Т. Р. Рыспеков, Б. Д. Балғышева
Бақылау сұрақтары және тапсырмалар
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
treatise140794
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер
- 1.13. Минералды тыңайтқыштардың тиімділігіне әртүрлі факторлардың әсері. Тыңайтқыштар және оны енгізудің тәсілі Т
| Бақылау сұрақтары және тапсырмалар:
Ауылшаруашылық дақылдарының қажеттіліктерін тыңайтқыштарда анықтаудың физиологиялық негізі қандай? Өсімдікке қоректік заттардың жауапты және мейлінше көп пайдалану аралықта енуі қалай түсіндіріледі? Қоректік заттардың биологиялық және шаруашылық шығыны дегеніміз не? Негізгі ауылшаруашылық дақылдарының өнім бірлігіндегі азот, Р2О5 және К2О шығыны қандай? Өсімдіктердің топырақтан қоректік заттарды қолдануына не әсер етеді? Әр түрлі топырақ түрлеріндегі жылжымалы азот, фосфор, калийді ауыл шаруашылығы дақылдарымен пайдаланудың орташа коэффициентін атаңыздар? Өсімдіктердің минералды тыңайтқыштардан қоректік заттарды пайдаланудың орташа коэффициенті қандай? Тыңайтқыштардан және топырақтан қоректік заттарды пайдалану коэффицентін қалай анықтауға болады? Пайдаланылған әдебиеттер 1 Муравин Э.А., Ромадина Л.В., Литвинский В.А. Агрохимия – М. Изд. Центр «Академия» 2016 2.Агрохимия (под ред. Минеева В.Г.) - М., 2004 3. Минеев В.Г. История развития агрохимии в России и за рубежом (в 2 томах). – М., 2005 4. Малимбаева А.Ж. Применение удобрений в интенсивном земледелии. Алматы, 2011 5.Агрохимия: Учебник для вузов / Под ред. Б.А.Ягодина. – М., 1989. – 655 б. 6.Почвоведение в 2 частях (Часть 1.Почва и почвообразование) / под ред. В.А. Ковды, Б.Г. Розанова. – М.: Высшая школа, 1988. – 400 б. 7.Практикум по агрохимии / Под ред. Ягодина Б.А. – М.: Агропромиздат. – 1987. – 512 б. 1.13. Минералды тыңайтқыштардың тиімділігіне әртүрлі факторлардың әсері. Тыңайтқыштар және оны енгізудің тәсілі Топырақты-климаттық жағдайлар. Шалғынды-орман, орманды-дала аймақтарының күлгін түсті шым топырақ және тоғайлы-орман топырақтарында, сондай-ақ солтүстік және батыс өңірлердегі орман-далалы, суармалы егіншіліктің барлық топырақтарында тұзды, қопсытылған аймақтарында азотты тыңайтқыштардың әсері айқын көрінеді. Нашар және құрамы бай қарашірік азотты тыңайтқыштар ТМД елдерінің еуропалық бөлігіндегі дала аймағының оңтүстігі мен шығысында, ылғалдың жеткіліксіздігінен әлсіз және азырақ әсер етеді. Фосфор және калий мөлшері аз топырақта, азотты тыңайтқыштардың тиімділігінің төмендеуі байқалады. Әдетте, фосфор тыңайтқыштарының өнімділігіне ең көп әсер ететін қасиет: оңтүстіктің жергілікті, қарапайым қарашірік топырақтары және қара-қоңыр мен сұр топырақтарға тән. Бұл дегеніміз, жылжымалы фосфордың мөлшері орманды-дала, дала, құрғақ дала, жартылай шөлді және шөл аймақтарында аз екенінің айғағы. Шалғынды-орман аймағының топырақтарында фосфордың үлкен тапшылығы болғандықтан, фосфор тыңайтқыштарын жеткілікті дәрежеде азотпен қамтамасыз ету әсері жоғары болып келеді. Калий тыңайтқыштарының әсері механикалық композицияда (құмды және құмды-сазды) құм дауытты-күлденген, сондай-ақ шымтезек-батпақты және жайылма топырақтарда айқын көрінеді. Әдетте, орташа құмды, ауыр сазды және сазды топырақтар калиймен жақсы қамтамасыз етілген. Калий тыңайтқыштарының ең аз тиімділігі жылжымалы калиймен жақсы қамтамасыз етілген: қарашіріктерде, қара-қоңыр, қоңыр топырақтарда және сұр топырақтарда байқалады. Тыңайтқыштарды пайдаланған кезде ағымдағы және алдыңғы жылдардағы ауа райы жағдайларын ескеру қажет. Осылайша, күзгі жауын-шашынның жеткіліксіз мөлшерімен азот тыңайтқыштарының тиімділігі төмендейді және келесі жылы фосфорлы тыңайтқыштардың рөлі артады. Егер күзде жауын-шашын мөлшері көп болса, келесі жылы азот тыңайтқыштарының тиімділігі артады. Артық ылғалдылық жағдайында өсімдіктер калийді қатты қажет етсе, ал қысқа мерзімді көктемдік суықта – фосфорды қажет етеді. Тыңайтқыштар (әсіресе органикалық) шығымдылық бірлігін қалыптастыру үшін суды тұтынуды 10-20% -ға азайтады және құрғақшылықтың зиянды әсерлерін азайтады. Өз кезегінде, топырақты суару немесе ылғалдандыру тыңайтқыштарды анағұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Шөлейтті аймақтарда жиі жағдайда топыраққа бір ғана фосфордан тұратын тыңайтқыш енгізумен шектеледі. Өсімдіктің өсуінінің бастапқы кезеңінде төмен температураның болуы азотты және фосфорлы қоректендіру кезінде барынша теріс әсерін тигізеді. Шамадан тыс температураның жоғары болуы да өсімдіктерге элементтерді сіңіру шамасын азайтуға ықпал етеді. Тыңайтқыштардың тиімділігіне топырақтың микробиологиялық белсенділігі, егін айналымы да әсер етеді. Егістік айналымы белгілі бір реттілікпен дақылдарды біріктіріп, тыңайтқыштардың қолданылуының тиімділігіне әсер етпей қоймайды. Топырақтағы тыңайтқыштардың қоректік зат ретінде барынша толық пайдаланылуына байланысты, егістік айналымының қолданылу тиімділігі бастапқы дақылдардың қолданылу тиімділігінен айтарлықтай жоғары. Тыңайтқыштар жүйесін дайындау келесі тәртіпте жүзеге асырылады. Әр саладағы егін айналымын немесе дақылдарды жылдар бойынша кезектестіруді анықтайды. Жеке егістік айналымдар мен егістік алқабындағы жылдар бойынша дақылдарының өнімділік деңгейін, сондай-ақ егістік айналымының сол жылдағы игерілу өнімділігінің анықтайды. Осының бәрі тұтастай алғанда шаруашылық бойынша көрсеткіштермен байланыстырылуы керек. Әрбір егістік айналымы бойынша әктасқа немесе гипсқа мұқтаж қышқыл немесе сортаңданған топырақтардың ауданын анықтайды. Орта есеппен әр бір егістік алқабындағы айналымдары және орташа барлық егістік айналымдары үшін қажетті фосфор және калийдің жылжымалы түрлерін есептейді. Шаруа қожалығында сортаңданған топырақ болса, онда гипс қолдану орны және дақылдардың биологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың енгізілген мерзімі сияқты нормалар анықталады. Жыл сайын, егістік айналымының бірден бастап бірнеше аумақтарын гипстеуді, қажет болған жағдайда жоспарлайды. Минералды тыңайтқыштардың жекелей дақылдарға бөлінуін жоспарланған өнім шамасына немесе 1 га егістік айналымының минералды тыңайтқыштармен қамтамасыз етілуіне байланысты жүргізеді. Егістік айналымы - топырақ құнарлылығын және агроценоздардың өнімділігін қамтамасыз етуге ықпал ететін ауылшаруашылық дақылдарының егістік аумақтары мен плантациялардағы егіндердің ұтымды ауысуы. Жиі мелиоративтік іс-шараларымен (ұрықтандыру, суару, құрғату) жүреді. Ауылшаруашылық дақылдарының, жоспарланған өніміне байланысты, егістік айналымына минералды тыңайтқыштарды бөлу. Бұл жағдайда екі ықтимал нұсқау туындайды: - егістік айналымы игерілген немесе игерілмеген, бірақ жоспарланған өнім деңгейін алуға байланысты, егістік аумағының агрохимиялық көрсеткіштері айтарлықтай өзгеріп отырады; - егістік айналымы игерілген, егістік аумағы дақылданған және өңдеу (дақылдану) дәрежесі жақын. Егістік айналымын игерместен бұрын ашық сұр-топырақтарда күздік бидайдың өнімділігі 7 ц / га-дан аспады, 10 рет толыққанды егістік айналымын игергеннен кейін өнімділік деңгейі 1 ротация 9,6 ц-ден, 5 ротация үшін 18,9 ц/га ұлғайды. Күлгін түсті шым топырақ және сұр орманды топырақтардағы (14-кесте) қоректік элементтердің құрамына байланысты, егістік айналымы үшін қоректік заттардың берілген балансының нормативтері топырақтың басқа түрлеріне теориялық жағынан сай келеді. 14-кесте
жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|