ТАПСЫРМАЛАР:
№1 ТАПСЫРМА: Тірі ағзалар үшін судың маңызды қызметтерін жазыңыз!
Адам ағзасы үшін судың маңызы:
|
Су — жақсы энергия ақпараттық сақтаушыларының бiрi. Ол адам бойындағы энергияны өзіне сіңріп алатындығы ғылыммен дәлелденді.
|
Өсімдік үшін судың маңызы:
|
1. Өсімдіктерге сіңетін топырақтағы минерал заттарды еріту
2. Судың өсімдік сабағын бірқалыпты температурадаұстап тұрудағы рөлі.
3. Тургор жағдайын қамтамасыз ету
4. Өсімдіктің сабағындағы өткізгіш жолдар арқылы зат алмасу өнімдерінің вегетативтік органдар арқылы тасымал-дануы.
5. Ассимиляция және диссимиляция процестерін жүргізуші фактор және оларға қажетті материал екендігі.
|
Жануарлар үшін судың маңызы:
|
Жануарлар суды ішу арқылы немесе шырынды азықпен қоректену арқылы және органикалық заттардың тотығуы есебінен алады. Кейбір жануарлар суды тері жабыны арқылы ылғалды төсеміктен (субстраттан) немесе ауадан сіңіреді.
|
№2 ТАПСЫРМА:«Су - бұл ... » тақырыбында эссе жазыңыз (200 сөзден кем емес).
«СУ - БҰЛ ... »
Су топыраққа нәр, ауаға ылғал беріп, жаратылыс әлеміне жан бітіретін тіршіліктің өзегі, алғашқы тіршілік суда пайда болып, жер бетіне тараған. Тіршілік әлемі өзінің су дәуіріне қарай қажетті су мөлшерінен тұрақты нәр алып тұрмаса, тіршілік өзінің өсу дәуірін тоқтатып, өшу дәуіріне көшеді.Суды басқа ешқандай затпен алмастыруға немесе жасанды су жасауға болмайды. Су бардаг жоқ, жоқтан бар болмайды. Дүние жүзіндегі судың көлемі өзгермейді, тұрақты тепе-теңдік сақталады. Дүние жүзіндегі су жер бетіндегі су, жер астындағы су, атмосферадағы су болып үшке бөлініп, өзінің түрін өзгертіп буға, бұлтқа, қар мен мұзға айналып, тұрақты табиғи айналымда жүреді.
Жер жүзінің табиғи су айналымы төртке бөлінеді. Мұхиттар үстіндегі су айналымы, құрлықтар үстіндегі су айналымы, мұхиттар мен құрлықтар аралық су айналымы болып келеді. Дүние жүзіндегі барлық судың көлемі 1, 386 миллион текше шақырымға тең. Оның ішінде топырақтың бестен бірі су, жер астында бір шақырымға дейінгі тереңдікте 4,0 миллион текше шақырым су болса, атмосферада жердің әр шаршы шақырымында 20 мың тоннадай келетін бу түрінде су бар. Қазіргі кезде су ластануда. сондықтан оны қорғау шараларын көбейту керек. Өзен көлдерге қоқыстарды тастамауға тиіспіз. Көлдерге баратын өзендерді ластамауымыз керек. Себебі ол су қорын ластайды
№3ТАПСЫРМА: Кестені толтырыңдар:
Судың қасиеттерінің атауы
|
Қызметі
|
Мысал келтіріңіз...
|
Судың физикалық қасиеттері
|
|
|
Судың жабысқақтығы.
|
бір-бірімен жанаса, бірде жақындасып, бірде аыраса, ығыстырыла отырып, қою ағынды затқа (масса) айналады.
|
Адам жүзе бастағанда, оның денесі судың бөлшектері, тамшылары жабысып, бірге ілеседі. Бөлшектер бір-біріне жабысып, адамның тез қимылдауына кедергі жасайды.
|
Су өте майда бөлшектерден тұрады
|
Су бөлшектері қимылдай бастағанда шапшаң қозғалуға ішкі кедергі арқылы әсер етеді. Кедергінің пайда болуы судың ұсақ бөлшектерінің жабысқақтығына байланысты
|
Бөлшектер бір-біріне жабысып, адамның тез қимылдауына кедергі жасайды. Ол судық жабысқақтығын азайту үшін оның температурасын көтеру керек. Тиімді болып саналатын температура 25-260.
|
Судың қысымы.
|
Судың қысымын суға алғаш түскеннен бастап сезуге болады.
|
Адам суға тереңдеген сайын оның қысымы жүзушінің денесіне әсерін тигізе бастайды. Судың қысымынан құлақ шыңылап, бас, буындар аурады. 10 метр тереңдікте қысым көлемі 1 кг/см3 жетеді. Яғни бір техникалық атмосфера болады (судың үлесті салмағын тереңдікке көбейткенде оның қысымына тер болады).
|
Судың үлесті салмағы.
|
Судың үлесті садмағы өзгеріп тұрады, ол түрлі жағдайларға байланысты. Судың температурасы көтерілген сайын оның көлемі өсе береді, ал үлесті салмағы кемиді.
|
Мысалы, судың температурасы және судағы түрлі тұз құрамдарының араласуы
|
Судың тығыздығы.
|
Сұйық денелердің массалық көлемін оның тығыздығы деп атайды.
|
Адам әдетте, жердің үстімен және ауа кеңістігін де қозғалады. Жерді итеріп, тебініп жүреді. Ауа кеңістігіндегі адам қозғалады, яғни адам әр текті кеңістерге қозғалып жүреді. Ауаның кедергісі адам шапшаң жүргенде, қатты желде, үлкен ылғалдықта, ыстықта, не болмаса аязды күндерде сезеді. Ал әдеттегі жағдайларда ауаның кедергісін адам сезбейді.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
