Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

202 
табылады.ХХІ ғасыр, әлемдік жаһандану үрдісі кезінде
қоғам
-
ның белсенді 
және ұлттық, жалпыадазаттықмәдениетті дамытушы, білім және
тәрбиемен 
қаруланған, бүгінгі қоғамға еркін араласа алатын тұлғаны қалыптастыруға
аса
мән берілген. Тұлғаның бойында
қалып
-
тасатын
негізгі құндылықтар 
жүйесі: әлеуметтік белсенділік, жоғары адамгершілік, ізгілік
қасиеттер,
құқықтық сауаттылық, зиялы ұрпақты қалыптастыру
көзделеді.
Аталған 
жүйенің негізі ұлттық тұлғаны қа
-
лыптастыруға бағытталады. М.Өтеш 
басқарған,
негізін салған мектеп
-
тердің түлектерінің жартысы алтын белгі 
иегерлері. 
Ресей ғалымдарының
тұжырымдамаларына
негізіне тоқталатын 
болсақ
,
тұлғалық қасиетт
i
ң
өзег
i 
деп Ш.Аманошивили махаббат
қажетт
i
л
i
г
i; 
И.С.Кон үлкендерд
i 
құрметтеу, А.В.Петровский тұлғалық қасиеттерд
i
қалыптастыру қажетт
i
л
i
г
i
, А.В.Мудрик жеке тұлғаның өз мүмк
i
нд
i
к
-
тер
i
н 
i
ске асыру деген
тұжырымдарының маңызы ерекше. Тұлғаның бойындағы 
тәрбиел
i
л
i
к тұлғаның 
i
с
-
әрекет
i 
кез
i
ндег
i 
мәдениетт
i
л
i
г
i
, құндылық
i
с
-
әрекет
i 
арқылы көр
i
н
i
с беред
i
. Қаз
i
рг
i 
ғылыми педагоги
-
каның
бұрынғыдан 
артықшылығы тұлғаға қатынас субъект
-
объект
-
субъект тұрғысынан ықпал 
ету қарым
-
қатынас жүйес
i 
нег
i
з
i
нде 
i
ске асып отыр.
В.П.Беспалько тұлғаға білім
мен тәрбие беруде алдыға қойған 
мақсаттың нақты болуына аса мән береді. Тұлғаның сапалық қасиетін нақты 
анықтау,
қалыптасу барысында өзіндік даму ерекшеліктерін білу
, 
зерттеу 
жұмысын нәтижесінің дәлдігіне мүмкіндік беретініне тоқталады.
Мектептің 
педагогикалық жүйесінде
педагогикалық әдіснама
-
ның
негізгі тұғыры 
тұлғаға ықпал ету арқылы
оның сапалық қасиетін ашу мүмкіндігінің мол 
екенін ашып көрсетеді. Автор
тұлғаның негізгі қасиеттерінің құрылымдық 
жүйесін А.Н.Леонтьев, К.К.Платонов, А.В.Петровский
т.б. ғылыми 
тұжырымына сүйене отырып ұсынады: негізгі қасиеттері әлеуметтік, 
тәжірибе, интеллектуалдық, генетика
-
лық, сапалық қасиеттері, белгілері атап 
көрсетеді.
Тұлғаның бойындағы құндылықтарды қалыптастыруда А.Н.Леонтьев, 
К.К.Платонов, А.В.Петровский ұсынған тұлғаның құндылықтар жүйесі 
негізгі орын алады. Автор ұсынған тұлғаның дүниетанымдық көзқарасын 
қалыптастырудың негізі болып табылатын философиялық, жалпығылыми 
көзқарастары, идеялық сенімі, адамгершілік
дүниетанымы т.б., адамгершілік
сапа
-
сын қалыптастыратын Отанға деген сүйіспеншілік, еңбек адамдарына 
құрмет, жоғары қоғамдық сана, адалдық
пен тазалық, қарапайым
-
дылық, 
қоғам үшін адал еңбек ету, т.б. ұстанымдарынайқындады. 
Н.Е.Щуркованың тәрбие тұжырымдамасында
тәрбиені мәде
-
ниет 
тұрғысынан қарастырады. Тәрбиелік
іс
-
әрекетті
әлемдік қоғам
-
дық 
қауымдастыққа кіріктірілуі арқылы ізгілендіру бағытын қолдайды. Тәрбие 
мазмұнында
мәдени құндылықтарды жүйелі түрде сабақтасты
-
қа
іске 
асыруды көздейді:
табиғат әлемі; адам өмірі; қоғамдық өмір; тұлғаның ішкі 
жан дүниесі т.б. Тәрбие іс
-
әрекетінің
нәтижесі 
– 
тұлғаның қоршаған ортаға
, 

203 
мәдени құндылықтарға мақсатты бағытталған
, 
өзін
-
өзі
жетілдіруі деп 
бағалайды.
И.А.Зимняяның тәрбие тұжырымдамасында
тәрбиені тұлғаның 
әлемге қатынасын қалыптастыру үдерісі тұрғысынан
қарастырады. Ғалым 
қарым
-
қатынасты
құндылықты қалыптастыру тетігі
деп түсіндіреді. 
Адамның әлемге
қатынасын
қалыптастыру үдерісіне тәрбие
жүйесінің
5 
компонентін ұсынады:
мұғалімнің тұлғасы және іс
- 
әрекеті;
тәрбиелік ортада 
әлеуметтік даму жағдаяттарды дұрыс ұйым
-
дастыру; ынтымақтастық;
қарым 
- 
қатынас; тәрбие субъектісінің бел
-
сенді іс 
– 
әрекеті.
И.М.Ильинскийдің тәрбие тұжырымдамасында
ұрпақтар са
-
бақтастығы негізінде тәрбие беру мәселесі қамтылады.
Тұжырымдама
-
ның 
мазмұны тәрбие кеңістігін құруға,
тұлға мен қоғамның қызығу
-
шылықтарының бірлігі, дүниетаным мен
ізгілендіру құндылықтарына
негізделеді. Тәрбиенің негізгі мақсаты
табысқа
және жеңіске жетуге 
ұмтылатын
, 
өмірге икемі бар, өзгермелі жағдаяттардан шыға алатын, 
жауапты, іскер, белсенді азамат
-
тұлғаны қалыптастыру.
Жоғарыдағы тәрбие тұжырымдамалары
үздіксіз білім беру жүйе
-
сіндегі тәрбие үдерісін жандандыруға іргелі үлес қосып отыр. Қазіргі таңда 
мемлекеттік деңгейдегі ұсынылған тұжырымдамаларды басшы
-
лыққа
ала 
отырып,
әр оқу
орны, білім беру мекемелері
аймақтық ерек
-
шеліктерді 
негізге ала отырып өздерінің тұжырымдамалары бойынша жұмыс 
атқарулары да
тәрбие жұмысын жандандыруға іргелі үлес қосады.

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: