1 қосымша «Таңдаулы қазақ киіз үйі» облыстық конкурсы аясында дәстүрлі
әдет-ғұрыптар мен қолөнерлер көрсету Өткізілетін күні: 21-22.05.2016 жыл
Өскемен қаласы, ипподром
№
Жауапты аудандар мен қалалар
Әдет-ғұрыптар мен қолөнерлердің атауы
Абай ауданы
Әдеби киіз үй – «Әдебиет ордасы» Ақындар мен жазушылар бейнесіндегі жүргізушілер қарсы алады.
1. Әдебиет, сирек басылымдар, үйлердегіқызықты коллекциялар көрмесі
2. Шеберлік дәрісі:
- айтыскер ақынның,
- сөз өнерінің,
- декламациядан
3. Конкурстар:
- Абай Құнанбаев пен басқалардың өлеңдерін, шығармаларын білу, таңдаулы құттықтаулар.
- тіл шеберлерінің қысқаша айтысы және басқалар.
4. Таратылатын материал:жергілікті жазушылар, олардың шығармашылығы туралы қысқа ақпараты бар бетбелгі/флаерлер
Аягөз ауданы
Қазақтардың ұлттық сайыс/ойындары – «Палуан» 1.Сайыс-ойындармен байланысты заттардың көрмесі, (тоғызқұмалақ, арқан, жебе мен садақ, асықтар және т.б.), сондай-ақ тақырып бойынша әдебиет ұсынылады.
2.Шеберлік дәрісі:
- қазақша күрестен,
- тоғызқұмалақтан,
- аударыспақ пен басқалар бойынша.
3. Конкурстар:
- асық ату,
- тоғызқұмалақ жәнебасқалар.
- гір көтеру және басқалар.
4. Таратылатын материал:ойындар, сайыстар жайында, сондай-ақ белгілі палуандар туралы, осы бағыттағы тарихтан ақпарат берілген бетбелгі/флаерлер
Бесқарағай ауданы
Кілем тоқу өнері – «Зерлі өрмек»
Кілем, сырмақ, алаша, сондай-ақ солар туралы жазбалар кездесетін әдебиет көрмесі
2.Шеберлік дәрісі:
- киізден ойыншық жасау,
- киіз басу,
- алаш тоқу, сырмақбасу.
3. Конкурстар:
- кілем, сырмақ түрлерін, кілем тоқутарихын білу;
- кілемдердіңәр түрлерін тоқу технологиясын білу;
- кілем туралы ертегілер, аңыздар және жазбалар кездесетін басқа да әдебиетті білу.
4. Таратылатын материал:киіз басу және ойыншық жасау технологиясы туралы жазба ақпарат берілген бетбелгі/флаерлер.
Жарма ауданы
Музыкалық аспаптар –«Сазды әуен елінде»
Белгілі музыканттар, күйшілер, айтыскерлер бейнесіндегі жүргізушілер қарсы алады…
1.Қазақ музыкалықаспаптарының көрмесі
2.Қобызда/домбырада/сырнаймен т.б. ойнау шеберлік дәрісі
3. Конкурстар:
- музыкалық аспаптардың маңызын білу;
- тапсырма беріліп, оған қатысушылар белгілі бір аспаптарда ойнауы, ән шырқап, билеуі және т.б. білу керек;
- белгілі қазақ орындаушыларының өмірбаянын/ тарихын немесе музыкалық аспаптар туралы аңыз білу.
4. Таратылатын материал:қазақ аспаптары туралы жазылған, сондай-ақбелгілі қазақ орындаушыларының өмірбаяны туралы қысқа ақпарат берілген бетбелгі/флаерлер
Көкпектіауданы
«Батырдың киіз үйі» – «Батырлар»
Ер адамдар ұлттық киімдегі жауынгер бейнесінде қарсы алады
1. Батырдың қару-жарағы, сауыт-сайманының көрмесі, сондай-ақ жауынгерлік дәстүр туралы, батырлардың бейнелері бар әдебиет ұсыну.
2.Садақ ату, «қазақша күрес» және т.б. бойынша шеберлік дәрісі
3. Күш пен ептілік танытатын спорттық сайыстар (арқан тарту, дротик, армреслинг, күрес және т.б.)
4. Интеллектуалдық конкурстар:
- портреттерібойынша батырларды танып, олар атаққа ие болған басты шайқастарды атау;
- мына тақырыптар бойынша батырлардың есімін көбіреек білу: эпостық батырлар, азаттық соғыстардың қаһармандары, 1941-1945жылдарғы соғыс батырлары, бітімгер батырлар;
- ұрыс далаларындағы соғыстар
- батырлар жырын орындау, барлық және т.б. туралы кім көбірек мақал біледі.
5. Таратылатын материал: әр тақырыптарғабүктеме/флаерлер:
- балалардың әскери-спорттық ойындары: жаяу көкпар, жаяу аударыспақ, теңге алу, итеріспек, белбеу тастау;
- атспорттық ойындар: алтын қабақ, жамбы ату, күміс ату, «қыз қуу», аламан бәйге, көкпар;
- спорттық жекпежек (қазақша күрес).
Күршім ауданы
«Қазақтардың ата-кәсібі»
Малшы, ұста және басқалар бейнесіндегі жүргізушілер қарсы алады.
1. Еңбек құралдары көрмесі (орақ, ұста көрігі, тас диірмен, қазан ошағымен және т.б.)
2.Шеберлік дәрісі:
- себет тоқу,
- мәсі тігу,
- ұста шаруасы және т.б. бойынша
3. Конкурстар:
- иін ағашпен шашыратпай су тасу;
- қазан астына отты кім бұрынырақ жағады;
- бидай дәнін қол диірменімен кім жақсырақ тартады;
- аяқкиім үшін ұлтарақ кесу және т.б.
4. Таратылатын материал: жануарлардыңтүрлері сипатталған (жылқы: құлын, жабағы, байтал , тай, құнан және т.б. Немесе түйе: бота, тайлақ, атан, аруана, жампоз және т.б.) бетбелгі/флаерлер
Тарбағатай ауданы
«Аңшылық» – «Мерген»
Жүргізушілер аңшы киімінде қарсы алады
1.Аңшылық пен саятшылыққа қажетті заттар, сондай-ақ саят құстары, тазы иттер және т.б. туралы әдебиеткөрмесі.
2.Шеберлік дәрісі:
-«Бүркітті, тазы итті баулу»,
- мылтықты бөлшектеп, жинау және басқалар.
3. Конкурстар:
- «Садақтан нысана ату»(дротикті дартс),
-Аңдардың дағдыларын және олардың ізіне түсуді білу,
- ауа райын және басқаларды болжау.
4. Таратылатын материал:ауа райы туралы белгілері (егер құстар қыс кезінде ұяларын жылыласа – таяу уақытта суық түседі, егер ерте жұмыртқаласа – таяу арада жылы болады жән т.б.)берілген бетбелгі/флаерлер
Ұлан ауданы
«Қазақ ою-өрнегі киіз үйі» –«Ою-өрнек» 1.Қайталанбайтын ою-өрнегі бар түрлі бұйымдар көрмесі(ыдыс-аяқ, үй жасауы, костюмдер, т.б.)
2.Шеберлік дәрісі:
- ою-өрнек кестелеу бойынша,
- ағашқа өрнек түсіру бойынша
- ою-өрнек шекімелеу бойынша
3. Конкурстар
- ою-өрнек түрлерін білуз,
- қағаздан ою-өрнек қию
4. Таратылатын материал:ою-өрнектер мен олардың мәндері сипатталып, жазылған бетбелгі/флаерлер
Зайсан ауданы
Қазақ әшекейлері –«Зергерлік өнер» Ерекше әшекей тағынып, ұлттық киім киген қыздар қарсы алады.
1.Қазақ әшекейлерінің көрмесі: балалардың, әйелдердің, ерлердің, сондай-ақ мұра болып қалғанзергерлік әшекейлер және де осы тақырып бойынша әдебиет.
2.Шеберлік дәрісі:
- бұрымға арналған әшекей жасау (шашбау),
- темір ақшадан жасалған зергерлік әшекейлер (сақина, шекелік және басқалар),
- сымнан, ұсақ моншақтан жасалған шекеліктер/ сырғалар.
3. Конкурстар:
- Әшекей атауы және оның сипатталып жазылуы кездесетін әндер, өлеңдер, басқа да туындыларды білу (на всякий случай необходимо подготовить такие фрагменты для исполнения участниками конкурсқа қатысушылар айтып беруге арналған үзінділер дайындау)
4. Таратылатын материал:қазақ әшекейлерінің маңызы сипатталған, белгілі бір әшекейлерді қай кезде және қашан сыйлыққа берілетіні, сондай-ақ олардың неден жасалатыны туралы жазбалары барбетбелгі/флаерлер
Глубокое ауданы
Әйелдердің «Сырғалымы» Ұлттық киім киген, ұзын бұрымдарына, бас киімдері мен қолдарына әшекей тағынған, әртүрлі жастағы кішкентай қыздар/бойжеткендер/әйелдер қарсы алады.
1.Кішкентай қыз баланың тәрбиесіне арналған көрме:
- омыраудағы қыз баладан бойжеткендерге дейін арналған киімдер,
- шаш әшекейлері,
- литература әйел этикасы туралы, қыз балаларға арналған этикалық принциптердегі/бағыттардағы (мысалы, шашты жайып жіберіге болмайды, өйткені бұл қайғы белгісі) әдебиет
2. шаш өруден және оны әшекейлеу бойынша шеберлік дәрісі
3. Қыз бала тәрбиесіне байланысты мақалдар/мәтелдер, тыйымдар, бетәлпет пен қол қимылдары мен т.б.білу жөніндегі конкурстар
4. Жас келіншектердің күйеуінің туыстарына ат қоюы бойынша (Еркем, Төрем және басқалар) конкурстар
5. Таратылатын материал – Әртүрлі жастағы қыз балалардың әшекейлері; қыз бала/бойжеткендердің бас киімдерісипатталып жазылған кәртішке/бүктемелер
Қыз бала тәрбиесіне байланысты әдет-ғұрыптар; әйел этикасынемесетыйым-сөздер
Катонқарағай ауданы
«Асыл мұра»
Ақсақалдар мен әжелер қарсы алады
1.Аға ұрпақтан мұра болып қалған көне заттардың немесе олардың бейнелерінің көрмесі.
2.Шеберлік дәрісі:
- саз-балшықтан ыдыс аяқ немесе ойыншық жасу бойынша,
- жүннен немесе басқадан жіп иіру.
3. Конкурстар:
- таңдаулы батаға,
- әдет-ғұрыптарды білуге (асар жасау, «обал» және т.б.)
- тыйым сөздерді/әрекеттерді білу конкурсы
4. Таратылатын материал: закладки/флаеры с описанием дана дәстүрлеріміз (жол-жоралғы немесе жол кезек беру жәнет.б.)
Шемонаиха ауданы
«Белорус ұлтының салт дәстүрлері»
Достығы жарасқан көп ұлтты Шығыс Қазақстан Облысын мекендеген славян халқының ішіндегі белорус ағайындар өздерінің ұлттық киімдерін киіп, әнімен, сәнімен, биімен қонақтарды қарсы алады.
1. Көрме,Белорус халқының киім кешектері,( ерлердің, әйелдердің , салтанатты жағдайда киілетін киімдері, балалардың және үлкендердің киімдерінен көрме және дэфиле. Музыка аспаптары және белорус халқының дәстүрлі үй жабдықтары
- Белорус халқының ұлттық ерекшеліктері, дәстүрлі киім кешектері әйелдердің мейірімділік,сәнді ғұрыптық киімдері туралы дәріс.
3. Конкурстар:
- Белорус халқының салт дәстүрінен өз қалаулары бойынша жарыс;
- Белорус тіліндегі әндерден жарыс ( облыс бойынша достық үйлері арасында);( Шемонаиха ауданы бұл тұрғыда алдын ала Достық үйлерімен байланысып жұмыс жасаулары керек)
- Дәстүрлі тағамдардан жарыс;
- Белорус халқының үйлену тойындағы отбасылық дәстүрлерді көрсету.
Бородулиха ауданы
«Неміс ұлтының салт дәстүрлері»
Достығы жарасқан көп ұлтты ШҚО мекендеген неміс ағайындар өздерінің ұлттық киімдерін киіп, әнімен, сәнімен, биімен қонақтарды қарсы алады.
1. Көрме,Неміс халқының киім кешектері,( ерлердің, әйелдердің , салтанатты жағдайда киілетін киімдері, балалардың және үлкендердің киімдерінен көрме және дэфиле. Музыка аспаптары,неміс халқының дәстүрлі тойланатын мерекелерінде айтылатын әндер мен билерге арналады.
2.Шеберлік дәрісі:
- Неміс халқының «Кух» деп аталатын тағамды жасаудан шеберлік дәріс.
- Халқының дәстүрлі киім кешектеріндегі әйелдердің мейірімділік,сәнді ғұрыптық киімдері туралы дәріс.
3. Конкурстар:
- Шығыс өңірін жайлаған неміс халқының сал дәстүрінен өз қалаулары бойынша жарыс;
- Неміс тілінде неміс классиктерінен өлең оқудың жарысы;
- Дәстүрлі тағамдардан жарыс;
- Неміс халқының үйлену тойындағы отбасылық дәстүрлерді көрсету.
Үрджар ауданы
Қазақ костюмі – «Сән әлемі» Жасына сай киінген әртүрлі жастағы адамдар қарсы алады.
1.Қазақ костюмі көрмесі(дәстүрлі және заманауи үлгілері)
2. Шеберлік дәрісі:
- бас киім немесе костюм керек-жарақтарын (әшекейлер, сөмкелержәне т.б.) жасау
- зергшерлік әшекейлер жасау жөніндегі
3. Конкурстар:
‑Ұлттықкиім көрсету дефилесі,
- Ұлттық киім немесе оның элементінің (баскиім, бешмет және т.б.) таңдаулы эскизі
- Ұлттық киім белгілі бір бұйымдарын (мысалы, әйел баскиімі: тақия, сәукеле,желек, кимешек, жаулықжәне т.б.) білу
4. Таратылатын материал:Ұлттық киім бұйымдары сипатталған және солармен байланысты әдет-ғұрыптар жазылған бетбелгі/флаерлер.
Зырян ауданы
«Орыс ұлтының салт дәстүрлері»
Достығы жарасқан көп ұлтты Шығыс Қазақстан Облысын мекендеген славян халқының ішіндегі орыс ағайындар өздерінің ұлттық киімдерін киіп, әнімен, сәнімен, биімен қонақтарды қарсы алады. Бұл тұрғыда Зырян ауданы Бұқтырма бойын жайлаған орыстардың фольклорын, әнінің ерекшелігін, көп дауысты мақамын көрсете білулері қажет.
1. Көрме,Орыс халқының музыка аспаптары, киім кешектері,( ерлердің, әйелдердің , салтанатты жағдайда киілетін киімдері, балалардың және үлкендердің киімдерінен көрме және дэфиле.
2.Шеберлік дәрісі:
- Зырян ауданын мекендеген орыстардың фольклоры, тақырыбы «Бұқтырма бойын мекендеген орыс халқының ескі дәстүрлі фольклорлы әндері» шеберлік дәріс.
- Орыс халқының дәстүрлі киім кешектеріндегі сәнді ғұрыптық киімдері туралы дәріс.
3. Конкурстар:
- Орыс халқының сал дәстүрінен өз қалаулары бойынша жарыс;
- Орыс халқының әндерінен « частушки, көп дауыста ерекше мақаммен айтылатын әндер мен жеке билерден ( пляска) жарыс .
- Дәстүрлі тағамдардан жарыс;
- Орыс халқының үйлену тойындағы отбасылық дәстүрлерді көрсету.
Курчатов қаласы
Қазақтардың діни дәстүрлері – «Руханият» 1. Кітаптар көрмесі:Құран кітаптар, Қазақстанның қасиетті жерлері туралы, діни мейрамдар мен жөн-жоралғылар (айт, құрбан айт, жерлеу рәсімдері) туралы ақпараттар беретін әдебиет
2. бейбітшілік, достық, өзге діндер мен халықтарға шыдамдылық таныфту туралыҚұраннан үзінділер оқу бойынша шеберлік дәрісі
3. Қазақстанның киелі/қасиетті жерлерін білу бойынша конкурс
4. Таратылатын материал – дін қағидалары (тілдеуге болмайды, мешіттер мен қаралы процессияларда байлық туралы және басқа да керексіз тақырыптарда әңгіме қозғалмайды)
Риддер қаласы
«Кавказ ұлттарының салт дәстүрлері»
(шешен, ингуш,әзірбайжан т.б өз қалаулары бойынша)
Кавказ тауын мекендеген ұлт өкілдері өздерінің ұлттық киімдерін киіп, әнімен, биімен қонақтарды қарсы алады.
1. Көрме, Кавказ халқының киім кешектері ,музыка аспаптары,( ерлердің, әйелдердің , салтанатты жағдайда киілетін киім мен әскери уақытта киілетін киімдерден көрме және дэфиле.
2.Шеберлік дәрісі:
- «Кавказ билерінен» шеберлік дәріс.
- Халқының дәстүрлі киім кешектеріндегі тақуалық киім, әскери киім, әйелдердің мейірімділік,сәнді ғұрыптық киімдері туралы дәріс.
3. Конкурстар:
- Кавказдықтардың қыз жігіт биінен жарыс;
- Топ билерін көрсету арқылы бидің мазмұнын ашу;
- Дәстүрлі тағамдардан жарыс;
- отбасылық дәстүрлер мен т.б. білу
Семей қаласы
«Татар ұлтының салт дәстүрлері»
Достығы жарасқан көп ұлтты ШҚО мекендеген татар ағайындар өздерінің ұлттық киімдерін киіп, әнімен, сәнімен, биімен қонақтарды қарсы алады.
1. Көрме, Татар халқының киім кешектері,( ерлердің, әйелдердің , салтанатты жағдайда киілетін киімдері, балалардың және үлкендердің киімдерінен көрме және дэфиле.
2.Шеберлік дәрісі:
- «Татар билерінен» шеберлік дәріс.
- Халқының дәстүрлі киім кешектеріндегі тақуалық киім, әскери киім, әйелдердің мейірімділік,сәнді ғұрыптық киімдері туралы дәріс.
3. Конкурстар:
- Семей(Ертіс бойын жайлаған) татарлардың қыз жігіт биінен жарыс;
- Татарша жырлаудан жарыс;
- Дәстүрлі тағамдардан жарыс;
- Татар халқының үйлену тойындағы отбасылық дәстүрлерді көрсету.
Өскемен қаласы
Қазақтардың ұлттық ас мәзірі –
«Қазақ дастарханы» Ұлттық киім киген әйелдер қарсы алады
1.Түрлі тағамдар мен сусындарға арналған ұлттық ыдыс-аяқ көрмесі
2.Шеберлік дәрістері:
- тары түю;
- түрлі мақсаттарға орай (баурсаққа немесе кеспеге, нанға немесе тоқашқа, мәнтігенемесетұшпарағажәне т.б.) қамыр илеу;
- Арнайы ыдыста кілегейден май шайқау.
3. Конкурстар:
- қамырды кім жылдам әрі әдемі етіп илейді,
- тәтті қытарлақты әдемі етіп өру және т.б.
4. Таратылатын материал – буклеты сирек кездесетін дәмді тағамдардың рецепттері бар, әртүрлі дәмтатқызу (қазан шегелеу – жасы үлкен таныстарға сәлем беру; ерулік беру, бас тарту және т.б.) әдет-ғұрыптар сипатталып жазылған
