13.2 Сұйықтықтардың тұтқырлығын ӨҚ Тұтқырлық мұнай майы, консистентті жағатын майлар, полимерлер, еріткіштерді өндірумен байланысты химия-технологиялық процестердегі өнімнің сапасын анықтайды.
Тұтқырлық (ішкі үйкеліс) – ағатын заттардың (сұйықтардың және газдардың) бір бөлігінің келесі бөлігіне ығысуына кедергі келтіретін қасиеттері. Тұтқырлықты ӨҚ вискозиметрлер деп аталады. Қазіргі таңда автоматты вискозиметрлер құрастырылған: капиллярлы; ротациондық; вибрациалық; құламалы денелі вискозиметрлер және басқалар.
13.2.1 Капиллярлы вискозиметрлер
Механикалық визкозиметрдің жұмыс істеу принципі (13.3 сурет) Пуазель заңымен сипатталатын капилляр арқылы сұйықтың ағуының заңдылықтарына негізделген.
(13.1)
мұнда Q – сұйықтықтың көлемдік шығыны;
- капиллярдың ішкі диаметрі және ұзындығы;
P1, P2 – ағынның капиллярға дейінгі және одан кейінгі қысымы;
- динамикалық тұтқырлық.
Q = const болғанда
P1- P2= k* (13.2)
мұнда –қабылданған шығын үшін тұрақты коэффициент.
13.3 Сурет – Капиллярлы вискозиметрдің сұлбасы
Суреттегі белгілеулер: 1–сорғыш; 2 - синхронды қозғалтқыш; 3 – ирек түтік; 4 – капилляр; 5 – дифманометр; 6 – термостат.
Сонымен, динамикалық тұтқырлықты өлшеу үшін сұйықтықтың көлемдік шығыны тұрақты болса капиллярдағы қысымдар айырмасын өлшеу жеткілікті. Өлшеу диапазоны (02)*10Па*с бастап (01000)*10Па*с дейін. Дәлдік класы 1,5; 2,5.
13.2.2 Ротациондық вискозиметрлер
Механикалық вискозиметрдің жұмыс істеу принципі (13.4 сурет) өлшенетін ортаға салынған ротордың (цилиндр, диск) осінде пайда болған айналу моментін өлшеуге негізделген. Айналу моменті: