 1.Мәдәт (арабша) – көмек
2.Шағири (арабша) – ақын.
3.Фәрияд (парсыша) – теңдесі жоқ, асыл.
(1855-1881 жылдары аралығында жазған өлеңі. Бір шумақ, төрт жолдан тұрады)
Сөздің көп мағыналылығы. Омонимдер.
«Вадим» – Лермонтовтың аяқталмай қалған романы. Абай түпнұсқаның жалпы сюжетін басшылыққа ала отырып, еркін аударған. «Вадим» 40 шумақтан тұрады. «Батар күнге шымылдық көк бұлт кең» деп басталады. Поэманы «Вадим» деп жүрміз. Абайдың өзі қалай атағаны беймәлім, қолжазбаның бірінші беті жыртылып қалған екен. Поэма ертеректе, Абайдың үйренушілік, еліктеушілік шағында (1880-1883 ж.ж.) жазылған. Абайдың күйлері:
«Тор жорға»
«Май түні»
«Желдірме»
«Майдақоңыр»
«Ақ толқын»
Рашид-ад-Диннің «Жылнамалар жинағы» (Жамиғ ат-тауарих), Хондемирдің «моңғолдар тарихы», Әбілғазы Баһадүрханның «Түрік шежіресі» (Шежіре-и Түрк) еңбектері. Қытай тілінің әйгілі білгірі, шығыстанушы, чуваш халқының перзенті Н.Бичуриннің (Иакинф) бүкіл әлем шығыстанушыларының қолынан түспес кітабына айналған, қытай жылнамалары мен жалпы тарихынан (Ганмудан) теріп аударып, 1851 ж. жарық көрген «Көне замандарда Орта Азияны мекендеген халықтар туралы мәліметтер жиынтығы» атты үш томдық еңбегін оқу арқылы тарихи тұжырым жасап, мақала жазды деп айта аламыз. ҮШ СҮЮ
Алланы сүю
Адамзатты бауырым деп сүю
Әділдік жолын сүю
…Өлді деуге сия ма, ойлаңдаршы, Өлмейтұғын артына сөз қалдырған? 1896 жылы Абай екі әйелінен туған ұлдарымен бірге түскен суреті. Ортада отырған Абай 51 жаста. Елағасы ретінде кемеліне келіп, кемеңгерлікке жеткен шағы. Сонымен қатар ол тоғыз баланың әкесі және сегіз немере сүйіп отырған ардақты ата. Абайдың оң жағында бәйбішесі Ділдәдан туған тұңғышы Ақылбай 35 жаста, соның өзінде 5 баланың әкесі. Сол жағында екінші әйелі Әйгерімнен (Шүкіман) туған ұлы Тұрағұл 21 жаста, әлі үйленбеген. Екеуі де қазақ әдебиеті мен мәдениетінде өзіндік із қалдырған тұлғалар. Бұл фото Семейде Н.Кузнецов фотосалонында түсірілген екен. Түпнұсқадағы көлемі – 9 х13см. Суретті жазушы Мұхтар Әуезов 1941 жылы 6 ақпанда Абай мұражайына өткізіпті. Егер бұл фото Мұқаңның қолына тимегенде бүгінге жетпей де қалуы мүмкін еді. ҚОРЫТЫНДЫ