Тәсілдер: Есептің берілген мазмұнына байланысты талдау, әңгіме
жүргізу, тірек сөздерін көрсетіп, қысқа жазуын жазу. Мысалы, қысқаша жазу (1 сынып, 55 беттен басталады):
Болғаны - 10 а. және 7 а. Б. – 10 а., 7а.
Желінгені - 5 а. Ж. – 5 а.
Қалғаны - ? Қ. - ?
Ә ң г і м е .
Қандай ыдыстағы алма желінгені есепте айтылған ба? (Жоқ, айтылмаған.)
Тек қана бірінші ыдыстан алынуы мүмкін бе? (Ия.)
Екінші ыдыстан? (Ия.)
Алманы бірінші және екінші ыдыстардың екеуінен де алуы мүмкін бе? (Ия.)
. Е с е п т і т а л д а у .
Ш а р т ы н а н с ұ р а ғ ы н а қ а р а й :
10 саны нені көрсетеді? 7 саны? Осы берілгендері бойынша нені білуге болады? (Екі ыдыста қанша алма бар? Біріншісінде, екіншісіне карағанда қанша алма артық?).
Осы сұрақтардың қайсысына жауап табуымыз керек? (Біріншісіне.)
С ұ р а ғ ы н а н ш а р т ы н а қ а р а й :
Есептің сұрағын оқыңдар. Оған жауап беру үшін нені білу керек? (Сұраққа жауап беру үшін қысқа жазуын пайдаланамыз.)
Шартында қанша алма желінгені айтылған ба? (5)
Қанша алма еді? (10 а және 7 а)
Барлығы қанша алма бар еді? (10+7)
Бір амалды орындау арқылы есептің сұрағына жауап беруге бола ма? (Жоқ, алдымен барлығы қанша алма бар екенін табу керек, содан кейін есептің сұрағына жауап беріледі.)
Осыдан кейін оқушыларға есептің шешуін жазғызуға болады. Есепті әр түрлі тәсілмен шешу үшін, жалпы сұрақтар қою арқылы есептің шешу жоспарын құрғызуға болады.
Жуық жауаптары:
Алдымен екі ыдыста қанша алма бар екенін білемін, содан кейін есептің сұрағына жауап беремін.
Алдымен екінші ыдыста қанша алма қалғанын білемін, содан кейін барлығы қанша алма қалғанын білемін.
. Ш е ш у і м е н ж а у а б ы н ж а з у . а) Амалмен:
2) 10 + 2 = 12 (а.) – қалды Жауабы: 12 алма қалды.
ә) Өрнекпен:
I тәсіл: (10 + 7) – 5
Жауабы: 12 алма қалды.
II тәсіл: (10 – 5) + 7 немесе 7 + (10 – 5).
Жауабы: 12 алма қалды.
III тәсіл: (7 – 5) + 10 немесе 10 + (7 – 5). Жауабы: 12 алма қалды.
. Е с е п ш е ш і л г е н н е н к е й і н ж ү р г і з і л е т і н ж ұ м ы с т а р .
Т ә с і л д е р і : Орындалған шешуін түсіндіру, тексеру (есепті басқа тәсілмен шешу немесе практикалық жұмыс жүргізу); түрлендіру және салыстыру тәсілдері.
Мысалы: оқушыларға үш қысқаша жазуды ұсынып, талдатуға болады:
Болғаны - 10 а. және 7 а. Желінгені - 6 а.
Қалғаны - ?
Болғаны - 10 а. және 7 а. Желінгені -16 а.
Қалғаны - ?
Болғаны - 10 а. және 6 а. Желінгені - 17 а.
Қалғаны - ?
Оқушылар есептің қысқаша жазуларын талдап, әр есепті әр түрлі тәсілмен шешуге болатынын немесе шешуге болмайтынын (үшінші жағдай) анықтайды.
Жай және құрама есептерді шығарту кезінде есептің берілгендерін төмендегі сияқты қысқаша жазу үлгілерін пайдаланып жазғызып шығарту және қысқаша жазу үлгілері бойынша есептер құрастырту оқушылардың есептер шығаруға қызығушылықтарын арттырып, шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Кесте-1. Е с е п т і ң м а з м ұ н ы н қ ы с қ а ш а ж а з у ү л г і л е р і :