Тақырыбы: «Күй құдіреті» Білімділік
жүктеу/скачать 0,84 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың мақсаты
- Тәрбиелігі
- Бағалау: Үйге тапсырма: Қорытынды: 4 сынып Сабақтың тақырыбы
- Тәрбиелік мәні
- Сабақтың барысы : “ЛА СКАЛА”
- Үйге тапсырма : Бағалау
- Үйге тапсырма беру
- Сабақтың тақырыбы
- Реңдік және түстік қатынас перспективалары
- Сабақтың барысы
- Цель
- Оборудование
- III . Изучение нового материала.
- I V . Задание
Үйге тапсырма: Бағалау: Баға қою . Қортындылау : Сабақтың тақырыбы: Эстрадалық-симфониялық музыка Сабақтың мақсаты: Оқушыларды эстрадалық-симфониялық музыкамен таныстыру Дамытушылығы: Эстрадалық-симфониялық музыканың адам өміріндегі маңызына мән беру Тәрбиелігі: Эстетикалық мәдениетке тәрбиелеу Көрнекілігі: Суреттер ,үнтаспа Сабақтың барысы: Ұйымдастырушылық кезең Ұлттық мазмұндағы синтездік іріктеу және 20 ғасырдың 30-40 жылдарындағы европалық түрді таңдау нәтижесінде қазақ опералық өнерінің классикалық шығармалары - Е. Брусиловскийдің "Қыз Жібек", А. Жұбанов, Л. Хамидидің "Абай", М. Төлебаевтың "Біржан-Сара" опералары дүниеге келді. Олардың драматургиялық және музыкалық негізі - қазақ фольклоры мен ауызша кәсіби музыканың шексіз мүмкіндігі арқылы жасалған. Опералық театр сахнасы 19 ғ. ақындары Біржан мен Сара арасындағы қызу айтыс, той дәстүрі. 19 ғасырдағы ұлт - азаттық көтеріліс батырының әндері, ақын және күйші Махамбеттің және ән -жоқтаулар орындалатын аренаға айналды. 60-70 жж.. Республикада европалық аспапты музыканың күрделі жанры-симфониялық музыка өнері өте жақсы дамыды. Ғ.Жұбановның, Қ.Қожамьяровтың симфониялары, симфониялық күй-жаңа жанрлық синтез осылай пайда болды. Ұлттық аудитория қазақтың монодикалық музыкасының оркестрлік және интерпретациясын ерекше қабылдады. "Отырар сазы" фольклорлық-этнографиялық оркестр көпшілікке жақсы танымал өнер ұжымына айналды. Б. Сарыбаев сияқты ғалым -фольклоршы қайта әкелген қазақ музыкалық аспаптары оның құрамына кірді. Күйлердің оркестрлік орындалуында батырлардың бейнелері, бәйге аттарының шабысы, кең даланың бауыры жазылған бейнесі, халықтық мейрамдар кезіндегі шерулер - барлығы бір арнаға тоғысады. Бұл ұжымның нақты бетінің танылуына осы ансамбльдің жетекшісі және дирижері, композитор және домбырашысы Н. Тілендиевтің аса көп еңбегі сіңді. Бағалау: Үйге тапсырма: Қорытынды: 4 сынып Сабақтың тақырыбы : Еуропаның атақты опера театры-Ла-скала Сабақтың мақсаты : Оқушылардың театрмен танысуы , және олардың өнерге деген сүйіспеншілігін арттыру .
атақты театрдың адамзат мәдениетіне тигізген әсері
тәрбиелік маңызына үнілу Көрнекілігі : Суреттер үн таспа . Сабақтың түрі : Жаңа сабақ Сабақтың барысы : “ЛА СКАЛА” (La Scala, толық атауы — Teafro alla Sckala) —Италиядағы атақты опера театры. 1776 — 78 ж. Милан қаласында “Санта-Мария делла Скала”шіркеуінің орнына салынды (архитектор Дж. Пьер Марины). Алғашқы театр сахнасында опера, балеттермен қатар драмалық спектакльдер де қойылып тұрды. 19 ғасырда “Ла Скала” дүниежүзілік опера орталығының біріне айналып, театр әншілерінің шеберлігі әлемге танылды. “Ла Скала” театрының репертуарын негізінен италиялық композиторлардың шығармалары құрады. Көптеген танымал опералардың премьерасы осы театрда өтті. Опера жанрының шеберлері — Дж.Россини, Г.Доницетти,В.Беллини, Дж.Верди, Дж.Пуччини сынды көрнекті композиторлардың қызметі “Ла Скала” театрымен тығыз байланыста өрбіді. Театрдың музыкалық жетекшісі ретінде дирижер А.Тосканини жұмыс істеген кезең (1898 — 1903, 1921 — 29) театр тарихында ерекше орын алады. “Ла Скала” театрына Қазақстаннан Ж.Баймолдина, А.Сембин секілді бірнеше опера әншілері тәжірибе алмасу сапарына барып, шеберліктерін шыңдады. Үйге тапсырма : Бағалау: Баға қою . Сабақтың тақырыбы: Мүсін өнерімен танысайық.
а) Білімділік: Бейнелеу өнерінің түрлерінің бірі – мүсін өнері жайлы оқушыларды таныстыру, олардың мүсін өнеріне деген қызығушылықтарын арттыру.
ә) Дамытушылық: Оқушының дүниетанымын, жан-жақты ойлау қабілетін, ой- өрісін дамыту.
б) Тәрбиелілік: Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, жаман мінездерден жиренуге әдеттендіру.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Мүсінді «скульптура» деп те айтады. Ол – латынның sculptura деген сөзі, «қашап жасау» деген ұғымды білдіреді. Мүсіндегі ең басты құрал - аумақты форма болып табылады. Мүсіндік шығарма кеңістікте көруге, жан-жағынан толық карауға әбден мүмкіндік береді. Мүсін жұмыр және рельефті болып келеді. Мүсінде адам сомдаудың өзі бірнеше түрге бөлінеді: бюст- кеуделік мүсін; статуя - адам денесінің тұтастай тұлғалық сомдалуы; көп тұлғалы композиция - бірнеше адам тобын сомдаған мүсіндік көркем шығарма. Рельеф - тек бір жағынан қарағанда жақсы көрінетін, жазықтың бетіндегі мүсіндік бейне. Рельеф екі түрге бөлінеді: яғни жартылай сомдалған нәрсе жазықтың бетінен аз шығып тұрса, барельеф деп аталады, ал жазықтың жартысынан көбірек, дөңестеу шығып тұрса, горельеф деп аталады. Мүсін өнері ежелден келе жаткан өнер болып табылады. Ежелгі Египет, Греция, Рим, Қытай, Үнді, Жапон өнерлерінің ішіндегі ең көрнекті, көзге түсер көркемдік ықпалы мол өнер. Атап айтканда, Египеттегі «Аменемхеттің статуясы», Греция мүсіншілері Миронның «Дискоболы», Поликлеттің, «Дорифоры», т. б. Мирон өз күшіне сенімді, ер жүрек, дене бітімі сымбатты, атлет, асқақ мүсінді сомдаған. Мирон оз өнерінде динамикалық әдемі қозғалысты сомдау арқылы көрерменді өзіне баурайды. Ал Поликлет атақты найзагер жігіт - Дорифорды кереметтей сомдап көрсетеді. Бұл бейне адам денесіндегі мінсіз сұлулық пен рух үйлесімдігін паш етіп тұрғандай. Мүсінші мінсіз сұлу адамның дене мүшелерінің арақатынасын дәл белгілеуді мақсат етеді. Поликлет өзінің ойлары мен тұжырымдамаларын «Канон» деп аталатын теориясында баяндайды. Соған сәйкес мүсінделген әйгілі еңбегі «Дорифор» болып табылады. Бұл мүсіндер - көлемді дөңгелек мүсін, мүсіннің көне түрі. Үнді және Қытай жерлерінде жақсы дамыған. Шағын формалы мүсіндер өте ерте замандардан басталған. Дүниежүзілік мұражайлардан мыңдаған жылдар бұрын пайда болған шағын статуялар мен барельефтерді кездестіруге болады. Шағын формалы мүсіндер деп пластикалық тілі бар, өзіндік заңдылықтары бар, дербес мүсіндерді айтамыз. Шағын мүсін ерекше қозғалымды. Ол өзінің орнын жиі ауыстыра алады, кез келген жерге қоюға өте қолайлы әрі сән бере алады. Шағын мүсін кішкентай ескерткіш сияқты асқақ болып қабылданады, оған бөлмеге қойылатын зат деп жай қарауға болмайды. Мүсін өте шағын болғанымен мазмұны терең, үйлесімдік ерекшелігі мол шығарма болып табылады. Шағын мүсіндер көбінде фарфор, сүйек, ағаш, темір, мыс, т. б. заттардан жасалады. Композициялық мүсіндер үйреншікті өмірдің көп саласын, оның күнделікті образдарымен, яғни қиял-ғажайып, юморлық көріністерімен бейнелей алады. Шағын мүсін талапкер жас мүсіншілер үшін өте қызықты. Қазақстан Республикасының мүсіншілері мүсін өнерінің түрлерін терең меңгеріп, үлкен шығармашылық табысқа жетті. Қазақтың тұңғыш профессионал мүсіншісі X. Наурызбаев бастаған мүсіншілер тобы дүние жүзіне танылды. Атап айтқанда олар: Е. Сергебаев, Т. Досмағамбетов, Е. Мергенов, Н. Журавлев, Б. Төлеков, Б. Әбішев, т. б. мүсіншілер еді. Мүсіншілер көлемді көркем шығарма сомдауда әр түрлі жобаларын саз балшық арқылы жасап іздейді. Саз балшық - мүсіншінің қиялында пайда болған ойдың жобасын жасауға мүмкіндік беретін ең алғашқы материал. Саусақтарымен жұмыс істегенде пластикалық материалды түйсіне, сезіне отырып, мүсінші өзі жасап жатқан мүсін формаларын бейнелік жағынан көріп тұрғандай қабылдайды. Мүсінші үшін саз балшықтың аса құнды қасиеті-оның ырыққа көнгіштігі. Мүсін жасайтын саз балшықтың сапасын жақсарту үшін оған үпілмәлік майын, крахмал желімін қосу әдісі қолданылады. Сұр-жасыл, сұрғылт-ақшыл, «күміс» саз балшықтар жұмыс істеуге мейлінше қолайлы. Оқушылар үшін мүсін жасауға ыңғайлысы пластилин болып табылады. Орта ғасыр суретшісі, өнертанушы Д. Вазарий пластилиннің орта ғасырларда пайда болғандығын дәлелдейді. Пластилин технологиясын атап өтуді жөн көріп отырмыз. Мысалы, қатқыл пластилин жасау керек болса, балауызды балқытып, оған ерітілген шайыр, аздап пигмент қосады. Ал жұмсақ пластилин дайындау үшін балқытылған балауызға күкірт пен майды араластырады. Мүсін тек пластилин мен саз балшықтан ғана жасалып қоймайды. Сонымен қатар ол ағаш, темір, мәрмәр, қола, мыс, сүйек, гипс, тастан да жасалады. Саз балшық, пластилинмен жұмыс істеу кезінде қаңқа (каркас) пайдаланған орынды. Өйткені оны пайдаланбаса сомдалатын заттың формасы бұзылып, өзгеріп кетіп отырады. Мүсін жасауда адам тұлғасының сипатын, оның пропорциялары мен қимыл-қозғалысын бірден ұстап қалуға тырысу керек. Ол үшін жалпыдан бастап жеке бөлшектерге көшу керек. Негізгі тірек нүктелерінің табылған қалып-жағдайын саз балшықта сіріңке талшықтарымен белгілеп алу керек. Содан кейін әсерлі нәрсені бөле көрсету қажет. Жұмыс жасауда үлкен форманы жасай отырып, барлық жағынан қарау керек.
Үйге тапсырма беру: Ермексаздан адам тұлғасының мүсінін жаса.
а) Білімділік: Ертегі мазмұнына арнап салынған суретшілер иллюстрацияларымен таныстыру. Бейнелеу өнерінің түрлерінің бірі – мүсін өнері жайлы оқушыларды таныстыру, олардың мүсін өнеріне деген қызығушылықтарын арттыру.
ә) Дамытушылық: Оқушының дүниетанымын, жан-жақты ойлау қабілетін, ой- өрісін дамыту.
б) Тәрбиелілік: Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, жаман мінездерден жиренуге әдеттендіру.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Ең алдымен оқушылар өздері ертегілерді, көрген ертегі-фильмдерді еске түсіріп, қандай ертегіге арнап мүсін жасау керек екендігін айтады. Әдеби шығармалардағы кейіпкерлер мен ондағы оқиғаны көз алдыңа елестетіп, бейнелеу онша оңай емес, бірақ өте қызықты жұмыс. Бұл жерде суретші жазушының кітапта баяндаған оқиға желісін қағаз бетіне түсіру жұмыстарымен айналысады. Халық ауыз әдебиетіндегі Қобыланды батырды естеріңе түсіріп көріңдерші. Енді ертегінің негізгі идеясын анықтау үшін басты кейіпкерлердің бейнесін көз алдымызға елестетіп көрелік. Суретте зор тұлғалы, тұлпарға мінген батыр келе жатыр. Кең жазық дала көрінісі ашық аспан астында көсіліп жатыр. Ел-жұрттың арманы - сыртқы жаулардан қорғанып, тыныштықта өмір сүру. Батырларын қастерлеп биікке көтеріп, оларға өлең-жырлар арнаған. Осы суретте бейнеленген «Қобыланды батыр» жырындағы мейірімділік пен қатыгездікті, қорқақтық пен батылдықты көз алдарыңа елестетіп көріңдер. Жырдағы басқа кейіпкерлермен қатар жануарлар бейнесі де жан-жақты қарастырылып көрсетіледі. Ертегі, аңыз мазмұнындағы жануарлар мен аңдарды, құстарды мүсіндеу үшін олардың бейнесін көбірек нобай (эскиз) жасап, жаттыққан абзал. Ол үшін жануарлар мен аңдарды сыртынан әбден бақылау, зерделеу жұмыстарын жүргізу қажет.
Сабақ: №26 Сабақтың тақырыбы: Адамның тұлғасының мүсіні.
а) Білімділік: Бейнелеу өнерінің түрлерінің бірі – мүсін өнері жайлы оқушыларды таныстыру, олардың мүсін өнеріне деген қызығушылықтарын арттыру. Адам тұлғасының өн бойымен яғни, адам тұлғасының анатомиясымен оқушыларды жүйелі түрде таныстыру.
ә) Дамытушылық: Оқушының дүниетанымын, жан-жақты ойлау қабілетін, ой- өрісін дамыту.
б) Тәрбиелілік: Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, жаман мінездерден жиренуге әдеттендіру.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Адамның тұлғалық формасын дұрыс мүсіндеу үшін оң бүйір, сол бүйір, алдынан, ту сыртынан қарап жасау арқылы нақтылай түсу қажет. Мүсін - ең ежелгі өнердің бірі. Біз бұдан мыңдаған жылдар бұрын Мысыр, Үнді, Грек шеберлерінің қолынан шыққан тамаша туындыларды білеміз. Әр өнердің бізді қоршаған дүниені өзінше бейнелеп, өзінше түсіндіретін өз тілі бар. Сурет өнерінің тілі - бояу, суретшілер сол арқылы бояу әлемінің сұлулығын ашады. Мүсінші өз шығармасын тастан, мәрмәрдан қашайды, не саздан жасайды. Ол өз ойын картинадағыдай тек бір жазықтықта ғана кескіндемей, кеңістікте жан-жағынан бірдей көрінетіндей етіп, толық мүсіндейді. Кенеп бетіндегі суретті біз үнемі бір қырынан, бір қалпында ғана көреміз, ал мүсінді жан-жағынан әр қалыпта көреміз. Суретші сияқты мүсінші де өзі бейнелеп отырған адамның мінез-құлқын, ішкі сырын ашуға тырысады. Оны біз бет әлпетінен, қимыл-қозғалыстарынан аңғарамыз, тіпті мүсінделген адамның үстіндегі киімнің әр қыртысына дейін оның жан дүниесінен бір сыр танытып тұрады. Металдан мүсін сомдау үшін оның моделі жасалады, сонан соң сол бойынша қола мен шойыннан мүсіннің өзі құйылады. Сурет өнері шығармаларындай мүсін өнерінің туындылары да көлемі жағынан шағын қондырғы және монументтік түрге бөлінеді. Статуя - адам бойымен тұтас бейнеленген монументтік мүсін.
Адамның тұлғалық мүсінін жасау үлгісі
Жас суретшілердің мүсіндік қолтаңбасы
Сабақтың тақырыбы: Сәулет өнерімен танысайық.
а) Білімділік: Орта Азия мен Қазақстан жеріндегі сәулет өнерінде маңызды орын алатын белгілі ғимараттар мен кесенелер жайлы мәліметтер беру, жобалық суреттер салдыру.
ә) Дамытушылық: Озық тапсырмалармен қатар сабақтың барысын кеңейту, жаңа ақпараттық технологияларды пйадалана отырып, жұмыс жасау, ойлау қабілеттерін арттыру, дамыту.
б) Тәрбиелілік: Адамгершілік қасиетке баулу, ұқыптылыққа, тазалыққа жетелеуді оқушыларға жете түсіндіру.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Сәулет өнері адамдардың өмірі мен қызметіне қажетті, материалдық тұрғыдан ұйымдасқан орта құрайтын үйлер мен құрылыстар, сондай-ақ кешендер, қоғамның эстетикалық көзқарасына сәйкес құрылыстар, сәулет өнері мәдениет саласын құрайды. Қазақстан сәулет өнері қалыптасуының өзіндік тарихы бар. Қазақстанда 6-18 ғасырлар аралығында ғажайып сәулет өнерінің ірге тасы қаланып, қалалар тұрғызыла бастады. Атап айтқанда: Сауран, Отырар, Тараз, Баласағұн қалалары Жібек жолы бойында ерекше сән-салтанатқа ие болады. Отырар - Қазақстанның орта ғасырлардағы әйгілі қалаларының бірі. 8 ғасырда Фараб деп аталған. Ол - ұлы ғұлама бабамыз әл-Фарабидің туған жері. Қазба жұмыстар нәтижесі Отырарда сәулетті сарай, мешіттер болғанын дәлелдейді. Отырар - қазақ халқының көне тарихының көзіндей ежелгі қаланың бірі. Тараз. Таразда 5-18 ғасырларда тұрғызылған сәулетті сарайлар, мешіттер сақталған. Қазіргі Алматыдағы «Арасан» моншасының шығыс бөлігі осы Тараз моншасының жүйесіне сүйеніп салынған. Айша Бибі кесенесі - 12 ғасырда тұрғызылған қазақ сәулет өнерінің маржаны. Тараз қаласы аймағында ертерек пайда болған ескерткіш - Бабажа хатун кесенесі (11ғ.). Ескерткіштің құрылысы өте қарапайым, ол күйдірілген кірпіштен қаланған. Кезінде төбесі сан қырлы күмбезбен жасалған. Бұл ескерткіш - көшпенді халықтың талай сәулет кешендеріне үлгі болған классикалық құрылыс. Түркістан қаласы қазақ хандығының орталығы болған. Ахмет Йасауи кесенесі осында орналасқан. Ғимараттың ішкі-сыртқы беті жылтыр, түрлі түсті мозаикалар өрнектерімен әшекейленген. Қазақ сәулет өнерінің дүние жүзіне танымал, классикалық көне ескерткіші. Енді ежелден түркі халықтарына тән болып келген сәулеттік құрылыстарға байланысты бірнеше атауларға тоқталып өтейік. Мавзолей - монументтік бейіттердің аты. Медресе - мұсылмандардың ең жоғарғы рухани мектебі. Мешіт - мұсылмандардың діни ғимараты. Мозаика - түрлі түсті ұсақ тастардан, боялған әйнектен, смальтадан, жылтыр керамикадан құрастырылып, сыртқы қабырғаға салынған сурет, өрнек. Мұнара - көк аспанмен таласқан цилиндр тәріздес конструкциялық құрылыс. Жалпы қазақ халқының сәулет өнерінде ғимараттар мен кесене құрылыстары күмбезделініп салынады. Күмбез өзінің сипаты жағынан әр түрге бөлінеді. Олар: шеңберлік күмбез, сына бейнелі күмбез, баспалдақты күмбез, жұлдызды күмбез, т.б. Сәулет өнеріндегі түр-түс сәулеттік (архитектуралық) көркемдікке қол жеткізу құрылыстарының бірі болып саналады. Сәулеттік ғимараттардың көркем безендірілуі басты рол атқарады. Орта Азия мен Қазақстан жерінде шаһарлар (қалалар) ежелден-ақ пайда болған. Бұл - сәулет өнерінің куәсі. Атап айтқанда олар: Бұхара, Самарқан, Отырар, Баласағұн, Түркістан, Тараз, Құлан, т. б. Әсем қалалар халықтың көңіліне ұялап, еңсесі биіктей түсті. Қазақ халқы үшін екінші Меккеге айналған Түркістан шаһары болды. Түркістан төңірегінде Қарнақ, Сауран, Сығанақ, Аққорған, Өзкент, Созақ, Шолаққорған, Құмкент, Бабаата, Саудакент, Сүткент тәрізді үлкенді-кішілі қалалар болған. Мұның бәрі - сәулеттік салтанатты өнеріміздің даму ерекшелігінің тарихы. Кезінде атақты суретші В. Верещагин Түркістан қаласының көрінісін бейнелеп, көркем шығарма жазған. Түркістан қаласында орналасқан сәулет ғимараты үйлесімді жоспармен салынған. Бұл тек зират болуымен шектелмейді, мешіт, медреселік қызмет атқарған. Кітапхана мен Ақсарай бөлмелерінің төбесі көлденең аркалармен жабылған. Негізгі бөлімдерде - қазандықта, көрхана мен мешітте қос қабатты аркалар жоқ, олардың әрқайсысының қабырғаларынан төрт-төрттен ойықшалар жасалған. Кесененің қабырғаларының көркемделуі үш бөліктен тұрады. Қазандық, көрхана мен мешіт қабырғаларының төменгі жағы алты бұрышты көгілдір түстермен көмкеріліп, мозаикалық өрнектермен шектелген. Көрхана есігінің ою-өрнектері сүйекпен нақышталған. Есік жұқа темірмен қапталып, оған алтын жазулар түсірілген. Мешіт қабырғаларына жыланкөз жалатылған алты қырлы көгілдір тақтайшалар ұсталған. Мұндай сәулеттік әсемдеу көне сәулет өнеріміздің әдіс-тәсілдерін көз алдымызға елестетеді. Қожа Ахмет Йасауи кесенесін тұрғызған Ақсақ темірдің есімі әлемге әйгілі. Бұл ғимарат ұрпаққа куә болып қала бермек. Сәулет өнері ежелден келе жатканбейнелеу өнерінің бір саласы болып табылады. Сәулет өнері - адамдардың өмірі мен кызметіне қажетті, материалдық тұрғыдан ұйымдасқан орта құрайтын үйлер мен құрылыстар. Шағын формалы мүсіндер және әр түрлі көлемді мүсіндер қала құрылысы мен бақтың, парктің композициясын сәулеттік жағынан толықтырады. Сәулеттік ансамбль көрермендік қабылдау бірлігін туғыза алатындай белгілі бір идеялық көркемдік ой көздеу негізінде тұрғызылған. Мысалы, Алматы қаласындағы Республика алаңындағы ансамбльдер. Қазіргі сәулет өнеріне байланысты бірнеше ғимараттарды атап көрейік. Олар: Шығыс моншасы, Оқушылар сарайы, Цирк үйі, Анкара ко- нақ үйі, т. б. Үлы Қытай қорганы - Солтүстік Қытайдағы бекіністі қабырға және коне қытай сәулет өнерінің орасан зор ескерткіші. Адмиралтейство - орыс сәулет өнерінің Санкт-Петербургтегі аса көркем ескерткіші.
Сабақтың тақырыбы: Дизайн өнері.
а) Білімділік: Оқушыларды дизайнер – суретшілердің жұмыстарымен таныстыра отырып, олардың қарапайым құралдармен тиімді әдістерді қолдана отырып жұмыс істеуін оқушыларға үйрету, ұқыптылыққа баулу.
ә) Дамытушылық: Жеке тұлғаның логикасын дамыту, өз алдына жұмыс жасауға, өз ойын еркін жеткізе білуге дағыдыландыру.
б) Тәрбиелілік: Балалардың ойлау қабілетін дамыту, ұқыптылыққа, жинақтылыққа тәрбиелеу, балалардың эстетикалық талғамын байыту. Өзін-өзі басқара іс атқаруға, шыншыл, әділетті, бір-бірімен ұйымшыл, дос болуға тәрбиелеу.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Бейнелеу өнеріндегі жаңаша сипатқа ие болып отырған өнердің түрі - дизайн. Бейнелеу өнерінің бұл түрі үнемі даму үстінде. Дизайн тек бейнелеу өнерімен шектелмейді, ол өнердің алуан түрінде өзіндік орын алады. 20 ғасырдың 80-жылдарынан бастап бейнелеу өнерінде жаңа термин, жаңа ұғым пайда болды. Бұл - «дизайн» өнері. Суретшілер қарапайым заттардың жаңа формасын іздестіруді ойластырды. Әрбір бұйымның өте қарапайым әрі әдемі болуын қарастырды. Жаңа тұрмысқа лайықты жаңалықтар енгізуге көңіл бөлді. Мысалы, конструктор-суретші үстел мен орындықтың небір түрін жасауды меңгерді. Мұның технологиялық тәсілі адам денесінің құрылысына ыңғайлы түрде істелді. Дизайнның ең алғашкы түрі 1928 ж. АҚШ-та пайда болды. Мұнда бірнеше дизайндық фирмалар құрылды. Сол кезден бастап дизайн жаңа қызметтің түріне айналды. ТМД елдерінде 1962 жылдан бастап дизайн өнері ене бастады. 1987 жылдан бастап Дизайн одағының шығармашылық ұйымы құрылды. Дизайн өнерін елімізде дамыту үшін арнаулы қаулы қабылданды. Дизайн өнерінің терминдік атауы жаңа болғанымен, ол өзі негізінде ертеректен-ақ қалыптаскан. Қазақ халқының қолөнері түрлерінен дизайнды анық көруге болады. Қазақтың қарапайым жіп иіретін ұршығынан бастап дизайн. Ұлттық қару-жарақ, ыдыс-аяқ, музыка аспаптары, сандық пен кебеже түрлері, т.б. бәрі де дизайндық үлгіде жасалғандықтың дәлелі бола алады. Ал бүгінгі 21 ғасырға қадам басқан жаңа тұрмыстық жағдайға байланысты дизайн өнеріне жаңа қырынан келу мәселесі қарастырылады. Әлемдік мәдениет қатарына қосылу үшін дизайнды жаңа тұрғыдан қарастыру көзделіп отыр. Дизайн өндірістік, графикалық, автомобильдік, интерьерлік, жиһаздық, компьютерлік, т. б. болып бірнеше түрге бөлінеді. Республикамызда дизайн өнеріне айрықша мән беруде. Өйткені ол өндірістік тауарларымыздың дүниежүзілік нарықтық экономикадағы рөлін көтереді. Дизайн заман талабынан туындаған өнердің озық үлгісі болып табылады. Дизайнды оқып үйренудің өзіндік үйлестіру заңдылықтары бар. Атап айтқанда: статика, ритм, контраст, динамика, симметрия, метр, асимметрия, июанс, контраст, т. б. Статикалық үйлесім тұрақты нәрсені көрсетеді. Ритм - ырғақты үйлесімдік. Контраст - қарама-қайшы түстердің бірден айқын болып көрінуі. Динамика - қозғалыстық үйлесім, қимылдық іс-әрекетті көрсетеді. Симметрия - тепе-теңдік үйлесім. Асимметрия - екі нәрсенің бірін-бірі қайталамауындағы үйлесімділік. Метр - ара қашықтығы бірдей орналасқан үйлесім заңдылығы. Июанс - композициялық үйлесімдіктің сәтті шығуы. Жалпы дизайн өнерінің өмірде араласпайтын жері жоқ, өндіріс болсын, күнделікті қолданылатын үй жиһаздарынан бастап жеке бұйымдарға дейін дизайндық үлгіде жасалады. Бүгінгі өмірде дизайнның алатын орны ерекше. Үйдің ішкі және сыртқы құрылысын еуропалық дизайнмен жасақтау дәстүрге айналып барады. Бұл да жетістік болып табылады. Дегенмен бүгін біз өз еліміздің, Орта Азия мен Қазақстанға тән ортақ дизайн үлгісінің әдіс-тәсілдерін іздеуге жаңа ықпал жасауымыз керек. Әсіресе өсіп келе жатқан ұрпақтың сән- салтанатты тұрмысының құрылымдық ерекшелігі әдемі болуы тиіс. Дизайн дегеніміз - кез келген бүұйымның жаңа үлгісін жан-жақты салыстырып, заман талабына сай жасау деген сөз. Осы орайда ұлттың өзіндік қолтаңбасы бар көркем бұйымдар жасаудың жаңа үлгісін табу өнеріміздің озық үлгісіне айналмақ. Еуропаға еліктеп, ұлтымызға тән өнеріміздің қадір-қасиетін жоғалтып алмауымыз керек.
Перспектива заңдылықтары.
а) Білімділік: Оқушыларды перспектива туралы мәліметтермен толығырақ таныстыра отырып, олардың қандай түрге бөлінетінін түсіндіру, перспектива заңдылықтарын сақтай отырып, сурет салуға үйрету, ұқыптылыққа баулу.
ә) Дамытушылық: Оқушыларды өз беттерімен ізденуге, шығармашылықпен жұмыс істеуге, біліктілік дағдыларын, танымдық қызығушылықтарын арттыру.
б) Тәрбиелілік: Балалардың ойлау қабілетін дамыту, ұқыптылыққа, жинақтылыққа тәрбиелеу, балалардың эстетикалық талғамын байыту. Өзін-өзі басқара іс атқаруға, шыншыл, әділетті, бір-бірімен ұйымшыл, дос болуға тәрбиелеу.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Перспектива латынның "регsрісіо" деген сөзінен шыққан. Яғни арғы-бергі жақты айқын көру деген ұғымды білдіреді. Перспектива заңдылығын зерттеуге кезінде неміс суретшісі Альберхт Дюрер үлкен үлес қосқан. Перспектива сызықтық және ауалық деп бөлінеді. Мысалы, поезд рельстері бізден ұзаққа барып, көкжиекте бір нүктеге түйіседі. Сызықтық перспективаның заңдылықтары. Белгілі бір бұрышпен көкжиек сызығына қарай бағытталған параллель сызықтар бір нүктеге барып қосылады. Параллель сызықтардың қосу нүктесі әр уақытта көкжиек сызығында жатады. Көкжиек сызығына жуықтаған сайын параллель сызықтардың ара қашықтығы бір-біріне жақындай түседі. Көрушіден алыстаған сайын тіке сызықтардың ара қашықтық өлшемдері кішірейе түседі. Мысалы, телеграф бағаналарының көкжиек сызығынан төмен орналасқан сызықтары төменнен жоғары қарай бағытталса, көкжиек сызығынан жоғары орналасқан сызықтар жоғарыдан төмен қарай бағытталады, бәрі көкжиек сызығында түйіседі. Сызықтық перспективаны бейнелеу ережесі. Бақылаушыдан алыстан тұрған заттардың өлшемдері әрдайым кіші болып бейнеленеді. Табиғаттың көкжиек сызығы қағаз бетінде көкжиек сызығына параллель болып бейнеленеді. Конус, цилиндр формасы, геометриялық заттар бойындағы шеңберлер перспектива заңдылығы бойынша овал болып бейнеленеді.
Реңдік және түстік қатынас перспективалары
Ауа перспективасы.
а) Білімділік: Оқушыларды перспектива туралы мәліметтермен толығырақ таныстыра отырып, олардың қандай түрге бөлінетінін түсіндіру, перспектива заңдылықтарын сақтай отырып, сурет салуға үйрету, ұқыптылыққа баулу.
ә) Дамытушылық: Оқушыларды өз беттерімен ізденуге, шығармашылықпен жұмыс істеуге, біліктілік дағдыларын, танымдық қызығушылықтарын арттыру.
б) Тәрбиелілік: Балалардың ойлау қабілетін дамыту, ұқыптылыққа, жинақтылыққа тәрбиелеу, балалардың эстетикалық талғамын байыту. Өзін-өзі басқара іс атқаруға, шыншыл, әділетті, бір-бірімен ұйымшыл, дос болуға тәрбиелеу.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Ауа перспективасының заңдылықтары. Көрушіге жақын орналасқан заттардың түстері ашық, айқын, ал алыстағылардың түстері солғын түрінде қабылданады. Суретшіге жақын орналасқан заттар түрі айқын, алыстағылар бұлыңғыр, яғни көмескі болып көрінеді. Жақындағы заттардың түстері қандай болса сол күйінде қабылданады. Ал алыстағы көріністің ішінде біреуі басым болып көрініп, қалғандары соған жақын түстерге айналады. Мысалы, алыстағы таулар көгілдір немесе күлгін болып келеді. Қашықтағы тұрған заттардың түстері өз түсіне қарағанда қараңғылау, ал алыстағы қараңғы түстер жақындағы қараңғы түстерге қарағанда жарықтау болып көрінеді. Жарық пен көлеңке перспективасының заңдылықтары. Жарық көзінен қашықтықта тұрған заттардың бетіндегі жарық деңгейі, жарық көзінен алыс тұрған заттардың бетіндегі жарыққа қарағанда солғындау болады. Жарық көзі мен бақылаушы арасындағы заттар басқа заттарға қарағанда өз түсінен қараңғы болып көрінеді. Егерде бақылаушы заттар мен түсетін жарық көзінің ортасында болса, онда заттардың бетіндегі жарық деңгейі өз түсінен де жарығырақ болып өзгереді. Оқушылар бейнелеу өнерін оқуда, перспектива заңдылықтарын үйренуде мынандай қағидаларды жақсы меңгеруі керек: перспективаны бейнелеудің негізгі тіректері картина жазықтығы, көкжиек сызығы, көру нүктесі, шығу нүктесі, көру деңгейі және т. б. Перспективалық бейнені құрудың кеңістік моделі. Картина жазықтығы дегеніміз - бейнелейтін заттар мен суретшінің көзі арасындағы ойша алынған тіке (вертикаль) бағыттағы жазықтық. Көкжиек сызығы- суретшінің көз деңгейін білдіретін өлшем. Көру нүктесі - сурет салушының затты бақылайтын орны немесе нүктесі. Шығу нүктесі - өзара параллель түзулердің алыстаған сайын бір-біріне жақындап, көкжиек сызығында барып қосылатын нүктесі. Көру деңгейі- суретшінің көз деңгейін білдіретін ойша алынған жазықтық. Оқушылар нұсқаға қарап және тақырып бойынша сурет салуда перспектива заңдылықтарына үнемі сүйеніп отыруы керек. Белгілі перспектива заңдылығына байланысты әдіс-тәсілдерді дұрыс пайдаланған жөн. Ауа перспективасының бейнелеу ережелері. Затты кеңістікте бейнелеу үшін жақындағы заттар анық, ал алыстағы заттар солғын бейнеленуі қажет. Алыстағы тұрған жарық түсті заттар өз түсінен қараңғылау, ал қараңғылау заттар сәл жарық болып бейнеленуі тиіс. Жақындағы заттар көлемді болып бейнеленсе, алыстағы заттар жазықтау болып бейнеленеді. Жақындағы түстер - ашық, ал алыстағы түстер солғын болып жазылуы тиіс. Мұның бәрі перспектива заңдылық ережелеріне сәйкес жұмыс жасауды міндеттейді. Жарық пен көлеңке перспективасын бейнелеу ережесі. Жарық көзінен алыста тұрған заттарға қарағанда жақын тұрған зат бетінің жарығы өз деңгейінен артық бейнеленеді. Әсіресе үй ішінің көрінісін бейнелегенде бүйір қабырғалар, алдыңғы заттарға қарағанда алыстағы заттар кішірейіп көрінеді. Перспективадағы сызықтардың бәрі соза берсе бір орталық нүктеде түйіседі. А. Нақысбеков өзінің көркем шығармасындағы басты тұлға С. Қожамқұлов пен немересін үйдің ішкі интерьерінде перспективалық заңдылықтарға сүйене отырып бейнелеген. Ал С. Чуйковтың «Таулы аймақтағы таң» атты көркем туындысында ауа перспективасы мен жарық-көлеңке перспектива заңдылығы ұтымды орын алған. Суретшінің көріп қабылдауындағы белгілі тәртіппен бейнеленетін жазықтық картиналық жазықтық деп аталады. Суретші өзі таңдап алған көру нүктесінен заттар мен көріністер қалай көрінсе, солай бейнелеуге тырысады. Перспектива заңдылығы бойынша сурет салғанда шартты кеңістік моделіне сүйенген дұрыс. Сонда ғана сауатты сурет салып, шынайы көркем шығарма беруге болады.
Үйге тапсырма беру: Перспектива заңдылықтарын сақтай отырып, тақырып бойынша сурет сал.
Интерьер. Сабақтың мақсаты: а) Білімділік: Оқушыларға интерьер жайлы мағлұмат беру, интерьер көріністері бейнеленген шығармалардың мазмұнын ұғындыру, теориялық білімін практикамен ұштастыру.
ә) Дамытушылық: Өзіндік ой-қиялына ерік бере отырып, ой-өрісін дамыту, өз ойын қағаз бетіне еркін, жатық жеткізе білуге дағдыландыру, өз бетімен іздене білуге, ой қорытуға үйрету.
б) Тәрбиелілік: Жас ұрпақ бойына эстетикалық мәдениетті, сұлулықты тани білуді қалыптастыру, ұлы мұраттар жолында еңбек етуге, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма. Сабақтың барысы: Интерьерге композициялық іздеу. ХХ ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – интерьер дизайн. Ол - адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі. Бұл күндері дизайншы шеберлігінің ыдыс-аяқты сәнді етуден бастап, үй жиһазы мен интерьері, автокөлік пен ұшақ, ғарыш кемелеріне дейін қажеттілігі бар. Осы дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, әсіресе оны ұлттық сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтарға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау-жиһаздарымен жабдықтау және музей дизайнын дамытудың айтулы шеберіне даусыз айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы, биыл алпыс жастың асқарына шыққан А.Найманбай бастаған он қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді. Шынына келсек, қазақтың киіз үйі тұнып тұрған дизайн. Интерьер композициясын салу. Суреті салынатын нәрсені орналастыру, орнын белгілеу, көру нүктесін таңдау, қағазға дұрыс орналастыру үйлесімділіктің (композицияның) бастапқы негізі болып табылады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде де талғампаз француз жұртшылығын таңғалдырған еді. Сол шараға А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрыпты. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап сұрапты. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. Олар киіз үйден бізді қоршап тұрған ғаламшардың синкреттік көшірмесін көргенін айтыпты. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», деп қайран қалысыпты. Содан кейін француздар аттай қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетіпті. Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде, 2002 жылы Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениетінің күндеріне «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты қонақ үйі, алты-жеті қанатты ақ шаңқан үйлері , сондай-ақ асханасы, аңшылар үйі бар, барлығы - он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті. Бояу түрін іздеу. Заттардың жарасымдығы бояу түстеріне байланысты. Түр-түсті танудың адам үшін қажетті үш элементі бар екен. Біріншісі – тағдырдың адамға сыйлаған тартуы – көзі, әлемге жарық шашушы – Күн, үшіншісі - бізді қоршаған табиғат, тіршілік болмыс. Бұлар бір-бірімен тығыз байланысты болып келеді. Табиғаттағы, қоғам өміріндегі бірде-бір құбылыстың бояусыз, реңсіз, өңсіз, түссіз болмайтыны бәрімізге белгілі. Бірақ сол бояу-реңдерді өмірдің қай саласында қалай қолдануды бәріміз біле бермейміз. Интерьер дизайн дәуірдің рухани мазмұны мен әлеуметтік дамуын бейнелеп қана қоймайды, оған белгілі бір идеологиялық концепциялау негізінде баға береді. Бояу түстерін өзара үндестігімен сөйлете білген суретшілердің бірі – А. Ақанаев. Ол кейінгі шығармаларында ұлттық үндестігі бар бояу түстерінің символдық мәнін ашуда. Белгілі суретші Е. Төлепбаевтың картиналарында сарғылт, қоңыр, қызыл түстердің үйлесімділігі өзгеше орын алады. Бояулар реңінде әсерлі сыпайылық, ішкі қуат сезімі байқалады. Бояу әсемдігі ең алдымен олардың үйлесімдігіне, белгілі бір түс нюанстарының қайталауына байланысты. Нәзік үйлесімділік көңілге тез қонады, толықтырып тұрады немесе кейде қарама-қайшылық та туғызады, көңіл күйге ықпалын тигізеді, яғни онда қуаныш пен шаттықтың белгілері бар. Мұндай сезім көбінесе ақшыл бояулардан және жарықтың әсерінен туындайды. Ал күңгірт түстер уайым, қайғы-мұң, тіпті кейде үрей де туғызады. Интерьер композициясын бояумен аяқтау. Суретші суретті қандай да бір ортақ түсте салмақ болып, ойлағанда бір-біріне жақын түстерді қолданады. Бірақ ойлаған жерден шығу үшін де сол түстердің қиылысып келуін көздеп, қарама-қайшы түстерді қолданады. Дизайн - ежелгі өнер ...Бізге ұлттық дизайнды өзіміздің ұлттық дәстүрлерді жандандыра отырып, кешегі көшпелі қазақтың емес, бүгінгі отырықшы қазақтың әлемдік мәдениетпен байланысқан рухани, тұрмыстық, мәдени қажеттілігін қанағаттандыратындай етіп қайта қалыптастыру керек.
Үйге тапсырма беру: Қазақтың ұлттық киіз үйінің интерьер композициясын бейнеле.
Табиғат көрінісін бейнелеу.
а) Білімділік: Оқушыларға табиғат көріністері жайлы мағлұмат беру, суретшілердің табиғат көріністері бейнеленген шығармаларының мазмұнын ашу, талдау, теориялық білімін практикамен ұштастыру.
ә) Дамытушылық: Өзіндік ой-қиялына ерік бере отырып, ой-өрісін дамыту, өз ойын қағаз бетіне еркін, жатық жеткізе білуге дағдыландыру, өз бетімен іздене білуге, ой қорытуға үйрету.
б) Тәрбиелілік: Жас ұрпақ бойына эстетикалық мәдениетті, сұлулықты тани білуді қалыптастыру, ұлы мұраттар жолында еңбек етуге, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. Сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы: Оқушылар табиғат көрінісін бейнелеуде алуан құбылыстарды бақылауға дағдыланады. Әсіресе бастауыш сыныпта дүниетану пәнінен алған білімдерін табиғат көрінісін бейнелеу барысында одан әрі жетілдіре түседі. Табиғат көрінісін бейнелеудегі негізгі мақсат - кеңістіктегі сұлу табиғаттың көзбен көріп, көңілмен қабылдаған көріністерін суретке салу. Оқушылар табиғат көрінісін бейнелеуден бұрын оны бақылап көруге үйренеді. Табиғаттың әр алуан құбылыстарын меңгеруге дағдыланады. Соның әсерінен табиғат көрінісін сәтті бейнелеуге үйренеді. Ауа райының жиі құбылуына байланысты заттың түр-түсі ерекшелігіне назар аударып, бейнелеу дағдысын қалыптастыру қажет. Ол үшін үнемі табиғатта серуендегенде оны көзбен бақылауға әдеттенген дұрыс. Соның себеп-салдарынан өзін қоршаған табиғат ортасын есте сақтауға, көркем бейнелеуге тырысады. Табиғат құбылысы үнемі өзгерісте болғандықтан жылдам сурет салуға жаттыққан орынды. Табиғат көрінісін қас қағым сәтте бейнелеу «этюд» деп аталады. Этюд жазу барысында оқушы табиғат көрінісінен алған алғашқы әсерін сәтті бейнелеуге тырысады. Оқушылардың жүйелі жұмыс істеуіне тікелей әсер ететін маман мұғалім болып табылады. Пән мүғалімі оқушыларды этюд жазып орындауға үйретуі керек. Этюд орындау үш топқа бөлінеді: а) табиғат көрінісін қағаз бетіне қарындашпен ықшамды етіп сызып белгілеу; ә) табиғат көрінісіндегі сюжеттік көріністің құрылымын дұрыс орналастыру; б) түстік бояу шешімін табу. Оқушы ең алдымен табиғат көрінісінен алған алғашқы әсерді міндетті түрде есте сақтап қалуға дағдылануы керек. Әдетте, оқушылар тылсым тыныштықтағы саялы табиғат көрінісін бейнелеуді ұнатады. Кейбір жағдайда оқушылар пән мұғалімімен тікелей пікір алмаспайды, соның нәтижесінде табиғат көрінісін бейнелеуде қиыншылыққа кездеседі.
1) табиғат көрінісін таңдаудың кездейсоқтығы; 2) қағазға үйлесімді шешімінің табылмауы; 3) негізгі қатынастардың бояу үйлестігінде дұрыс табылмауы (аспан, жер, су); 4) алыстағы көріністердің шамадан тыс көрсетілуі. Табиғат көрінісін бейнелеуде түстік бояу кұрылымын карастыруды шартты түрде екі буынға бөлуге болады. Біріншіден, табиғат көрінісін бейнелеуде жылы және суық түстердің арақатынасының басты ерекшелігін таба білу. Екіншіден, табиғат көрінісіне байланысты құраушы бояулар тобын таңдап алу. Фотосуреттер мен кинокадрлардан гөрі тірі табиғат аясында алған әсер әрбір оқушы бойына шабыт береді. Табиғат көрінісін бейнелеуде суреттің ролі зор. Дайындық суреттің бастамасы кәдімгі қарындашпен бейнеленген нобайлар болып табылады. Өте аз уақытта орындалатын дайындық сурет салуда негізгі үш талап қойылады. 1. Қағазда суреттің үйлесімдік шартын жоғалтпау. 2. Заттардың жазықтағы бейнесін дұрыс құрай білу, құрылысын жіктеу, кейбір бөлшектеріне дейін анықтау. 3. Тепе-тендік сақтауда сызықтық және ауа перспективасын ескере отырып, зат көлемін толық бейнелеу.
Күзгі көріністі бейнелеу үлгісі
Жазғы көріністі бейнелеу үлгісі
Күні 9 . 01.16 Пән : Бейнелеу өнері Сынып: 6 « ә »
Білімділік: Композиция және перспектива негізгі заңдылықтарының ережелерімен таныстыру. Оқушылардың жазықтықта бейнелеу дағдысын дамыту. . Композиция жөнінде оқушыларға түсінік беру және бейнелеу өнеріне деген қызығуларын арттыру. Құрал жабдықтар : Плакаттар, Сурет Сабақтың түрлері: Аралас Әдіс – тәсілдері: Түсіндіру , сұрақ – жауап Сабақ барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі: 2 Өткен сабақты қайталау 3Жаңа сабақ 4 Бекіту 5Үйге тапсырма беру 6 Бағалау 3 Жаңа сабақ а) Мұғалімнің кіріспе сөзі б) Композиция – салынатын суреттегі барлық бөліктерді бір-бірімен өзара байланыстырып, орынды құрастыру. Сурет мазмұнын ашу, пішімді нақты табу, шығарма көлемін табу, т.б.
В) Перспектива заңдылықтарын зерттеу. Перспектива бойынша сурет салу. 4 Бекіту: 1 Сұрақтар мен тапсырмалар 2 Композиция дегеніміз не? 3 Перспектива дегеніміз не? 4 Сурет түрлерін анықтау Үйге тапсырма: Перспектива Сабақтың тақырыбы: Композиция Оқу мен тәрбиелеудің міндеттері: 1. Адамгершілік тәрбиесін беру. 2. Сезімді дамыту. 3. Сұлулық тәрбиесін беру . Сабақтың мақсаты: 1. Композицияның бейнелеу жолдарын үйрету. 2. Оқушылардың жазықтықта бейнелеу дағдысын дамыту. 3. Композиция жөнінде оқушыларға түсінік беру ж/е бейнелеу өнеріне деген қызығуларын арттыру. Құрал жабдықтары: плакаттар, суреттер. Сабақтың түрлері: тақырыпты бекіту. Әдіс-тәсілдер: түсіндіру, үйрету. Сабақтың барысы Нақ нұсқаны қою, қай тұстан отыратыныңды анықтау, параққа суретті дұрыс орналастыру, бәрі де композициядан басталады. Бұл сөз әдетте , музыкалық шығармаларға арналғандай, бірақ мұңда кең ұғым бар. Мысалы, жазушы роман жазғысы келуі делік. Болашақ дүниесінің негізгі ойлары басында пісіп-жетілгенде, ол шығарманың жоспарын жасайды. Жазушының ойындағы дүниелері бірлік пен бірегейлікке жеткенше, әрқйсысы өз орындарын тапқанша, талай өзгерістерге ұшырап, сан қайта сүзгіден өтеді. Содан кейн ғана ол көркем сөзге айналады. Сәулетшіде солай. Олар да белгілі бір ғимараттың жобасын сызбас бұрын , оның сырт көрінісі мен негізгі пропорциясын анықтап барып эскиздер жасайды. Сондықтан, бейнелеу өнерінде де композиция суретшінің бүкіл шағармашылығының алтын өзегі іспеттес. Композицияның негізгі талабы- шығарманың көркемдік бірлігін табу. Бұл үшін суретші алдымен композицияның орталық нүктесін табу керек. Композицияның қалған бөліктерін соған байланысты құрайды. Көрерменнің көзіне бірден түсетін, көлемі жағынан үлкен немесе көп орын алмайтын, бірақ назарды бірден өзіне аударатын шығарманың сәулелі немесе күңгірт тұсын , өзінің айналасындағы ортадан автордың қалауымен ерекшеленген ортаны композициялық орталық деп атаймыз. Көркем шығарма бөлшектерінің орналасуы ж/е олардың бірлігі композиция деп аталады. Графикалық сурет деп кескіндеушілік сурет салуда сызықтық,форманы құруда құрылымдық, тепе-теңдік, көлем, жарық пен көлеңке, көңіл күй мен жай жоспарды беру жүйеленеді, әсіресе композициялық қарекеттер жайлы ерекше айтуға болады. Суретшілер сурет салу барысында композиция көмегі арқылы өздерінің ойлары мен сезімін білдіріп, оларды толғандырып, өмір шындығы мен қиялын көрсете алады. Кез келген суретті салу копозициядан басталады. Композициялық әдістердің бірі салынған суреттің шекарасын толық көрсетпу арқылы іске асырылады. Композиция суретшінің ойына байланысты заттың қозғалыстағы немесе бір қалыпты қозғалыссыз тұрған қалпын көрсетуге жол ашады. Композиция – салынатын суреттегі барлық бөліктерді бір-бірімен өзара байланыстырып, орынды құрастыру. Сурет мазмұнын ашу, пішімді нақты табу, шығарма көлемін табу, т.б. шешімдерді дұрыс беру композициялық құрылым элементтеріне байланысты. Кең, жазық далада теңіз жағасында тұрғанда, біз көкжиек сызығын көреміз. Сурет салғанда , көкжиек сызығын әп түрлу , кез келген биікткте белгілеуге болады. Бұл бейнеленетін заттар мен нәрселердің сурет салып отырған адамның көкжиек жоғары немесе төмен тұруының композицияға енген бөліктеріне байланыстырылғанда композициялық жұмыстарды жасауда заттың өзіне қарап мүмкіндігінше көп жұмыс жасау қажет. Өздеріңді қоршаған ортадағы айшықты әсерле сәттерді айқындай білу, көріп есте сақтау қажет. Сурет слу үшін шағын альбомды әрқашан бірге алып жүру шарт. Композициялық шешімі жағынан күрделі картиналар үшін міндетті түрде қатты қағаз дайындап алған жөн. Сурет салуға кіріскенде, альбом парағын қалай орналастырған дұрыс екенін суреттің үлкендігі қандай болу керектігін, композициялық жалпы тепе-теңдік сақтау үшін қағаз бетінде оны кай жаққа ж/е қаншалықты жылжытқан дұрыс екенін ойлап алған жөн. Қағаз бетіне түскен заттар ауада асылып, ілініп тұрғандай болмай, оларды әлдененің үстіне кою, яғни негізгінің қандай да бір бөлігін ж/е олардың айналасындағы кеңістікті көрсету керек. Түсіп тұрған көлеңкелерді қайсыбір бөлігін ауырлау немесе жеңілдеу етіп беру керек. Қағаз бетінде заттың жартылау реңгктің, көлеңкенің үлкен жазықтығын оңай белгілеп көрсете отырып, жарықпен көлеңкені жүргізеді. Сонымен мысал ретінде Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» өлеңін оқи отырып жазғы тамаша табиғатты көз алдымызда келтіреміз. Бұл өлеңде Абайдың желсіз . тынық жылы түн. А--- жым-жырт. Аспанда толқысып толған ай, сәулесін шашып , бүкіл далаға нұрын төгіп тұр. Су бетіндегі айдың сәулесі өзен бетін көгілдір сары алтын түске бөлеп, діріл қағады. Сол сияқты композиция әңгіме, тарихи , бұрын болған оқиғаларды суреттеп салу. Осылайша оқушыларға өз бетінше жұмыс жасатып , істі қадағалау, аяқталған жұмыстарын тексеру, бағалау жүргізіледі. Қайталайтын сұрақтар: 1. Композиция дегеніміз не? 2. Композициялық орталық деп нені атаймыз? 3. Сурет салғанда ненің көмегі керек? 4. Суретті неден бастаймыз? Сабақтың тақырыбы: Перспектива Сабақтың мақсаты Білімділік: Оқушыларға бейнелеу өнерінің негізгі заңдылықтарының бірі – перспектива заңдылығының ережелерімен таныстыру. Перспектива заңдылықтары арқылы қоршаған ортаны, табиғатты танып білуі; Дамытушылық: Білімдерін кеңейту, дүниетанымды қалыптастыру, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, эмоциялық сезімдерін, танымдық күштерін, ой-өрісін, қиялын, оқуға, өнерге қызығушылықтарын дамыту; эстетикалық талғамдары мен қажеттіліктеріне қарай бейнелеу іс- әрекетіне машықтандыру; Тәрбиелік: Туған ел табиғаты, оның сұлулығы мен көркемдігін бағалауға тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың әдісі: шығармашылық жұмыс, топтастыру, талдау, іздендіру Көрнекілігі: Перспективалық көрініс суреттері, сызбалар, оқушыларға арналған Paint программасымен жеке жаттығу жұмысы, слайдтар т.б. Пән аралық байланыс: Сызу, дүниетану. Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесу,оқушының сабаққа қатысуын және дайындығын тексеру.Оқушы назарын сабаққа аудару II Өткен сабаққа шолу жасау,қайталау. Экспресс-тест алу (слайд) -Композиция дегеніміз не? -Көкжиек сызығы дегеніміз не? - Бейнелеу өнерінің жанрларын атап бер? т.б. ІІІ.Сабақтың мақсатын қою. –Балалар , бүгін біз бейнелеу өнеріндегі негізгі заңдылықтардың бірі –перспектива заңдылығымен танысамыз. ІV.Жаңа білім беру. Презентациялық слайдтар көмегімен түсіндіру. Перспектива – бір шаршы кенепте немесе қағаздың бетіне КЕҢІСТІКТІ қалай бейнелеу туралы ілім. Перспектива латынның «perspicere» – «тасадағыны көре білу» деген сөзінен шыққан. Перспективаның заңдары өте көп, соның ең басты екеуін суретшілер қалайда білуге тиісті. 1. Зат бізден неғұрлым алыс тұрса , ол соғұрлым кішкентай болып көрінеді. 2. Параллель сызықтар бізден алыстаған сайын арасы жақындап, көкжиекте бір нүктеге тоғысады. Перспектива заңдылығын алғаш ашқандардың бірі – Қайта өрлеу дәуіріндегі атақты итальян сәулетшісі және суретшісі Брунемески. Цель: Познакомить с новым термином «композиция», рассказать, что значит работать над композицией. Задачи: 1. Рассказать о способах передачи своего настроения через рисунок. 2. Развивать навыки овладения техникой рисования; воспитывать мотивацию к учебной деятельности. 3. Воспитывать эстетический вкус, Оборудование: образцы рисунков, краски, кисти, карандаш.
I. Организация класса. II. Сообщение темы урока. Когда вы обдумываете сюжет рисунка и размышляете, как лучше разместить на листе все части рисунка, это значит, вы работаете над композицией. Сегодня на уроке мы поговорим с вами о композиции, ее значении и составлении.
Композиция – это размещение изображения на листе в соответствии с замыслом художника. Рисунок живёт на листе бумаги. Поэтому можно сказать, что лист бумаги – это дом для рисунка. Художник всегда думает, как бы получше разместить в этом доме рисунок. Давайте тоже задумаемся над этим. Лист бумаги всегда имеет определенную величину – размер. Размер листа может быть большим или маленьким. Стр.62-63 Посмотрите на рисунок, красный круг кажется самым большим на маленьком квадрате, самым маленьким – на большом квадрате и нормальным – на квадрате средней величины. А на самом деле все три круг одинакового размера. IV.
Снеговика должно быть хорошо видно, но, в то же время, должно просматриваться и пространство вокруг него. Из каких фигур состоит снеговик? Какой формы нос? Какой формы глаза? Какого цвета снеговик? Как передать белый цвет?
Итак, давайте посмотрим, что у кого получилось. Поднимите вверх свои работы. Я вижу, что все вы справились с заданием, молодцы. Скажите, а вам было трудно сегодня рисовать или легко? Весело или грустно вам было на уроке? Надеюсь, что сегодня у вас у всех было хорошее настроение. Тема: Происхождение и виды орнамента, основные орнаментальные мотивы в мировом искусстве. 5 класс Цель :познакомить с орнаментами в изделиях мастеров ;закрепить уже имеющиеся знания об узоре, ритме, силуэте; формировать графические умения и навыки в рисовании кистью декоративных элементов ; Задачи 1. Образовательная: познакомить с народными промыслами; 2. Воспитательная:- прививать интерес к изобразительному искусству;- воспитывать любовь к прекрасному;- уважение к творческому наследию русских мастеров. 3. Развивающая:- развивать навыки рисования орнамента;- развитие эстетического восприятия произведений народного искусства. 4. Здоровьесберегающая:- соблюдать правила работы с инструментами;- выполнять комплекс физических упражнений и гимнастику для глаз (физкультминутка). Наглядность: произведения народных мастеров из Городца, Гжели, Хохломы, Дымково . Оборудование: карандаши, стирательная резинка, ФА4, краски, кисти, палитра. План . 1.Организационный момент. Проверка по пройденной теме 2 Проверка готовности 3. Сообщение темы. 4. Работа по теме. Ознакомление с творчеством народных мастеров Гжели. Хохломская роспись. Дымковская игрушка. Знакомство с Городецкой росписью. 5. Физкультминутка. 6. Приёмы выполнения элементов цветочного узора в Городецкой росписи. 7. Этапы выполнения рисунка. 8. Практическая работа. 9. Итог Ход урока: 1. Организационный момент. Приветствие учащихся. 2. Проверка готовности Прежде, чем приступить к работе, давайте вспомним принадлежности . 3. Сообщение темы. - Сегодня я познакомлю вас с народными промыслами, мастера которых создают дивные по красоте произведения декоративно-прикладного искусства. Вы научитесь рисовать главные элементы цветочного узора Городецкой росписи. 4. Работа по теме. Ознакомление с творчеством народных мастеров Гжели, Хохломы, Дымково, Городца.ГЖЕЛЬ – это крупный керамический промысел. Неподалёку от Москвы расположены деревни Гжель, Речицы, Турыгино и другие, в которых уже более 150 лет создают знаменитые изделия. Издавна почти всё население деревень делало здесь гончарную посуду. Традиционными изделиями являются кувшины, блюда, молочники, масленки, чайники, чашки. За что же гжель нравится всем? Чем она отличается? Прежде всего, своим цветом. Он всегда одинаков: бело-синий. Сами гжельцы любят говорить, что небо у них, как нигде в России, синее-синее. Вот и задумали они перенести эту синеву на белый фарфор. И всё, что кисть рисует, становится синим и голубым. И цветы, и люди, и птицы, и трава. Самый излюбленный узор – гжельская роза. Иногда она изображена крупно, широкими мазками. А иногда написана тоненькой кисточкой. То мы видим букет из нескольких роз. То цветы разбросаны по всей поверхности. Посмотрите на эти изящные изделия, сделанные народными умельцами. В каждой вещи с необыкновенной фантазией легко варьируются букеты, гирлянды, вводятся геометрические пояски, а в крупных изделиях – целые пейзажи. Поках иллюстрации. ХОХЛОМА.Этот русский художественный промысел возник в 17-м веке в Нижегородской области. Удивительно “теплые” изделия Хохломы любят не только в России, но и во многих странах мира.Хохломская роспись украшает деревянные подносы, ложки, половники, миски, шкатулки и даже детскую мебель – маленькие стульчики, скамеечки, столы.В хохломской росписи можно увидеть завитки-травки; ягоды рябины, земляники, крыжовника; цветы; птиц с хвостами, похожими на цветы. Любимые цвета мастеров Хохломы – красный, чёрный и золотой. Изделия Хохломы словно светятся, поэтому иногда говорят – “золотая хохлома”. ДЫМКОВСКАЯ ИГРУШКА. Дымковские игрушки известны во всем мире. Более 100 лет тому назад их впервые вылепили в городе Вятке (теперь Киров).Это нарядные барыни, в расширяющихся колоколом юбках и высоких головных уборах. Петухи или индюки с пышными, как веер, хвостами; кони на устойчивых ножках, украшенные кругами. Баба, конь и птица – главные образы народных игрушек.В долгие зимние вечера на фоне звездного неба из изб поднимался дымок от работы печей. В них мастера обжигали вылепленные из красной глины, но еще не расписанные игрушки.После обжига в печи глиняные игрушки покрывали слоем мела, разведенного на молоке, а потом расписывали яркими красками – синей, желтой, оранжевой, малиновой и даже использовали для красоты золотую.Орнамент на игрушках – разнообразные круги- горохе, полосочки, волнистые линии, клеточки. ГОРОДЕЦКАЯ РОСПИСЬ. На левом берегу Волги располагалось большое село Городец. Для торговли эти места были выгодные. Среди населения развивались различные ремёсла. В Городце были и кузнецы, и пряльщики, и красильщики. Особенно много было плотников и резчиков по дереву; лес давал ценный материал.Промыслом занимались крестьяне всех окрестных деревень. Одни вырезали ложки, другие точили миски, чашки, другие изготавливали орудия труда для прядения и ткачества. Хорошо родился на этой земле лён. Женщины пряли нитки и ткали холсты на продажу. поэтому резчикам и живописцам хватало много работы.Изделия расписывали растительными узорами, в которых белыми штрихами разделены цветок розы, листья, ветки.Каждый корабль непременно украшался деревянной резьбой, демонстрируя как военно-политическую мощь России, так и художественный талант населявших народов.Из старого наследия современные мастера развивают отдельные традиционные мотивы: цветы, кони, птицы. Фабрики выпускают деревянную детскую мебель (столики, стулья), декоративные тарелки, игрушки. Роспись выполняется масляными красками по дереву и цветному фону мебели. Неповторимый облик этой росписи придают упругие ветки и букеты, образуемые декоративными цветами. - Вспомните, как называется рисунок, украшающий какой-либо предмет? (ОРНАМЕНТ) - Какие цветы повторяются? (РОЗАН и КУПАВКА) 5. Физкультминутка. 6. Приёмы выполнения элементов росписи. Показ учителем. 7. Этапы выполнения рисунка. Показ выполнение рисунка на доске мелом. 8. Практическая работа. Задание: выполнить упражнения по рисованию элементов цветочного узора Городецкой росписи. 9. Итог.Выставка работ учащихся. Вопросы: - Что нового узнали? - Какие изделия мастеров больше всего понравились? - В украшении, каких предметов можно увидеть розан и купавку? - Что означает слово орнамент? жүктеу/скачать 0,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|