ТӘуелсіздігіміздің 25 жылдығына тартуым!!! Оспанова дана ерікқызы

Және сол жаттығуларды сабақта қолдануда үлгі ретінде бірнеше әртүрлі қалыптағы сабақтың жоспары берілген. Олар:

Оқу-әдістемелік құралда Қазақ тілін оқытуда қолданылатын жаттығулар берілді. Қолданылған мәтіндер автордың бірнеше жылғы іс-тәжірибесінің нәтижесі. Құралда ақын-жазушылардың адамгершілік, ізгілік, Отансүйгіштік, елжандылық туралы айтқан сөздері алынды. Олардың дені Әл-Фараби, Ә. Рудаки және Қазақтың ақиық ақын-жазушылары, атап айтатын болсақ, Абай Құнанбайұлы, А. Байтұрсынұлы, Ы. Алтынсарин, т.б. ғалым-ғұламалардың құнды, асыл сөздері мен ауыз әдебиетіндегі мақал-мәтелдерден құралды.

• 
  Жақты, жақсыз сөйлемдерді қатыстыра отырып қандай да бір жағдаймен кешірім сұрау мәніндегі мәтін-диалогтың фрагментін құр.
  
• 
  Жақты, жақсыз сөйлемдерді негізгі белгілеріне талда.
  
• 
  мұғаліміңізден;
  
• 
  ініңізден;
  
• 
  досыңыздан.
  

• 
  Бала бидің сұрағына сендер қалай деп жауап берер едіңдер? Ойланып көріңдер.
  
• 
  Берілген мәтіннен қандай тәлім алдыңдар?
  
• 
  Бала бидің пікіріне қосыласыңдар ма?
  
• 
  Қарамен берілген сөйлемді жай сөйлем түріне, сөйлем мүшесіне қарай талдап, мазмұнын өз сөздеріңмен айтыңдар.
  

• 
  Өлеңнің алғашқы тармағымен үндесетін Абайдың қандай нақыл сөзін білесіздер?
  
• 
  Сөйлем мүшесіне талдаңдар.
  

• 
  Толымды, толымсыз сөйлемдерді тауып, көшіріп жазыңдар.
  

• 
  Дүниеде жамандық түбі – аштық, тамаққа әбден тойсаң, бір бұтақтан бір бұтаққа қонасың. «Қарқ-қарқ!»-деп, өлеңді соғасың, тұла бойың лықылдап толған қызық, қуаныш, не көрсең соған қуанасың, ал енді, бірер күн аш болсаң, көзіңе көрінгеннің бәрін иттің етінен жек көресің, Құдайдың күніне де қарағың келмейді, қайда барарыңды білмейсің,бір жаққа жоғалып кеткің келеді де тұрады. Бірден ұшып бір жерге қонасың, сенде дамыл жоқ. Ұшып көрсең, есің шығып, бұрынғыдан да жаманболасың. Не екенін аңдамай киіп кеп кетесің, сені таспен, таяқпен жіберіп ұрады. Ит, қасқыр сүйрелеп жүрген жемтіктен айырмайсың, тамақүшін аштан қанша қарға өледі. Жамандықтың бәрі аштықтан,-деп шешен қарға соқты.
  
• 
  Дүниеде жамандық аштықтан емес, жамандық түбі – махаббат. Біз жалғыз-жалғыз өмір сүрсек, уайым-қайғы жоқ болар еді. Жалғыз басқа кедейлік, кемшілік жоқ. Біз жұптап жүреміз, жұптап өмір сүреміз. Жарыңды өзіңнен артық көресің, жарыңды ойлап сенде тыныштық жоқ.
  

• 
  Жоқ, жамандық аштықтан да, махаббаттан да емес. Жамандық түбі – жаман мінез.
  

• 
  Жоқ, дүниеде жамандық аштықтан да емес, махаббаттан да емес, жаман мінезден де емес,- қорқақтықтан. Қорықпайтын болса, дүниеде жақсылық жауғандай болар еді. Аяғымыз жүргенде желмен таласады. Қуат көп, мықты жаудан қашып құтыласың. Бірақ, қорықпасқа болмайды. Сырт етіп бір бұтақ сынып кетсе, бір жапырақ сылдырласа, қорқып селкілдеп кетесің. Жүрегің тас төбеңе шығады, қаша жөнелесің. Қоян жүгіріп келе жатса, құс талпынса, буыұтақ сынса, жау келіп қалды ғой деп, тұра жөнелесің, дәл жаудыңөзіне жүгіріп кез келесің...
  

• 
  Жоқ, жамандық аштықтан да емес, махаббаттан да емес, біздің көріп жүрген азабымыздың бәрі жамандықтың бәрі – біздің тәнімізден: аштық, махаббат, жаман мінез, қорқақтық бәрі тәнге байлаулы. Аштық, махаббат, жаман мінез, қорқақтық бәрі – тәннен өсіп-өнеді, олар тәннің асырап өсірген балапаны.
  

• 
  Берілген жоспар бойынша мәтін құрастырыңдар.
  

• 
  Толымды, толымсыз сөйлемдерді айтылуға тиісті мүшелерінің түсіріліп, түсірілмей жасалуы жағынан анықта.
  
• 
  Атаулы сөйлемніңөзіндік ерекшеліктеріне талдау жаса.
  

• 
  Осы «Мұжықтың» өзі мұсылман ба?
  
• 
  Отта шіркін!
  
• 
  Мұсылман болса сізбен бірге намаз неге оқымайды?
  
• 
  Мұсылмандық тек намазда ма. Намаз оқып, ораза тұтқанның бәрі бейішке бөгетсіз кіре бермейді. Кеп көңілде. Қылықта. Қылығың жақпаса, сыртың келгенімен ішің келмесе Құдайды, халықты алдай алмайсың.
  
• 
  Кептің бәрі көңілде, қылықта болғанда толып жатқан мұсылмандыққағидалар неге керек?
  
• 
  Қара, жаман неменің шалуын!-деп Мұстапа күлімсіреді. Толымды жауап қайыруға ойланып қалған сияқты еді. Ойы бөлініп кетті.
  

• 
  Қаз дауысты Қазыбектің жауабын нақ, дәл берілген жауап деп табасыз ба?
  
• 
  Мәтіннен қандай ой түйдіңіз?
  
• 
  Алғашқы сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.
  

• 
  Бір дегеніңіз – бірлігі кеткен ел жаман;
  
• 
  Екі дегеніңіз – егесіп өткен ел жаман;
  
• 
  Үш дегеніңіз – үш бұтақты шідерден шошыған ат жаман;
  
• 
  Төрт дегеніңіз – төскейге шыға алмаған кәрілік жаман;
  
• 
  Бес дегеніңіз – белсеніп шапқан жау жаман;
  
• 
  Алты дегеніңіз – өз аймағын билей алмаған адам жаман;
  
• 
  Жеті дегеніңіз – жетем деген мақсатына жете алмаған жаман;
  
• 
  Сегіз дегеніңіз – серкесіз бастаған қой жаман;
  
• 
  Тоғыз дегеніңіз – толғаныңыз;
  

• 
  Он дегеніңіз – өткеніңіз, о дүниеге жеткеніңіз, - болған екен.
  

• 
  Төменде берілген мәтінді оқып шығыңдар.
  
• 
  Мәтіннің мазмұнынан қандай ой түйіндеуге болады?
  
• 
  Сіз өміріңізде осындай жағдайға кездестіңіз бе?
  
• 
  Асты сызылған сөйлемді жай сөйлемнің мағыналық-құрылымдық түріне қарай талдаңыз.
  

• 
  Менің саған қандай қажетім бар? Етімді жеп бәрібір тоймайсың одан да мені қоя бер, саған үш ақыл берейін,-дейді жалынып.
  

• 
  Ең алдымен ақылым – деді құс – жалған нәрсеге ешқашанда иланба. Екінші, біреуге жақсылық істесең, өкінбе.
  

• 
  Менің тамағымда тауықтың жұмыртқасындай бір кесек алтын бар еді. Мені сойып жегеніңде соны алып, байып кетер едің.
  
• 
  Қап, не деген ақымақ едім? – деп адам өкініп, ашуға булығып, айқайлап та жіберді. Ал құс ұшуға дайындалып, қанатын қомдай бастады.
  
• 
  Әй, құс, айтатын үшінші ақылың қайда? – деп дауыстайды адам.
  
• 
  Сен алғашқы екі ақылымды ұққан жоқсың. Титтей құстың тамағында тауықтың жұмыртқасындай бір кесек алтын қайдан болады? «Жалған нәрсеге иланба, жақсылық істесең, өкінбе». Міне, менің саған берер үшінші ақылым, - деп құс ұша жөнеліпті.
  

• 
  Берілген жағдайлар бойынша мәтін-диалог құрыңдар, сол жағдайда ойнаңдар.
  
• 
  Құрастырылған сөйлемдерден негізгі сөздерді көрсетіңдер.
  

• 
  Сіздің адресат – әжеңіз, ол кісіден кешірім сұраңыз.
  
• 
  Сіздің адресат – досыңыз, оған сіздің халіңізді сұрап келгені үшін рахмет айтыңыз.
  
• 
  Сіздің адресат – жаныңыздан өтіп бара жатқан адам, одан Орталық музей қай көшеде орналасқандығын сұрап біліңіз.