Титанов жанат егинбаевич

66 
Кесте 23 – Үшінші генерация төлдерінің 10 күн аралығындағы тірілей салмақ 
өзгерісі динамикасы (n=16) 
№ 
Күндер 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Канадалық селекция төлдері 
1 
22,5 
22,2 
22,6 
23,4 
23,6 
23,4 
23,8 
24 
24,3 
24,7 
2 
21,8 
21,5 
21,9 
22,0 
22,5 
22,5 
22,9 
23,5 
23,4 
23,9 
3 
23,4 
23,0 
23,4 
23,8 
23,9 
24,4 
24,9 
25,2 
25,5 
25,9 
4 
23,7 
23,5 
23,8 
23,7 
24,4 
24,7 
25,0 
25,2 
25,6 
25,9 
5 
24,2 
24,0 
24,3 
24,7 
25,2 
25,5 
25,9 
26,3 
26,7 
26,8 
6 
22,8 
22,4 
22,7 
23,2 
23,7 
24,1 
24,5 
24,7 
25,1 
25,5 
7 
23,5 
23,0 
23,4 
23,7 
24,1 
24,5 
24,9 
25,5 
25,7 
26,1 
8 
25,2 
24,8 
25,1 
25,5 
25,7 
26,1 
26,4 
26,7 
27,0 
27,4 
Еуропалық селекция төлдері 
1 
19,5 
19,3 
19,7 
20,1 
20,5 
20,7 
21,2 
21,4 
21,7 
22,3 
2 
22,3 
21,9 
22,2 
22,6 
22,8 
23,1 
23,4 
23,8 
24,0 
24,5 
3 
21,7 
21,4 
21,6 
21,9 
22,4 
22,7 
22,9 
23,4 
23,6 
23,9 
4 
22,8 
22,5 
22,8 
23,2 
23,6 
23,8 
24,2 
24,4 
24,8 
25,1 
5 
20,9 
20,8 
21,2 
21,4 
21,8 
22,1 
22,5 
22,9 
23,2 
23,5 
6 
18,8 
18,4 
18,7 
18,9 
19,2 
19,5 
19,7 
20,1 
20,4 
20,8 
7 
23,2 
23,1 
23,4 
23,7 
24,0 
24,4 
24,6 
24,9 
25,2 
25,5 
8 
20,5 
20,2 
20,6 
20,8 
21,2 
21,4 
21,7 
22,1 
22,4 
22,8 
Кесте 24 – 1-ші күні өлшенген төлдерге қатысты катаболизм коэффициенті 
№ 
Күндер 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Канадалық селекция төлдері
1 
1 
1,013 0,995 0,961 0,953 0,961 0,945 0,937 0,925 0,910 
2 
1 
1,013 0,995 0,990 0,968 0,968 0,951 0,927 0,931 0,912 
3 
1 
1,017 1,000 0,983 0,979 0,959 0,939 0,928 0,917 0,903 
4 
1 
1,008 0,995 1,000 0,971 0,959 0,948 0,940 0,925 0,915 
5 
1 
1,008 0,995 0,979 0,960 0,949 0,934 0,920 0,906 0,902 
6 
1 
1,017 1,004 0,982 0,962 0,946 0,930 0,923 0,908 0,894 
7 
1 
1,021 1,004 0,991 0,975 0,959 0,943 0,921 0,914 0,900 
8 
1 
1,016 1,003 0,988 0,980 0,965 0,954 0,946 0,933 0,919 
Еуропалық селекция төлдері 
1 
1 
1,010 0,989 0,970 0,951 0,942 0,919 0,911 0,898 0,874 
2 
1 
1,018 1,004 0,986 0,978 0,965 0,952 0,936 0,929 0,910 
3 
1 
1,014 1,004 0,990 0,968 0,955 0,947 0,927 0,919 0,907 
4 
1 
1,013 1,000 0,982 0,966 0,957 0,942 0,934 0,919 0,908 
5 
1 
1,004 0,985 0,976 0,958 0,945 0,928 0,912 0,900 0,889 
6 
1 
1,021 1,005 0,994 0,979 0,964 0,954 0,935 0,921 0,903 
7 
1 
1,004 0,991 0,978 0,966 0,950 0,943 0,931 0,920 0,909 
8 
1 
1,014 0,995 0,985 0,966 0,957 0,944 0,927 0,915 0,899 

67 
Кесте 25 – Үшінші генерация төлдерінің 10 күнге қатысты катаболизм 
коэффициенті 
№ 
Күндер 
1:2 
2:3 
3:4 
4:5 
5:6 
6:7 
7:8 
8:9 
9:10 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Канадалық селекция төлдері 
1 кг 
-0,3 
0,4 
0,8 
0,2 
-0,2 
0,4 
0,2 
0,3 
0,4 
к/к 
1,013 0,982 0,965 0,991 1,008 0,983 0,991 0,987 
0,983 
2 кг 
-0,3 
0,4 
0,1 
0,5 
0 
0,4 
0,6 
-0,1 
0,5 
к/к 
1,013 0,981 0,995 0,977 
1 
0,982 0,974 1,004 
0,979 
3 кг 
-0,4 
0,4 
0,4 
0,1 
0,5 
0,5 
0,3 
0,3 
0,4 
к/к 
1,017 0,982 0,983 0,995 0,979 0,979 0,988 0,988 
0,984 
4 кг 
-0,2 
0,3 
-0,1 
0,7 
0,3 
0,3 
0,2 
0,4 
0,3 
к/к 
1,008 0,987 1,004 0,971 0,987 0,988 0,992 0,984 
0,988 
5 кг 
-0,2 
0,3 
0,4 
0,5 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,1 
к/к 
1,008 0,987 0,983 0,980 0,988 0,984 0,984 0,985 
0,996 
6 кг 
-0,4 
0,3 
0,5 
0,5 
0,4 
0,4 
0,2 
0,4 
0,4 
к/к 
1,017 0,986 0,978 0,978 0,983 0,983 0,991 0,984 
0,984 
7 кг 
-0,5 
0,4 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,6 
0,2 
0,4 
к/к 
1,021 0,982 0,987 0,983 0,983 0,983 0,976 0,992 
0,984 
8 кг 
-0,4 
0,3 
0,4 
0,2 
0,4 
0,3 
0,3 
0,3 
0,4 
к/к 
1,016 0,988 0,984 0,992 0,984 0,988 0,988 0,988 
0,985 
Еуропалық селекция төлдері 
1 
кг 
-0,2 
0,4 
0,4 
0,4 
0,2 
0,5 
0,2 
0,3 
0,6 
к/к 
1,010 0,979 0,980 0,980 0,990 0,976 0,990 0,986 
0,973 
2 
кг 
-0,4 
0,3 
0,4 
0,2 
0,3 
0,3 
0,4 
0,2 
0,5 
к/к 
1,018 0,986 0,982 0,991 0,987 0,987 0,983 0,991 
0,979 
3 
кг 
-0,3 
0,2 
0,3 
0,5 
0,3 
0,2 
0,5 
0,2 
0,3 
к/к 
1,014 0,990 0,986 0,977 0,986 0,991 0,978 0,991 
0,987 
4 
кг 
-0,3 
0,3 
0,5 
0,3 
0,2 
0,6 
0,2 
0,4 
0,3 
к/к 
1,013 0,986 0,982 0,983 0,991 0,983 0,991 0,983 
0,988 
5 
кг 
-0,1 
0,4 
0,2 
0,4 
0,3 
0,4 
0,4 
0,3 
0,3 
к/к 
1,004 0,981 0,990 0,981 0,986 0,982 0,982 0,987 
0,987 
6 
кг 
-0,4 
0,3 
0,2 
0,3 
0,3 
0,2 
0,4 
0,3 
0,4 
к/к 
1,021 0,983 0,989 0,984 0,984 0,989 0,980 0,985 
0,980 
7 
кг 
-0,2 
0,3 
0,3 
0,3 
0,4 
0,2 
0,3 
0,3 
0,3 
к/к 
1,004 0,987 0,987 0,987 0,983 0,991 0,987 0,988 
0,988 
8 
кг 
-0,3 
0,4 
0,2 
0,4 
0,2 
0,3 
0,4 
0,3 
0,4 
к/к 
1,014 0,980 0,990 0,981 0,990 0,986 0,981 0,986 
0,982 
Жоғарыдағы 23,22,25-кестелерді талдай келе барлық селекция 
бұзауларында алғашқы 2-3 күнінде тірілей салмағының төмендеуі байқалады, 

68 
бұл өз кезегінде жаңа туған төлдердің сыртқы орта жағдайына бейімделу 
барысын білдірсе, кейінгі күндердегі салмағының артуы олардың ас қорыту 
үдерісінің дұрысталып бойына салмақ жинауымен түсіндіріледі. Кестеде 
көрсетілгендей канадалық селекция бұзауларына қарағанда еуропалық 
селекция бұзауларыда алғашқы күні тірілей салмақ жоғалтуы төмен болды.
Экстерьерлік-конституциялық сипаттама жасау үшін еуропалық 
селекция бұзауларын жастастарымен салыстыра отырып және шетелден 
әкелінген малдардан алынған канадалық селекциялы абердин-ангус 
тұқымының ұрғашы бұзауларына зерттеу жүргізілді. Бұзаулардың дене 
өлшемдері туғаннан кейін 10 күн және 6 айдан кейін жүргізілді, 26-кесте. 
10 күндік бұзаулардың өлшемдерін талдау көрсеткендей, биіктік 
өлшемдері бойынша еуропалық селекция ұрпақтарыканадалық абердин-
ангусстардан шоқтық биіктігі бойынша 5,7 см (р<0,05) және құйымшақ 
биіктігі бойынша 5,6 см-ге (8,4%) биік болды. Канадалық селекция 
бұзауларының кеудеорамы бойынша еуропалық селекция ұрғашы 
бұзауларынан артықшылығы 8,9 см (10,7%), ал кеуде тереңдігі бойынша – 1,7 
см (5,6%) құрады. Сондай-ақ, тиісінше кеуде ені 1,2 см (6,3%) артық болды. 
Дененің артқы үштен бір бөлігінің дамуын сипаттайтын өлшемдер бойынша 
едәуір артықшылық (сербек аралық ені және тұрқының қиғаш ұзындығы) 
еуропалық селекцияның бұзауларында, тиісінше 3,4 см (17,9%, р<0,05) және 
1,3 см (6,5%) құрады.
Кесте 26 – Канадалық және еуропалық селекцияның үшінші генерация 
төлдерінің дене бітімі өлшемдері, см
Дене өлшемдері 
Еуропалық селекция 
Канадалық селекция
Зерттеу мерзімі 
Туылғаннан 
кейінгі 10 
күндігінде 
6 
айлығында 
Туылғаннан 
кейінгі 10 
күндігінде 
6 
айлығында 
Шоқтық биіктігі 
69,7±1,96 
104,0±1,41 64,0±0,69* 
105,8±0,52 
Құйымшақ биіктігі 
72,3±2,19 
110,3±0,98 66,7±0,17* 
112,3±0,47 
Кеуде тереңдігі 
31,9±1,90 
43,4±0,62 
30,2±0,20 
47,6±0,60** 
Жауырын артын дағы 
кеуде орамы 
92,0±3,11 
159,7±1,45 
83,1±1,15 
163,5±0,65 
Кеуде кеңдігі 
19,7±1,60 
30,6±1,57 
18,5±0,51 
35,4±0,82 
Тұрқының 
қиғаш 
ұзындығы 
79,6±6,07 
114,2±1,19 
76,2±0,54 
115,8±1,93 
Сербек аралық ені 
22,3±1,02 
39,8±0,76 
18,9±0,17* 
39,8±0,35 
Тұрқының 
қиғаш 
ұзындығы 
22,7±0,26 
30,8±0,83 
21,3±0,55 
29,3±0,92 
Сирақ орамы 
12,8±0,28 
17,6±0,18 
12,2±0,31 
17,3±0,10 
Топтар арасындағы статистикалық шынайлық айырма *р<0,05; **р <0,01; ***р<0,001 

69 
6 айлық бұзауларды зерттеу кезінде алынған өлшеулерді талдау биіктік 
өлшемдері бойынша канадалық селекция жануарлары еуропалық абердин-
ангустардан шоқтық биіктігі 1,8 см-ге (1,7%) және құйымшақ биіктігі 2,0 см-
ге (11,1%) биік болғанын көрсетті. Денесінің алдыңғы үштен бір бөлігінің 
дамуын сипаттайтын өлшемдері бойынша канадалық селекцияның бұзаулары 
кеуде орамы бойынша еуропалық селекция бұзауларынан 3,8 см-ге (2,3%), 
кеуденің тереңдігі – 4,2 см-ге (9,6%, р<0,01), кеуденің ені – 4,8 см-ге (15,6%) 
асып түсті. Дененің артқы үштен бір бөлігінің дамуын сипаттайтын өлшемдер 
бойынша канадалық және еуропалық селекцияның қашарларының арасында 
елеулі айырмашылық жоқ. 
Төлдердің дамуының тепе-теңдігі дене бітімінің индекстерін есептеу 
арқылы анықталды, 11,12-сурет. 10 күн жасында сирақтылығы, толықтығы 
және жұмырлық индекстері еуропалық бұзауларда тиісінше 20%-ға (р<0,05), 
18,1% және 5,3% - ға (р<0,01) айтарлықтай асып түсті, бұл ретте 
созылыңқылық, кеуделілік, жамбас-кеуде сәйкестігі, бойшаңдылық, 
сүйектілік, кеуде енділігі және еттілік индекстері канадалық абердин-
ангусстарға қарағанда төмен болды. 
Сурет 11 – 
Т
өлдегеннен кейінгі 10 күндік бұзаулардың дене бітімі 
индекстері (еуропалық селекция абердин-ангус тұқымы сиырларының 
индексі 100% - ға қабылданды) 
6 
айлық 
жасында 
канадалық 
абердин-ангустар 
еуропалық 
ангустардансирақтылығы және кең кеуделік индекстері бойынша 9,3 (р<0,05) 
және 8,7% (р<0,05) - ға асып түсті. Еуропалық абердин-ангустарда кеуде, 
кеуде-жамбас сәйкестігі, толықтық, жұмырлық
және еттілік индекстері 
канадалық селекция бұзауларының көрсеткіштерінен, тиісінше 4,8; 15,4 
(р<0,05), 3,7%, 8,4% және 11,5% -ға (р<0,01) жоғары болды, 9-сурет. 

жүктеу/скачать 11,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: