Сұрақтары: не істеді? не қылды? қайтті?
Етістіктің семантикалық жіктемесі (Семантические признаки глагола)
жүктеу/скачать 153,43 Kb.
|
tpUAlQSjnP9JFVtFRGDvwjRIwIIcKIGyaguCA3ao
- Бұл бет үшін навигация:
- Туынды етістік
- Дара етістік
- Күрделі етістік
- Болымды етістік
- Болымсыз етістік
| Етістіктің семантикалық жіктемесі (Семантические признаки глагола)
Тұлғасына қарай (по способу образования) 1. Негізгі етістік – заттың қимылын білдіретін төл етістік. Сөздің түбірі қосымшасыз, бөлшектеуге келмейтін етістік болады. II жақтың бұйыру мағынасында жұмсалады. (Основа глагола – начальная форма глагола, обозначающая действие. Это – корень без аффиксов, неделимая часть слова. Используется во II лице повелительного наклонения) Мысалы: кел, жаз, отыр, айт, оқы т.б. 2. Туынды етістік – түбір етістікке және басқа сөз таптарына сөз тудырушы жұрнақтар жалғану арқылы жасалады. Туынды етістіктер есім негізді туынды етістіктер(түбірі есім, үстеу, одағай) және етістік негізді туынды етістіктер(түбірі етістік)болады. (Производный глагол – образуется путем прибавления к основе глагола или к другим именным словам словообразующих суффиксов. Производные глаголы бывают именные производные глаголы (именной корень, наречие, междометие) и глагольные производные глаголы (основа глагола) Мысалы: ой+ла, ой+ла+н+дыр, есеп+те, таза+лан т.б. Құрамына қарай (по составу) 1. Дара етістік – бір ғана түбірден (негізгі немесе туынды) тұрады. (Простая форма глагола – образуется только из одного корня (основа или производный) Мысалы: бас+та, кес, із+де. 2. Күрделі етістік – кемінде екі сөздің тіркесуі арқылы жасалады. Бірінші сынары негізгі етістік, кейінгі сөз көмекші етістік болады.алып кел, уәде берді, бара-бара шаршадым, сатып алдым, жүре бер. (Сложная форма глагола – состоит не менее из двух слов. Первая часть состоит из основы глагола, а вторая часть является вспомогательным глаголом) Мысалы: алып кел, жазып отыр т.б. Іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай (по отношению к результату действия) 1. Болымды етістік – іс-әрекеттің жүзеге асуын білдіреді. (Положительная форма глагола – утверждает, что действие совершилось,совершится, совершается) Мысалы: кел, сана, жаз, кет, шық т.б. 2. Болымсыз етістік – іс-әрекеттің болмауын білдіреді. Негізгі және туынды етістікке – ма- ме- па – пе – ба – бе – жұрнақтарының (синтетикалық тәсіл) немесе – жоқ – емес – сөздерінің (аналитикалық тәсіл) тіркесуі арқылы жасалады. (Отрицательная форма глагола – отрицает выполнение действия.Образуется путем прибавления к непроизводным и производным глаголам суффиксов –ма - ме – па – пе –ба – бе –синтетический способ или слов -не – нет-аналитический способ) Мысалы: кел+ме, бар+ма, керегі жоқ, оқыған жоқпын, білдірген емес т.б. жүктеу/скачать 153,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|