33. Әңгіме балалардың диалогтық сөйлеуін оқыту әдісі ретінде
Әңгіме – бір нәрсені мақсатты түрде талқылау, алдын ала таңдалған тақырып бойынша ұйымдастырылған, дайындалған диалог. Әңгімелесу мектепке дейінгі педагогикада қоршаған ортамен танысу әдісі ретінде және сонымен бірге үйлесімді сөйлеуді дамыту әдісі ретінде қарастырылады. Е.И.Радина өз зерттеуінде балалардың ақыл-ойы мен адамгершілік тәрбиесі үшін әңгіменің маңыздылығын жан-жақты ашып көрсеткен.
Кейбір әңгімелерде баланың күнделікті өмірде бақылау, іс-әрекет нәтижесінде алған ойлары жүйеленіп, нақтыланады. Басқа жолдармен мұғалім балаға шындықты толық және тереңірек қабылдауға, өзі жеткілікті түрде түсінбейтін нәрсеге назар аударуға көмектеседі. Осының нәтижесінде баланың білімі айқын, мағыналы болады.
Әңгіменің құндылығы мынада: ересек адам баланы логикалық ойлауға үйретеді, ойлауға көмектеседі, нақты ойлау тәсілінен қарапайым абстракцияның жоғары деңгейіне көтереді.
Әңгімелесу барысында бала есте сақтауы, талдауы, салыстыруы, пайымдауы және қорытынды, қорытынды жасауы керек. Әңгімелесуде ойлаумен қатар сөйлеу дамиды. Біріктірілген сөйлеудің диалогтық және монологтық формалары, ең алдымен ауызекі сөйлеу түрлері қалыптасады: әңгімелесушіні тыңдау және түсіну, қойылған сұрақтарға нақты жауап беру, өз ойын бір сөзбен анық жеткізу, басқа балалардың қатысуымен сөйлей білу.
Балаларды әңгіме жүргізе білуге, әңгімелесуге қатысуға үйрету әрқашан мінез-құлық мәдениетін дамытумен үйлеседі: бала сөйлеген адамды мұқият тыңдауға, алаңдамауға, әңгімелесушінің сөзін бөлмеуге, Қоңырауды күтпей-ақ сұраққа бірден жауап беруге деген лебізін тежеу. Сондықтан әңгімеде ұстамдылыққа, сыпайылыққа, жалпы сөзбен сөйлесу мәдениетіне тәрбиеленеді.
34. Балаларды көркем әдебиетпен таныстырудың міндеттері мен мазмұны
Балабақшадағы әдеби тәрбиенің міндеттерін анықтау өте қажет. Мектеп жасына дейінгі балаларды көркем әдебиетке баулудың мақсаты, С.Я.Маршактың анықтамасы бойынша, болашақ ұлы «дарынды оқырман», мәдениетті білімді тұлғаны қалыптастыру.
Балаларды көркем әдебиетке баулудың міндеттері мен мазмұны әдебиет шығармаларын қабылдау және түсіну ерекшеліктері негізінде айқындалады.
Бұл міндеттерді келесідей тұжырымдауға болады:
1. көркем әдебиетке деген қызығушылықты тәрбиелеу, әртүрлі жанрдағы шығармаларды біртұтас қабылдау қабілетін дамыту, шығарманың мазмұнын меңгеру мен эмоционалды әсер етуді қамтамасыз ету;
2. көркем әдебиеттің ерекшеліктері туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру: жанрлар (проза, поэзия), олардың өзіндік ерекшеліктері туралы; композиция туралы; тілдегі бейнелеудің қарапайым элементтері туралы;
3. әдеби-көркемдік талғамын, шығарманың көңіл-күйін түсініп, сезіне білуге тәрбиелеу,
4. әңгімелердің, ертегілердің, өлеңдердің саздылығын, үнділігін, ырғағын, сұлулығын және поэзиясын түсіру; поэтикалық құлақты дамыту.
Балаларда шығарманың мазмұны мен формасына элементарлы талдау жасау қабілеті қалыптасады. Балалар білуі керек: басты кейіпкерлерді анықтау; кейіпкерлердің іс-әрекетін талдау негізінде оларға деген эмоционалдық қатынасын білдіру; жанрын анықтау (өлең, әңгіме, ертегі); тіл бейнелеуінің ең жарқын мысалдарын (анықтамалар, салыстырулар) түсіру.
Достарыңызбен бөлісу: |