Жер сілкіну. Жер сілкіну — төменнен және жан-жағынан әрекет еткен сілкіму әсерінен пайда болған жер қыртысының шапшаң қозғалысы. Жер сілкіну төменнен болса, сілкініс болған жердің үстіндегі заттар астан-кестен болады, ал сілкініс қиғаш соққан кезде олар көлденең бағытта жылжиды. Сілкіну онша ұзақ болмайды, бірнеше секундтарға ғана созылады, бірақ олар бірінің артынан бірі бірнеше жылдар бойы жүруі мүмкін. Мәселен, Алматыда 1887 жылы басталған жер сілкіну 3 жылға созылған.
6. анартаулардың көбінің тынық мұхит жағалауында болатыны неліктен
Тынық мұхит – д.ж-гі ең үлкен және ежелгі мұхит. Тынық мұхит тек үлкендігімен ғана емес, мұхит табанындағы жер қыртысының өте күрделілігімен, жиі қозғалғыштығымен, өте тереңдігімен, жанартау атқылау мен жер сілкіну құбылыстарының жиі байқалуымен, суында жылу қорының мол болуымен, аралдардың көптігімен, тіршілік дүниесінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
Тынық мұхитында жанартау салдарынан пайда болған аралдар көптеп кездеседі. Олардың көбі маржандар түзіп, ақыр соңында мұхит түбіне кетіп, ал кейбіруелері өз соңынан маржан сақиналарын қалдырған. Тұтқырлығы басым базальттар мұхит түбінде күмбез, конус пішінді құрылымдар түзеді. Кейде төгілген базальттар арасында, не маңында, жер, жарықтары мен жанартау өзегінде, ыстық сулардың — гидротермалардың кремнийлі шөгінділері орын алады. Олардың құрамында мыс, мырыш, қорғасьш, күмістің, т. б. элементтердің сульфид кендері да түзеді. Осындай кендер Тынық, Атлант мұхиттарының және Қызыл теңіз түптерінде зерттелді. Мұхит-теңіздер түбіндегі жанартауларға сан жетпейді — 100 мыңнан астам. Кейбіреулерінін су түбіндегі биіктігі 1,5 километрге, етегінің диаметрі 9 километрге жетеді. Су астындағы жанартаудар, әсіресе Тынық мұхит түбінде және мұхиттардың орталық жоталарының бойында көп.
Достарыңызбен бөлісу: |
